Erdi Aroa

Trazia eta Mesia

382

Teodosio I.a enperadoreak Trazia eta Mesiako lurraldeetara (egungo Bulgaria) bultzatu zituen, eta, Arkadio enperadorearen garaian, Italia aldera abiatu eta Erroma hartu eta birrindu zuten.

Erromatar Inperioaren banketa

395

Erromatar Inperiaoren mapa.Erromatar Inperioaren banketa,IV.mendearen amaieran (395) Denbora lerroa:Aintzinatetik Erdi Aroako pausoa

Inperio erromataren banaketa

395

Inperioa pixkana-pixkana ahultzen zuen krisiak. Errazago gobernatzeko, Diokleziano enperadoreak lau eremutan banatu zuen Inperioa. Aurrerago, K.o. 395. urtean, Teodosiok bitan banatu zuen, eta bi inperio sortu ziren: Mendebaldeko Inperioa, hiriburua Erroma zuena, eta Ekialdeko Inperioa edo Bizantziokoa, hiriburua Konstantinopla zuena.

BIZANTZIAR ARTEA

395

Bizantziar Inperioan garatu zen artea, eta era zabalago batean, inperio honen oinordekoena. Horrela, eta nahiz eta inperioa Erromaren gainbeherarekin hasi eta Konstantinoplaren hartzearekin 1453an amaitu
Bizantziar mosaikoetan eta pinturetan arketipoen arabera irudikatu zen gizakia. Proportzioak eta formak aldez aurretik erabakitzen ziren, arau finko batzuen arabera.
Mosaikoak eta ikonoak egiteko prozedurak erabili beharreko kanonek eta zehaztasunez definitzen zuten.

ERROMA INPERIOAREN GAINBEHERA

Period: 395 to 600

Erromatar Inperioaren gainbehera Erromako mailaz mailako gainbehera politiko, ekonomiko, militar eta soziala eta mendebaldeko Europan inperioarekin bukatu zuten barbaroen inbasioak barnean zituen kolapso soziala izan zen.

Bizantzioa

Period: 395 to 1452

Bizantzio oraingo Istanbulen antzinako hiriaren izan da, gero Konstantinopla izena hartu zuena. Kolonia Grekoa antzinatik, Konstantino I enperadoreak 330 urtean birsortu zuen, Konstantinopla izena hartuz. Erromatar Inperioaren garaian, eta mendebaldeko inperioaren gainbeheraren ondoren, kultura klasikoaren erdigunea izan zen eta ekialdeko inperioaren edo inperio bizantziarraren hiriburua

Germaniarren inbasioa

401

Germaniar inbasioen mapa

Bisigodoak

Period: 405 to 711

Bisigodoak etnia bat izan ziren, godoen bi adar nagusietako bat. Erroma arpilatu zuten lehenengoak izan ziren. Horren ostean, Proventzan eta Iberiar penintsulan kokatu ziren. Erromatar Inperioaren gainbeheraren ondorengo bi mende eta erdian, bisigodoek paper garrantzitsua jokatu zuten Europako politikan.

Galia eta Hispania

415

Honorio mendebaldeko erromatar enperadorearen garaian, Galia eta Hispania aldera eraman zituen Ataulfo buruzagiak, eta azken horretan sueboak, alanoak eta bandaloak uxatu zituzten sartaldera eta Ipar Afrika aldera. Erromatar Inperioaren babesarekin, bisigodoak Galia eta Hispania bitartean egokitu ziren, egungo Proventza eta Katalunian nagusiki, baina porrota izan zuten Akitaniaz eta Euskal Herriaz jabetzen saiatu zirenean.Galia eta

Erromatar inperioaren dezegina

480

-476an,ONDOARKO germaniarrak mendebaldeko Erromatar inperioa dezegin zuen Erroma konkiastatu zuenean.
-Mendebaldeko Erromako asken enperadorea: ROMULO AUGUSTO.
Germaniar erreinuen mapa (V.mendearen amaieran)

BELISARIO

500

Belisario K.o. 500 inguruan-565 Bizantziar Inperioaren historiako jeneral ospetsuena dugu. Oso leial izan zitzaien bere agintariei, baina ez zuen tratu onik jaso Justinianorengandik. Enperadoreak, jeneralaren arrakasten inbidiaz harat eta honat ibili zuen, eta armadaren buruzagitza hainbat alditan kendu zion, nahiz eta gero berriro itzuli behar izaten zion. Belisario gabe ezinezkoak lirateke inperioak garai hartan lortu zituen konkista gehienak.

Hiru berri zibilizazioak

501

Lehen Erromatar Inperioak okupatutako espazioan,hiru zibilizazio sortu ziren:
-Germaniar erresumak,Inperio karolingioa,batez ere.
-Bizantziar inperioa
-Islama
VII.mendeko Mediterraneoaren mapa ilustratuta

Hiriburua; Bartzelonatik Meridara

507

Frankoen errege Klovisek menderatu zituen Vouilléko guduan. Orduan, iparralderako zerabiltzaten asmo guztiak utzi, eta Septimania nahiz Kataluniari eutsiz, Hispania barnera jo zuten, eta hiriburua Bartzelonatik Meridara eraman zuten.

Justinianoren erregaldia

527

Justiniano II.aren lehen erregealdiaren (685-695) hasiera oparoa izan zen.
Ekialdean bakea zenez Justiniano mendebaldeko arazoak argitzeari ekin zion, Balkanetan bereziki. 687/88 urteetan.

Euskaldunen lehen zailtasunak

574

Euskaldunentzat lehen zailtasun handiak Arrioren aldeko azken errege Leovigildorekin etorri ziren, 574. eta 581. urte bitartean erromatarren garaiko Hispania osoa bere mendean hartu nahi baitzuen. Galizian babesturiko sueboak garaitu zituen 585. urtean, eta bizantziarrak egotzi zituen Andaluziatik. 589an Rekaredo haren seme eta oinordeko zena katolizismora aldatu zen, eta era horretan amaiera eman zien erlijio-gatazkei.

MAHOMAREN JAIOA , ISLAMAREN JAIOA

610

Islama Arabia Saudin , Mahomaren jaiotzarekin ,Meccan.Mahoma IV.mendean jaio zen . VII eta VIII.mendean konkistatutako lurraldeak osatzen zuten imperioa , hau da , armada Musulmandarra. Mahoma Meccan jaio eta zembait urte itxaron gero , Medinara joan zen , Hegira , egiteko , hau da viaje espirituala.Erlijio Musulmandarra distribuitzeko , Imperio berri bat sortu zuen , hau da , Imperio Musulmandarra.

Islama

Period: 610 to 1492

Islam erlijio monoteista da , eta irakasten du Ala Jainkoa bakarra dela eta Mahoma Jainkoaren mezularia dela. [Bigarren munduko erlijioa da eta 1,8 milioi jarraitzaile (edo munduko biztanleen %24,1), musulmane. Musulmanek 50 herrialdetako gehiengoa osatzen dute.

Arabiaren hedapena

630

Arabian , etengabeko liskarrak zeuden , ez zegoen batasun politikorik, populazioa tribu ezberdinetan banatuta zegoen , politeistak ziren , eta Meka zeukaten hiri sakratutzat.
Mahoma , Medinan zegoen , eta han , oso armada indartsua zuen. beraz , handik bi urte aurrera , Meka konkistatzea lortu zuten.
Hortik aurrera Arabia osoa konkistatu zuten .

Mahoma hil zenean

632

Mahoma hil ondoren , armada Musulmandarra , islama zabaldu zuten .
Kalifa erregea zen .
Literaturan , eta merkataritzan , oso aurreratuak zeuden , Astronomo bikainak ziren , Astrolabioa sortu zuten.
oso mediku famatuak ziren , ebakuntzak egiten hasi ziren.
Gainera , xakea asmatu zuten. Gaur egun , Indonesia , Arabia , Afrikaren iparraldea , Oriente erdian eta Albanian daude.

Rezeswinto-ren garaia

653

Rezeswinto erregearen garaian, godoen eta hispano-erromatarren arteko legezko batasuna gauzatu zen, eta handik aurrera errege godo guztiak euskaldunen aurka borrokatu ziren. Pirinioez haraindiko euskaldunei esker, bisigodoek ez zuten behin ere euskaldunak beren mende edukitzea lortu, dirudienez.

Espainiaren hedapena -> Guadalete

711

711 Espainia hedatu.
Gero , 711 urtean , Espainiara ailegatu ziren.->Bisigodoak konkiztatuz.
Bisigodoak Ba622skonioekin gudan zeuden , beraz oso erraza izan zen Musulmandarrentzat.
Espiania lortu zuten.

SORRERA

711

Musulmandarrak ez zuten iparraldeko lurrak konkistatu
bertan musulmandarrak ihezi zutenjavascript:void(0);
bizigodo asko babeza bilatu egin zuten
asturiazen izkutatu ziren
denbora aurrera joan ahala lurrald horietan gune politikoak sortu ziren.

Hispaniao kristau erresuma

Period: 711 to 1512

KRISTAU HERRESUMEN SORRERA
711an, armada msuslmanek, Iberiar penintsula inbaditu. Ondorioz bisigodo asko, Iberiar penintsula iparraldera joan babes bila.
Musulmanek ez zuten iparraldeko zonaldea konkistatu, oso klima hotza zegoelako bertan.
Lehen erresuma kristauak: KANTAURIAR MENDIKATEA ASTURLEONDAR ERRESUMA eta NAFARROAKO ERRESUMA ETA ARAGOIKO ETA KATALUINAKO KONDERRIAK(pirinioetan)
800 urtez, kristauen menpeko luuraldeak

ASTURIASEKO ERRESUMA

718

Asturietako Erresuma, Bisigodoen Erresuma desagertzea , gero, Iberiar Penintsulako lehen erresuma kristaua (718-925). Iberiar Penintsulako Errekonkista erresuma honek hasi zen,
Don Pelaio erregea zen Hiriburua Oviedotik Leonera aldatzean, Asturietako Erresuma Leongo Erresuma biurtu zen.Izenaren jatorria bi Asturia izan ziren: Oviedoko Asturia eta Santillanako Asturia.

Frantzia konkistatzen saiatu

734

Espainia konkistatu eta gero ,Frantziara joan ziren , baina ez zen hain erreza izan .
Espainian 732. urtera arte egon ziren.Gero , Frantziara joan ziren ,Frankoaen kontra borrokatzera.734. Urtean ,guda sortu zen , Foatiers izenekoa.
Ez zuten lortu Frantzia konkistatzea .
Beraz Espainiara bueltatu ziren .

LEONGO ERRESUMA

909

909-1230 urteetan Asturiasko errege Gartzia I.ak (909-914) Leongo hirira eraman zuen gortea,
Alfontso III.a haren aitak egin zuen bezala, eta hala sortu zen gero Leongo erreinua izango zela, berez Asturiasko erreinuaren jarraipena baizik izan ez zena.
Leongo erreinuaren eraginpean zeuden garai hartan gaur egungo Galizia, Asturias, Kantabria, Euskal Herriaren mendebaldea,
Gaztela, Leon, Duero ibaiaren aldeko lurrak eta Portugal, nahiz lurralde horietako askotan ez zen inoiz erabat nagusitu.

ARAGOIKO ERRESUMA

1035

Aragoiko Erresuma 1035ean jaio zen.
Ramiro I.ak Aragoi, Sobrarbe eta Ribagortza konderriak elkartu zituenean. 1707an bukatu zen, Filipe V.a Espainiakoak "Decretos de Nueva Planta" izeneko dekretuak promulgatu zituenean.
Errege-dekretu honen bitartez Espainiako Erresuman sartu zen. 1035ean Ramiro Antso III.a Nagusiaren semeak Aragoi, Sobrarbe eta Ribagorza konderriak batu zituen, Aragoiko lehendabiziko errege bihurtuz.

Zisma

1054

Erdi Aroko zisma eraginkorrena Eliza Ortodoxoa (Sortaldea) eta Eliza Erromatar Katolikoa (Sartaldea) bereizi zituena izan zen. 1054an gauzatu zen etena; ia hamar mende geroago, 1965. urtean, Paulo VI.a Aita Santuak eta Atenagoras I.ak, aitagoi ekumenikoak, ezabatu zituzten eskumikuak. Erdi Aroko beste zisma garrantzizkoa, Sartaldean, Avignongo aita santuena izan zen, Erromakoen kontra; uneren batean, hiru Aita Santu ere izan ziren

NAFARRAKO ERRESUMA

1118

Erresumaren hedadura XII. mendetik gutxituz joan zen.
Gaztelako Erresumak Nafarroa Garaia inbaditu zuenean, eta bestetik Piriniotik iparraldera geratu ziren, lurraldeak Frantziakoak batu zirenean. Hedadurarik handiena Antso III.a "Handia" errege izan lortu zuen,

Konstantinoplaren erorialdia

1453

Konstantinoplaren erorialdia 1453ko apirilaren 6 eta 1453ko maiatzaren 29 arteko setioaren ondoren Mehmed II.a otomandar sultanaren Bizantziar Inperioko hiriburuaren konkista izan zen. Hiria Konstantino XI.a Palaiologos enperadoreak defendatu zuen. Konstantinoplaren erorialdiak Bizantziar Inperioaren amaiera ekarri zuen, 1.100 urte baino gehiago iraun zuen Inperioarena.. Edonola ere, hiriaren eta inperioaren galerak Erdi Aroaren amaiera ekarri zuen.