AITZINAROA

LEHENENGO ZIBILIZAZIOAK

8000 BCE

EGIPTO

5000 BCE

Afrikako erdialdeko lautadetatik zioan giza talde bat nilo baiaran lantzen hasi ziren.

NERMER ERREGEA

3100 BCE

Nermer erregeak egiptoko iparraldea konkistatu zuen.

EGIPTOKO KULTURAREN IRAUPENA

Period: 3100 BCE to 100 BCE

Egiptoko bailara inguruko basamortuek muga naturala osatzen zuen eta horregatik iraundu zuen 3000 urte aldaketarik gabe.

MINOSTAR KULTURA

3000 BCE

Kretako biztanleek kobrea erabiltzen hasi ziren, eta itsasontziak eraikitzen zituzten; horiekin, inguruko herriekin merkataritza-harremanak ezarri zituzten.

KRETARRAK

3000 BCE

Kretako biztanleak kobrea erabiltzen hasi ziren.

LUGALZAGESIK

2380 BCE

Lugalzagesik Ummako printzea izan zen eta Ur, Uruk, Lagash eta Larsa inbaditu zituen

GUTIAK BOTA

2120 BCE

Hiri estatu batzuetako agintariek gutiak botatzen lortu zuten.

MIZENASTAR KULTURA

2000 BCE

Brontze aroa sorturik, Mizenas hiria eraiki eta bere inguruan garatu zen.

MINOIKOEN LORATEA

2000 BCE

kretatzarrek edo minostarrek, Zeus jainkoaren semearen kondairaren arabera, Minos erregearen omenez hartu zuten izena, indar handia izan zuten uharteetan eta Egeo itsasoaren kostaldean, eta Egiptoko beste lurralde batzuekin harremanak ezarri zituzten.

HAMMURABI ERREGEA

1700 BCE

MIZENARREN LORALDIA

1500 BCE

Mizenarrek, Kretak pairatu zuen suntsiketa orokorra aprobetxatu egin zuten, Mediterraneoan eta hiru mendetan zehar, hegemonia kultural eta komertziala inposatzeko.

JONIAR, EOLIAR ETA DOLIARREN FINKAPENA

1500 BCE

gerrek eta barneko gatazkek eragindako krisiak horren gainbeheraren hasiera izan zen, eta joniar, eoliar eta doriarren finkapena erraztu zuen.

KRETAKO GERRA

1200 BCE

Herri horiek Kretaren kontra altxatu ziren eta, pixkanaka, kretatarrek garatutako merkataritza berenganatu zuten; uhartea indarrez hartzera ere iritsi ziren. Mizenestarrak Egeo itsasoan zehar zabaldu ziren salerosketak egiteko, Zipreko uhartean ezarri ziren eta Itsaso Beltzean sartu ziren. Orduan, Egeo itsasoaren Asiako kostaldean zegoen eta lurralde hura menpean zuen hiri batekin, Troia hiriarekin, hainbat gatazka izan zituzten. K.a. 1200. urte inguruan, setiatu eta suntsitu egin zuten.

MIZENASTARREN DESAGERPENA

1199 BCE

K.a. 1200. urtetik aurrera, gerrek, goseteek, gainpopulazioak, uzta txarrek eta beste hainbat arrazoik eraginda, krisialdi ugari izan zen, eta burdinazko armak erabiltzen zituzten iparralderagoko herriak, garai horiez baliatu ziren lurraldean indarrean sartzeko eta zibilizazio mizenikoa desagerrarazteko.

GARAI ARKAIKOAREN AZIERA

900 BCE

Herri batez eta zenbait herrixka, zelai eta basoz osatutako estatu txikiak sortzen hasi ziren; polis izena eman zitzaien. Independenteak ziren eta eskubide, betebehar eta interes komunak adierazten zituzten lege batzuen bidez, gobernatzen ziren herritarrak. Hoplitak, polis izenekoak defendatzeko soldadu bihurtutako herritarrak ziren.

ERREPUBLIKA

509 BCE

K.a. 509. urtetik aurrera, gobernatzeko era berri bat ezarri zen: errepublika.

GARAI KLASIKOA

500 BCE

K.a. 500 urtetik, Asia Txikian, gaur egungo Turkian, kokatuta zeuden polis helenikoak Persiarren menpe egon ziren. Horietako batzuk altxatu egin ziren, eta laguntza eskatu zieten gainerakoei, baita Atenasek eta beste polis batzuek erantzun ere. Horixe izan zen, Mediar gerren hasiera.

EGIPTOKO INBASIOA

332 BCE

Greziarrek egipto konkistatu zuten Alexandro Handia hil eta gero, Ptolomeo izan zen generala.

Erromatarren lehenengo konkista

272 BCE

Erromak italiar penintsula guztia konkistatzea lortu zuen.

KATAGO GERRAK

264 BCE

K.a. 264. urtean, Kartagoren kontrako Gerra Punikoak hasi ziren.

ROSSETAKO HARRIA

196 BCE

Napoleonen armadak Rossetako harria aurkitu zuen.

ERROMATARREN KONKISTAK EUSKADIN

179 BCE

Erromatarrak hegoaldetik sartu ziren euskal lurraldean erresistentzia handirik topatu gabe. Herri batzuetan, ez zen beligerantziarik egon eta beste batzuk, baskoiak, erromatarren armada osagarrien parte izan ziren. K.a. 179. Beobriga (Puente Larra), Vindeleia (Santa Maria Rivarredonda), Birovesca (Briviesca), etab.

OKTAVIO ENPERADOREA

27 BCE

Oktavio enperadorea k.a 27 urtean enperadore izendatu zuten.

IDAZKERA

3 BCE

Idazkera izan da, dudarik gabe, gizadiaren asmakuntzarik garrantzitsuenetariko bat. Horren bidez jakinarazi dira herrien pentsamendua eta historia. Nahiz eta idazkerak garapen izugarria izan duen, hitzak idazteko oinarrizko bi modu mantendu dira orain arte: piktografikoa eta alfabetikoa.

NERON ENPERADOREA

64

Neron enperadorearengaraitik (K.o. 64. urtea), kristauak preso hartu eta torturatu egitenzituzten.

BIGARREN GERRA PUNIKOA

218

Bigarren Gerra Punikoan, Kartagotarrak, Anibalen agintepean, Iberiar penintsulan sartu ziren eta Italiaraino heldu nahi izan zuten, Pirinioak eta Alpeak zeharkatuz. Kartagotarren armadaren hornidura-bideak eteteko, erromatarrek bi armada bidali zituzten Ampuriasera (Girona), K.a. 218. urtean. Hamabi urtez borrokatu ostean, erromatar armadak Mediterraneoko kostaldean nagusi izatea lortu zuen.

Inperioaren goreneko unea (K.o. 14. urtetik K.o. 235).

235

Inperioaren goreneko unea K.o. 14. urtetik K.o. 235. urtera izan zen, Goiz Inperio izenez ezagutzen dena. Garai horretan zehar, hainbat enperadore izan ziren, dinastietan sailkatuta. Erromak lurraldea hedatzen jarraitu zuen: Hispania, Britainia, Mediterraneoko ekialdeko lurraldeak etab.

KONSTANTINO ENPERADOREA

313

Konstantino enperadoreak tolerantzia erlijiosoa aldarrikatu zuen. Teodosia enperadorearekin batera, kristautasuna Inperio osoko erlijio ofizial bihurtu zen.

Tolosako erresumatik Bisigodoen erresumara

409

1. urtetik aurrera, herri barbaro batzuek (sueboak, bandaloak eta alanoak) Pirinioak zeharkatu eta Hispanian sartu ziren. Sueboak eta bandalo asdingoak Galizian ezarri ziren; alanoak, Lusitanian eta Kartagoko zati batean, eta bandalo silingoak, aldiz, Betikan.

ERROMAKO ITUNA

418

Garai hartan, bisigodoak, Ataulforen gidaritzapean, Galiaren hegoaldean ziren. Urte batzuk geroago, 418. urtean, Erromako ituna sinatu zuten.

ERROMA

475

K.a. V. mendean, greziar zibilizazioa bere gorenera iritsi zenean, Erroma herri txiki bat besterik ez zen. Handik bost mendera, erromatar soldaduek ezagutzen zen munduaren zatirik handiena hartu zuten, eta Erromak izugarrizko inperioa antolatu zuen. Garai hartan, kultur batasuna izan zen nagusi Mediterranear arroan: hizkuntza, kultura, erlijioa, artea, eraikinak, herri-lanak, legeak etab.

RODRIGO ERREGEA

711

Arabiarren inbasioak Iberiar Penintsulako Erresuma Bisigodoaren 200 urteko historiari amaiera eman zion. Azken erregea, Rodrigo, Guadaleteko guduan hil zen, 711. urtean.

INPERIO ERDIKO AMAIERA

1700

Inperio erdia ezegonkortasun asko izan zituen, matxinadak eta horrelakoak adibidez.

AKROPOLIAREN IKUSPEGIA 1831-1885

1831

Akropoliak greziako polisetako zona altuenan zeuden jauregi modukoak ziren.