-
Alemania bateratu
Alemania bateratu eta gero, nazioarteko politikaren gidari bihurtu zen, Bismarch kantzilerraren politikari esker. Aliantza politika sistema sortu. -
Aliantza hirukoitza
Alemania, Austria eta Italia.
Bi helburu:-Frantzia isolatzea.
- Alemaniaren nagusitasuna lortzea. -
Gilen II. tronura iritsi
Bismarchken politikaren gainbehera ekarri zuen. -
Period: to
Bake armatua
Europako potentziek armamentu pilaketari ekin zioten, edozein liskar buka zitekeelako gatazka handi batean. -
Period: to
Gerraren arrazoiak
- Aliantza hirukoitza eta Entente hirukoitzaren arteko gatazka.
- Lehia ekonomikoa
- Lurralde gatazkak
- Gatazka nazionalistak
- Interes kolonialak
-
Entente hirukoitza
Britainia Handia,Frantzia eta Errusia. -
Period: to
Errusia tsarrista XX. mendearen hasieran
Erregimen zaharra erotuta zegoen.
Monarkia absolutua Nikolas II.arrena buruan, mugarik gabe baliatuz.
Duma botere mugatutarekin, tsarra deitu edo disolitu ahal..
Biztanle 80% nekazariak, morrontza indargabetuta, sistema feudala, tresna oinarrizkoak eta produktibitate oso txikia.
Industralizazio ahul bat hasi.
Industria astun batzuk finkatu eta trenbidea eraikitzea proletariotzaren hazkundea ezarri.
Industriaren garapena atzerriko kapitalari eta estatuaren ekimenari esker gertatu. -
Period: to
1905ko Iraultza
-Tropa japoniarrak tsarraren armada garaitu.
-Ekonomia krisi garaia.
-Igande odoltsu.
-Sobietak.
-Manifestu inperiala. -
Krisi garaia
- Espainiak eta Frantziak Marokon protektoratu bat ezarri. Alemania birritan saiatu Frantziak Marokon zeukan inperio koloniala erasotzen.
- Balkanetan, Austria eta Errusia hedatzea nahi zuten.
-
Japonia entente hirukoitzan sartu.
-
Turkia aliantza hirukoitzan sartu.
-
Period: to
1917ko Otsaileko iraultza
-Tropa japoniarrak tsarraren armada garaitu.
-Ekonomia krisi garaia.
-Igande odoltsua.
-Sobietak.
-Manifestu inperiala. -
Austrohungariar inperioaren oinordekoa hil
Sarajevon (Bosnia) bisita ofizialean zegoela. -
Period: to
Lehenengo mundu gerra hasi
Mundu gerra bihurtu zen potentziak eta bere inperioak gerran aritu zirelako eta beste herrialde batzuk ere gatazkan sartu zirelako -
Austria-Hungariaren ultimatuma Serbiari
-
Austria-Hungariak gerra deklaratu Serbiari
-
Errusia mobilizazioa hasi zen.
-
Alemaniak gerra deklaratu Errusiari/Frantzia mobilizazioa hasi
-
Alemaniak Luxenburgo inbaditu eta baimena eskatu Belgika gurutzatzeko
-
Alemaniak gerra deklaratu Frantziari.
-
Alemaniak belgika inbaditu/ Britainia Handiak Alemaniari gerra deklaratu.
-
Austria-Hungariak Errusiari gerra deklaratu
-
Britainia Handiak eta Frantziak Austria-Hungariari gerra deklaratu.
-
Period: to
Behin behineko gobernuaren porrota
-Boterea bitan zatituta.
-Ezegonkortasun politiko handia sortu.
-Sobieten protagonismoa gora egin.
-Lenin erbestetik itzuli, apirileko tesia jaso programa bat aurkeztuz.
-Errusia bakea sinatu, gerra utzi, lurren birbanaketa egin, fabrika langile- batzordeak kontrolatzea, nazionalitateen autonomia eta boterea sobieten eskuetara pasatu.
-Herri matxinadak.
-Irailean estatu kolpea jasan, Kornilov buru armadako alderdi kontserbadoreen partetik, porrota izan boltxebikeen parte hartzeari esker. -
Period: to
1917ko Urriko iraultza
-24an Lenin Petrogradok, sobieten egoitzan finkatu.
-25ean, sobietek boltxebiken kontrolpean geratu.
-Hiriburuko puntu estrategiko hartu, neguko jauregia eraso, behin-behineko kideak atxilotu eta iraultza garailea atera.
-Boltxebiken gobernua sortu, Lenin burua.
-Gerratik ateratzea negoziatu (Brest-Litovesko ituna).
-Latifundio handiak kaltea ordainik gabe desjabetzeko, nekazarien artean banatzeko agindua, frabrikak langileek kontrolatu eta errusiako herrien subirotasun-eskubidea ere onartu. -
Gerraren ondorioak 2
3 - Nazioarteko ondorioak:
Inperioak banandu eta estatu batzuek independentzia lortu
Europa, nazioarteko postua galdu zuen ekonomian eta politikan
4 - Sozialak eta politikoak:
Emakumeak gizonezkoek ordurako egiten zituzten lanak egiten hasi ziren.
Landako jendea hirietan joan zen lan egitera
Jendearen pentsamoldea eta jokaera aldatu egin zen.
Agintariek prestigioa galdu zuten gerraren errudunak izan zirelako biztanleriaren aurrean -
Gatazka desberdina
- Gerra luzea eta odoltsua
- Atzeguardiaren mobilizazioa
- Etengabeko aldaketa teknologikoak aplikatzea
- Gerra laburra pentsatu zuten eta 4 urte iraun zuen.
- Berrikuntza asko sortu: Armamentu eta babes sistema berriak + tekniko berriak
- Beste borroka sistema berriak erabiltzea
- Aldaketa sozial garrantzitsuak eragin
- Ekonomia gerran oinarritu zen
- Propaganda oso garrantzitsua bihurtu zen
-
Gerraren ondorioak 1
1 - Demografikoak:
Hildako asko egon ziren: Errusiarrak + Austriarrak + Frantziarrak
Gehienak gizonak ziren eta horrek eragin zuen jaiotza tasaren jaitsiera.
Elbarrituak gelditu
2 - Ekonomikoak:
Suntsiketa materiak handiak; eraikinak, trenbideak, nekazaritzan…
Europako monetek balioa galdu zuen -
Period: to
Gerra zibila
-Tsarren aldekoak eta sistema feudalak defendatzen zutenak iraultzari aurre egiten saiatu.
-Iraultzaren aurka armada zuria sortu eta boltxebikeek armada gorria.
-Boltxebiken garaipenarekin amaitu gerra zibila. -
Versailleseko ituna
Printzipio garrantzitsuenak hauek ziren: Naziotasunen printzipioa: onartu behar zituzten herrialde guztiei
Demokraziaren printzipioa
Nazioarteko harremanen printzipioa: potentzien artean oreka bilatzeko. Alemaniari zegozkion erabakien artean: Alemania lurralde ugari galdu zituzten Nazioen Erakundearen esku geratu ziren.
Ordainketa ekonomikoak eskatzen zizkion suntsitu zen guztiaren truke
Armada murriztu behar zuen -
Beste itunak:
2 - Neully-ko Ituna Bulgariarekiko Ituna 3 - Saint Germaingo Ituna Austriarekin Inperioa banatu egin zen
Aurrerantzean ezingo zuen aurrerantzean inoiz Alemaniarekin aliatu. 4 - Trianon- go Ituna Hungariarekin. Lurrak galdu zituen Jugoslavia, Errumania eta Txekoslovakiari emanez. 5 - Sevresko Ituna Turkiar Inperioko lurren banaketa egin zen. Baldintza hauek nazionalismo turkiarraren agerpena bultzatu zuten. -
Bakearen antolaketa
Parisko bakeak hiru helburu zituen: Alemaniaren suspertzea eragoztea
Potentzia irabazleen artean boterearen oreka lortzea liskarrak egon ez zedin
Errusia bakartu uztea, erregimen komunista ezarrita bait zeukaten -
Lurralde aldaketak. Inperioak desegin eta estatu berriak sortu ziren: 1
Alemania: Alsazioa- Lorena Frantziari eta Sarre administratu
Poznan eta Mendebaldeko Prusia Poloniari Auatria-Hungaria: Austria, Hungaria eta tzekoslovakian zatitu
Lurralde batzuk Jugoslavia, Polonia eta Errumaniari eman. -
Lurralde aldaketak. Inperioak desegin eta estatu berriak sortu ziren: 2
Otomandar Inperioa:
Turkiako Errepublika bihurtu
Siria Frantziari
Irak eta Palestina Britainia Handiari
Uharte batzuk Italia eta Greziari Estatu batzuk indartu egin ziren: Poloniak hartu zituen Austria eta Alemaniako lurrak.
Errumaniak Austria-Hungariaren Trasnsilva hartu zuen
Jugoslavia sortu, bere baitan hartzen zituen
Errusiar inperioak Baltikoko ia kostalde osoa galdu zuen eta lur asko Poloniari eman behar zizkion. -
Period: to
Gerrako komunismoa
-Gerrako komunismo deritzon politika ekonomi bat zen ezarri zuena gobernua.
-Industria nazionalizatu egin eta uztak konfiskatu, armadari jan emateko.
-Estatu berriaren oinarriak finkatu, erabaki guztiak boltxebikeen esku, alderdi komunistak izena hartu.
-Gainerako alderdiak debekatu egin eta diktadura komunista latza ezarri.
-Neurri ekonomiko eta politikoek grebak eta matxinadak eragin, gobernuak indarkeriaz jazarri. -
Period: to
Errusiako Iraultzaren eragina
-Urriko iraultzak Frantziako iraultzak izan zuen antzeko eragina euki.
-Mendebaldeko liberal askok pentsatu sobieten erregimena luzaroan ez iraungo.
-Boltxebikek iraultza sozialista gehiagoren hasiera besterik ez zela usten.
-Iraultza horietako bat izan alemaniako iraultza espartakista.
-Espartakistak: Rosa luxemburg eta Karl liebknecht buruan.
-Alemanian erregimen komunista ezartzen saiatu, baina porrot egin.
