-
Bismarck-en aliantzak
Alemaniaren aliantzen helburua:
·Frantzia isolatzea
·Balkanetako oreka Bi aliantza nagusi:
·Aliantza bikoitza (Austro hungria)
·Hiru emperadoreen ententea (Austro hungria eta Errusia) -
Bake armatua
Europa potentziak bi bloke militarretan banatu.Gerra baino lehen armen produkzioa asko igo zen,gerrarako prestatzen zeuden. ·Aliantza irukoitza
·Entente hirukoitza Bien harteko armamentu norgehiagoka. -
Errusiar tsarista
Errusiako tsarismoa monarkia absolutista zen eta Nikolas II zen tsarra, Romanov, Errusiako parlamentuaren erabakiak deusestatzeko boterea zuen. Errusiako ekonomia nekzaritzan oinarritzen zen, bigarren industria iraultza bakarrik hiri handietara iritzi zelako (Petrogrado,Mosku...) eta honengaitik, proletargotza sortzen hasi zen Errusian, ez zegoen burgesik, ez zeudelako industria handirik herrialdean eta beste inbertzioetara begira Errusia itxi egin zen. -
Politika alderdiak.
Errusian zeuden alderdi politikoak klandestinoak ziren, Errusiako polizia politikoa gogortasunez zigortzen zuelako opozizioa. Alderdi Sozialista Iraultzaileak, Kerensky zen liderra. Alderdi Demokrata Konstituzionalista. Errusiako Langile Alderdi Sozialdemokratak, Karl Marx-en ideiak defendatzen zituzten eta bi talde naguzi zeuden, Mentxebikeak (Iraultzaile moderatuak) eta Boltxebikeak ( Lenin zen burusagia eta bere nahia proletargoaren diktadura sortzea da). -
1905eko iraultza
Urte honetan Nikolas tsarraren Errusia, Japoniaren aurkako gerra batean sartu zen, koreako portu epelak lortzeko, eta herrialdea krisi ekonomiko izugarrian zegoen, eta jendea oso aserre zegoen eta istiluak egon ziren Errusian.
Biztanleen bizi baldintza hobetzeko asmoarekin, gende asko neguko jauregira joan ziren protestatzera baina agintariak errepresio latzarekin erantsun zuten eta gende asko hil zen, egun honi igande odoltsua dritzo. -
Greba boladak
Protesta eta greba asko egon ziren errusian, nekazariak eta langileak sovietetan (herri-biltzarra) bildu ziren. Nikolas tsarrak, Manifestu imperialean, ahinbat kontsezio eman zien herriari, sufragio unibertsala ren bidez duma aukeratzea, Errusia monarkia parlamentario bihurtzea. Bina Nikolas tsarra bera nahi zuena egiten jarraitu zuen, eta oposizioa gogortasunes jasartzen jarraitu zuen. -
Gerraurreko krisia
Kolonietako auziak:Potentzia tradizionalak jaramonik ez potentzia berriei Marokoko krisia: Alemaniak Afrikako iparraldean nahi zituen koloniak Balkanetako krizia: Errusia eta Austro hungria harteko liskarrak lurraldeko egemonia lortzeko Ekialdeko auzia izan zen bigarren tentzio fokua. -
1914ko Udako krisia
1914ko ekainaren 28an, Frantzisko Fernando (Austria- Hungariako artxidukea) eta bere emaztea hil zuten Sarajevon Esku Beltzaren atentatu batean.
Honen ondorioz Austro Hungaria ultimatum bat bidali zion Serbiari, Errusia Serbiaren aliatua zenez, Gerra deklaratu zion Austro Hungariari eta beraien aliatuek lehen mundu gerra hasi zuten. -
Lehen mundu gerra
Mundu mailako lehen gerra izan zen Imperio zentralen eta Aliatuen harteko gatazka izan zen. -
Mugimendu gerra
Mugimendu gerraren helburua, lurralde asko dembora gutxitan lortzea da, Alemaniak Frantziaren aurka erabili zuen baina berehala egonkortu zen frontea, Frantziaren eskaerari jarraitus Errusia Alemaniari eraso egin zion Frantzia salbatzeko. -
Period: to
Pozizio Gerra (1914-1917)
Askos errezagoa zen defendatzea erasotzea bahino,horregatik lubakiak eraiki ziren fronte guztian zear. Mendebaldeko frontea apurtzeko nahian Alemaniak Frantziaren eta Inglaterraren aurkako gudak hasi zituen: Verdun eta Sommeko gudak. Gerra leku sekundarioetara mugitu zen, Europako fronteak egonkortu ziren. ·Gallipoli
·Afrikako koloniak
·Otomandar Imperioko hainbata jabetza okupatu ekialde hurbilean Alemania eta Bretaina harteko gerra egon zen Iparraldeko itsasoan, Itsaspeko gerra. -
1917ko Otsaieko iraultza
Errusia osotik greba masiboak egon ziren, herrialdea, lehen mundu gerran sartu zelako, eta honengatik oposizioa batu egin zen. Otsailaten 23an manifestazioak hasi ziren, 25an greba orokorra, 26an matxinatu egin ziren kuarteletan eta tropek ez zioten tiro egin manifestatzailehei, eta 27 an behin-behineko gobernua sortu zen, Kerensky zen buru. Sovietak milizia armatu bihurtu ziren(armada gorria), eta boltxebikeen kontrolpean zeuden. -
Urte erabakigarria: 1917
- urtean, Errusian iraultza Boltxebikea egon zen, eta gatazkatik atera egin zen.
-
Gerra zibila
Tsarrismoa babeste zuteok eta sistema liberalak defendatzen zutenak gobernuaren kontra jarri ziren, eta Armada zuria osatu zuten, ahu aliatuen laguntza suen, eta boltxebikeek Armada gorria zirenak, gerra zibila sortu zuten, eta boltxebikeen garaipenarekin amaitu zen. Gobernuak gerrako komunismo deritzon politika ezarri zuen, industriak nazionalisatu eta uztak konfiskatu ziren armada ornitzeko. Boltxebikeek Alderdi kmunistadeitzera pasatu ziren eta diktadura komunista ezarri zuten. -
Behin-behineko gobernuaren porrota
Errusia gerran jarraitu zuen baina porrotak ez ziren amaitu. Sovieten boterea gora egin zuen, eta bere programa apirileko tesietan bildu zuen. Uztailean herri matxinada gertatu zen Petrogradon, biztanleriaren nahigabezia eta gerraren porrotengatik. Irailean behin-betiko gobernua estatu golpea jasan zuen eta boltxebikeen parte hartzeari esker, estatua porrot egin zuen -
1917ko Urriko iraultza
Leniniek Petrogrado ezarri suen sobieten egoitza bezala. Sobietak boltxebikeen kontrolpean, neguko jauregiari eraso zioten,iraultza garaile atera zen. Boltxebikeen gobernua sortu zen, Lenin buru eta Alemaniarekin bakea zinatu suten, Brest-Litovseko itunaren bidez, Errusiako herren subironotasun- eskubidea onartu zen. -
1918ko erasiak eta gerraren amaiera
Alemania eta Errusia bakea sinatu zuten Brest-Litovseko itunaren bidez. Frantzia eta aliatuak fronte guztietatik eraso egin zuten, Imperio zentralak ezin izan zuten eutsin eta errenditu egin ziren. 1918 ko azaroaren 11n armistizioa sinatu zuten Alemania eta Aliatuek. enfrentamenduen amaiera sinatu zuten, eta 1919ko ekainaren28an Versalleseko itunaren bidez gerra amaitu egin zen -
Lehen mundu gerrako galerak
Alemania izan zen herrialde kaltetuena, baina gerra guztiaren zehar 8 milioi hildako eta 21 milioi zauritu egon ziren.
Ez ziren egon material galera handirik,fronteak oso egonkorrak izan zirelako. europako herrialdeak asko zorpetu egin ziren batez ere Estatu Batuekin, eta bera izan zen lehen mundu gerrako benetako irabazlea, brere ejemonia ekonomikoa esarri zuen mundu osoan. -
Lurralde aldaketak
Alemania:Bere koloniak eta Sarre nazioen elkartearen menpe, Lorrena eta Alsazia Frantziari eman, Poznan eta Prusia Poloniari, Austro-Hungaria:Bere lurraldea banatu egin zen(Austria,Hungaria, Txekoslovakia eta Jugoslavia) Otomandar imperioa:Bere lurraldeak aliatuen esku geratu ziren eta Turkia errepublika bilakatu zen Errusia: Finlandia, Estonia Letonia eta Lituania independizatu ziren Polonia:Berpiztu eta Herrialde bilakatu zen. Errumania: Transilvania lortu zuen -
Gerraren beste ondorio batzuk
Alemania eta bere aliatuak gerraren erantsuletzat jo ziren, eta diru kantitate izugarria ordaindu zuten, Alemaniarentzat ituna Diktat bat zen, imosaketa bat, eta mendeku-nahia piztu zen -
Period: to
Parisko bakea (1919-1920)
Pariosko bakea da, herrialde irabazleek zinatutako itun multzoei, Parisko konferentzian herrialde irabazleek,herrialde galtzailei hainbat baldintza ezarri zieten beraien pentsamendua kontuan hartu gabe. ·Ez zuten Alemania supertzen utziko.
·Irabazleen hartean botere oreka lortzea
·Komunismoa mundu osora ez sabaltzeko, Errusia isolatzea Estatu batuak nazioen erakundea sortu zuen, bakea mantentzeko, baina geroago bere boterea mugatu egin zen. -
Errusiako iraultzaren eragina
Mendebaldeko libreak iraultza boltxebikea ez zuela iraunduko pentzatzen zuten baina boltxebikeak hasiera bahino ez zela. Alemaniako iraultza espartakistarekin bat izan zen bahina hau porrot egin zuen. Azkenean SESB sortu zen.
