Lehen Mundu Gerra eta Errusiar Iraultza

ALEMANIAREN NAGUSITASUNA

Jan 1, 1870

Alemania bateratu eta Europako potentzia politikoa bihurtu zen, Frantziari gain hartuz.

FRANTZIAREN ERREBANTXISMOA

Jan 2, 1870

Frantzia etsai potentziala bihurtu zen; izan ere, Alsazia eta Lorrena galdu zituen gerran, eta gainera, Alemaniaren asmoa Frantzia isolatzea zen.

HIRU ENPERADOREEN ENTENTEA

Jan 1, 1873

Alemaniak, Bismarck kantzilerraren gidaritzapean, aliantzak eratu zituen Austria-Hungariako Inperioarekin eta Errusiako Inperioarekin. 1794an Italia ere batu zitzaien.

ALIANTZA HIRUKOITZA

Feb 22, 1882

Alemaniak, Austriak eta Italiak ituna sinatu zuten elkarrekin aritzeko euren interesak defendatzen.

BISMARCK-EK KARGUA UTZI

Feb 17, 1890

Gile I.a hil ostean, Gilen II.ak kanpo politika oldarkorragoa eta Alemaniaren hedapen koloniala bultzatu zituen, Bismarckek kargu uztea eraginez.

NICOLAS II.AK AGINTE ABSOLUTUA LORTU ERRUSIAN

Feb 22, 1894

Errusian tsarrak botere osoa, absolutua zuen, eta noblezian, eliza ortodoxoan, armadan eta burokrazian bilatzen zuen gobernatzeko babesa. Duma parlamentuak botere mugatua zuen. Ez zegoen askatasun politikorik eta ez ziren norbanakoaren eskubideak errespetatzen.

ERRUSIAKO ALDERDI SOZIALDEMOKRATA, ERDIBITUTA

Feb 22, 1903

Mentxebikeak moderatuagoak ziren eta prest zeuden sozialismorako trantsizioa erregimen liberal batekin elkarlanean egiteko.
Boltxebikeak Leninek zuzentzen zuen talde erradikala zen: sistema burgesarekin bat hartzea baztertzen zuten eta proletarioen diktadura ezarri nahi zuten.

IGANDE ODOLTSUA

Jan 9, 1905

San Petersburgen, Neguko Jauregi aurrean, manifestariak bizi-baldintza hobeak eta erreforma politikoa eskatzen ari zirela, agintariek errepresio latzarekin erantzun zuten eta zauritu eta hildako asko egon ziren.

MANIFESTU INPERIALA

Feb 22, 1905

Tsarrak amore ematen zutela erakusten zuen kontsezioak argitaratu zituen. Aldaketa nagusia izan zen, gizonezkoen sufragio unibertsalaren bidez Duma (parlamentua) aukeratzea.

ALGECIRASKO KONFERENTZIA

Feb 22, 1906

Marokon gerra ekiditeko egindako konferentzian, Frantziak indarra hartu zuen lurraldean. Protekturatu frantses eta espainiarrak ezarri ziren geroago, eta trukean Alemaniak Kamerun frantziarraren zati bat hartu. Egoera horretan, Erresuma Batuen eta Frantziaren aliantza indartu egin zen.

ENTENTE HIRUKOITZA

Feb 22, 1907

Gilen II.aren kanpo-politika oldarkorraren eraginez, Frantziak, Errusiak eta Erresuma Batuak elkarrekin aritzeko aliantza eratu zuten.

EKIALDEKO AUZIA

Feb 24, 1908

Otomandar Inperioa gainbeheran zela, Austriak eta Errusiak probetxu atera nahi izan zuten eta inguru horretan indartu. Hiru krisiren ondoren, Bosnia-Herzegovina Austria-Hungariako Inperiora anexionatu zen eta Bulgariaren zati handi bat inguruko herrialdeen artean banatu zen.

SARAJEVOKO HILKETA

Jun 28, 1914

Austria-Hungariako Inperioaren oinordeko Frantzisko Fernando artxidukea eta haren emaztea hil zituzten Sarajevon.

AUSTRIAREN ULTIMATUMA

Jul 23, 1914

Austriak ultimatuma eman zion Serbiari: hilketa ikertzeko baimena eman ezean, gerra hasiko zela.

ULTIMATUMARI UKO

Jul 25, 1914

Serbiak, Errusiaren babesaz, ez zuela Frantzisko Fernando artxidukearen hilketa ikertzeko baimenik emango erantzun zuen.

GERRAREN HASIERA

Jul 28, 1914

Austria-Hungariako Inperioak gerra deklaratu zion Serbiari. Errusiak Serbiaren alde egin zuen. Alemaniak gerra deklaratu zion Errusiari lehenengo, eta Frantziari gero. Erresuma Batuak gerra deklaratu zion Alemaniari.

MARNEKO GUDUA

Sep 6, 1914

Alemaniarren asmoa Frantziari irabaztea zen, gero Errusiari erasotzeko. Baina frantziarrek gelditu egin zituzten Marneko guduan.

GALLIPOLLI

Feb 24, 1915

Britainiarrek, Turkia isolatu nahian, Bosforo eta Dardaneloak hartzen saiatu ziren, baina porrot egin zuten.

ITALIA ERE GERRAN

May 23, 1915

Italiak ez zien babesik eman ez Alemaniari eta ez Errusiari eta Aliantza Hirukoitza apurtu zuen, bera ere gerran sartuz.

VERDUNGO ETA SOMMEKO GUDUAK

Feb 24, 1916

Soldaduek hilabeteak egiten zituzten hainbat kilometrotan zabaldutako lubakietan. Defentsa-taktika erasoa baino hobea zen. Alemaniarrek batean eta britainiarrek bestean, frontea hautsi nahi izan zuen: ehunak hil ziren, eta emaitzak txarrak izan ziren.

AEB GERRAN

Apr 6, 1917

Amerikako Estatu Batuak gerran sartu ziren aliatuen alde.

IRAULTZA BOLTXEBIKEA

Oct 24, 1917

Lenin Petrogradeko sobieten egoitzan finkatu zen, eta hiriko gune estrategikoak hartuta, Neguko Jauregiari eraso zioten gobernukideak atxilotuz. Boltxebikeen lehen gobernua eratu zen, Lenin buru zutela.

BREST-LITOVSKEKO ITUNA

Mar 3, 1918

Boltxebikeen iraultzaren ondorioz, Errusiako frontea gainbehera etorri zen eta Leninek gerratik ateratzea negoziatu zuen berehala Alemaniarekin.

GERRAREN AMAIERA

Nov 11, 1918

Errusia gerratik kanpo zela, Frantziak fronte guztietan egin zuen eraso. Inperio zentralek ez zioten eutsi eta errenditu egin zien: Turkia, Austria, eta azkenik Alemania, Gilen II.a kaiserraren abdikazioarekin. Alemaniak eta aliatuek armistizioa sinatu zuten.

PARISKO BAKEA ETA KONFERENTZIA

Feb 22, 1919

Herrialde irabazleek galtzaileekin itunak sinatu zituzten (Versailles, Saint Germain, Triano, Sevres eta Neuylli). 27 estatu bildu zituen Parisko Konferentzian (galtzaileak kanpoan utzita), AEBk, Frantziak, Erresuma Batuak eta Italiak baldintza batzuk onartzera behartu zituzten galtzaileak.

GERRA OSTEKO EUROPA

Feb 28, 1919

I. Mundu Gerraren ostean, Austria-Hungaria, Errusia, Turkia eta Alemaniako inpreio galtzaileek lurralde asko eman behar izan zituzten, eta estatu berriak eratu ziren: Finlandia, Estonia, Letonia, Lituania, Sobietar Batasuna, Polonia, Txekoslovakia, Austria, Hungaria...