-
GERRARAKO JESARPENAK
Gerretan erabiltzen diren maileguak dira eta gerretako gastuak finantzatzeko erabiltzen dira. Estatuei emandako titulo antzekoak dira. Adibidez Lehen mundu gerraren ostean Alemaniak 132 mila milioi urrezko marko-ko jasapenak izan zituen. -
WEIMAR ERREPUBLIKA
Gerra amaitzerakoan Alemaniar errepublika apurtu egin zen. Eta horren ondorioz Weimar hirian sortutako eskerreko aldeko Errepublika hau zabaldu egin zen. 1930. urteko krisi ekonomikoak arazo larriak ekarri zizkion, ondorioz errepublika honek 1933. urtera iraundu zuen, hau da, Hitler boterera pasatu arte. -
ESPARTAKISTAK
R. Luxemburg eta K. Liebknecht izeneko gizonak izan ziren Esparkisten Liga sortu zutenak.
Lehen Mundu gerraren ostean Esparkisten mugimendu marxista agertu zen. Berlinen tiroak eta hilketak egon ziren. Han garrantzitsuak izan ziren eskerreko eta KPD-ko buruzagiak hil zituzten (R. Luxemburg eta K. Liebknecht). -
LEGE LEHORRA
- urtean, Estatu Batuetan sortutako lege bat izan zen. Zeinetan edari alkoholikoak egitea, garraiatzea edo saltzea debekatu ziren. Lege hau nahiz eta asmo onarekin egin, ez zen errespetatu eta horren ondorioz 1933. urtean berriro onartu zen alkohola. Lege honen eraginez, negozio klandestinoak eta mafien zabalera egon zen.
-
MUSIKA (AIMAR)
Gerra ondoren 1919. urtetik aurrera oso adierazgarria izan zen, eta aldaketa garrantzitsua eragin zuen herri musikaren historian, jazza eta swinga kasu honetan. Garaiko aldaketa sozial eta kulturalak islatu zituen eta ondorengo musika estilo askotarako oinarriak ezarri zituen.Musika zuzeneko esperientzia bat da oraindik. Indar armatuentzat, martxarako tresna izateaz gain, moralari ere eragiten dio. -
ZINEMA (AITOR O.)
Jendea gerran galdu zuen denbora berreskuratu nahi zuten eta hori lortzeko entretenimendua nahi zuten eta hori zinematan lortu zuten.
Zinema XX.amarkadan mutua zen, eta ikusleek filmak soinua eukitea eskatzen zuten, musikari esker irudiei bizia ematen zuten.
Gendea ezaten du film honena Charlie chaplin sortu zuen bat dela (THE KID)
Zinema une hartan artista ametslari ororen joko-eremua zen. -
HIPERINFLAZIOA
Lehen Mundu Gerra galdu zuelez, Alemaniak, sor oso handiak zituen eta edozein motatako metodo bat bilatu behar zuten, guzti hori ordaintzeko. Hiperinflazioa izan zen dirua irabazteko erabili zuten metodo bat, denaren prezioa igo zen puntu imajinaezin batera. -
AMERICAN WAY OF LIFE
Egoera hau Lehen Mundu Gerraren ostean, Amerikan gertatutakoa izan zen. Gerraren ondorioz Europa guztiz suntzituta gelditu zen, baina, Amerikan, aldiz, han zegoen egoera oso ona zen, gainera ekonomikoki momentu hobenetariko bat izan zuten. -
MUNICHEKO PUTSCHA
1923ko azaroaren 8an, Hitler eta berak batutako talde Nazi batek estatu kolpe bat eman zuten Munich-eko garagardotegi batean. Haiek Weimer Errepublikaren aurka jo zuten garagardotegi hartan eta nahiz eta Nazi taldeak huts egin, gertaera horrek Adolf Hitler eta bere pentsakeriei bultzada bat izan zen. -
MEIN KAMPF (ODEI)
Estatu-Kolpearen saiakeraren ondoren (Munichen Pustchea) Adolf Hitlerri 5 urteko kondena jarri zioten 1924ko apirilaren 1ean, eta kartzelan Mein Kampf liburua (Mi Lucha), Adolf Hitler Rudolf Hessekin batera (Adolf Hitlerren kartzelako lankidea) hasten dira idazten. Hitlerrek liburu horretan erakutsi nahi duena bere ideologia da, epaituen gaiztakeria azaldu nahi du, eta epaituek alemanen bizitzari nola eragiten dioten. 1925ean Mein Kampf-en lehen liburua ikusi zen. -
MAFIA (MIKEL)
Italian sortu zen krimen antolatua izan zen Alfred Capone krimenaren eta diziplina-krimenaren mundura eraman zuena, ustelkeriaren mundua irauli zuena, 1924tik aurrera frogatu zuena, Chicago taldeen arteko borroken gune bihurtu zenean alkohol pirateriaren negozioan hutsune bat izateagatik. Lege lehorrak krimenaren munduak aberastea ahalbidetu zion lan bat aurkitzeko balio izan zuen. Lege lehorrarekin, mafiak krisi ekonomiko handia izan zuen, eta estupefazienteen trafikoa eragin zuen. -
1929KO KRAK: IRUDIA (ODEI)
Baina triste errealitatea gutxi batzuek ihes egin zutela tragediatik da. Milloika pertsona erorita ikusi ziren gauetik goizera. Argazkian argi ikusten da milaka langile New Yorkeko Asiseko San Frantzisko elizaren aurrean daude ilara egiten eta parrokiari dirua eskatzen. Argazki hau aukeratu dut oso argi ikusten delako desesparazio oso handia dirua lortzeko zeozer jateko. Diru guztia galdu dute eta ez dakite zelan egin haien bizitzarekin aurrera jarraiteko. -
MARRAZKI BIZIDUNAK (IBON A.)
- hamarkadan, Estatu Batuetan marrazki bizidunak gorakada handi bat izan zuten. 1928. urtean lehen soinudun marrazki bizidunak sortu zituzten. Adibidez, urte horretako azaroaren 18an Disney Bros-ek Micky Mouse-en produkzio animatu bat kaleratu zuen, zeinek arrakasta handia lortu zuen, horrela beste produkzio batzuk ateratzen. 4 urte ondoren, 1932an, koloretako lehen marrazki bizidunak agertu ziren eta 1937an, salto handi bat eman zuten, marrazkiak 3 dimentsiotan ikusteko ahalmena emanez.
-
1929KO KRAK: IRUDIA (AITOR O.)
Protesta batean daude, bere aitak lana lortzeko. Euren aitak ez dutela lanik topatzen protestatzen dute, eta haren zergaitia topa nahian ari dira, guztia umez betea dago. -
1929KO KRAK: IRUDIA (IBON A.)
Argazki honetan argi ikusi ahal da zelan 1929ko urriaren 24ean bankoak estanda egin ondoren jende guztia desesperazio guztiarekin inguratzen duen Wall Street-eko bankua. Nik argazki hau aukeratu dut egoera hura ondo azaltzen duelako, boltsaren eroriaren ostean denak bankura joaten eta zeozer egiteko ahaleginak egiten, gehienbat “Depresio Handia” deitutako egoera. -
1929KO KRAK: IRUDIAK (AIMAR)
Wall Street 1929ko urriaren 24an, osteguna, burtsatik irtetean. Balore merkatuaren barruan bizi izan ziren anabasa eta izua errepikatu egin ziren kanpoan. Kaosa zegoen New Yorkeko kaleetan. Jendetza zegoen Georges Washingtonen monumentuaren aurrean, New Yorkeko burtsaren ondoan. -
1929KO KRAK: IRUDIA (MIKEL)
Irudi honek krak-a oso ondo adierazten du, hau da, depresio handiaren ondorengo miseriak zopa sukaldeak ugaritzea ekarri zuen. Krak-ak lan postuak galtzearen eraginez ordaindu ezin zituzten otorduak jasotzera joaten ziren. Goiko irudia 1931. urteko otsailan ateratakoa da. Irudi hau aukeratu dut, uste dudalako, guztiz adierazten duela 1929ko krak krisia eta nolakoa zen bertako garaiko bizi-baldintzak.