Lehen mundu gerra eta Errusiar iraultza

Bismarck-en aliantzak eta Bake armatua

Period: Feb 23, 1870 to Feb 23, 1914

Europan bi bloke militar osatu zuten:Aliantza hirukoitza(Alemania,Austria eta Italia) eta Entente Hirukoitza(Frantzia Errusia eta Erresuma Batua).Europa nazioarteko politika zuzentzen zuen Bismarck esker.
Aliantza hirukoitza bi helburu zituen:Frantzia isolatzea(Alsazia eta Lorrea galtzeak etsaia handian bihurtu zen)eta Balkanetako oreka mantentzea.1870 eta 1914 artean bake armatua egon zen,hau da,aliantzak gerran ez ziren aritzen baina armekn prestatuta zeuden gerra bat izatekotan.

Errusiar iraultzaren jatorria

Period: Feb 25, 1894 to Feb 25, 1917

Errusian erregimen zaharra zeukaten zeren Nikolas II absolutista zen.Ekonomia nekazaritzan oinarritzen zen biztanleriaren %80 nekazariak zirelako oso lur jabe gutxi zeuden(Kulak)eta industrializazioa ahula zen.XIX. mendean tsarismoaren aurka zeuden indar politiko klandestinoak agertu ziren zenbait ideologiarekin:
-Alderdi sozialista irautzaileak eta nekazariak ziren gehienak
-Alderdi Demokrata Konstituzionalista
-Errusiar langile Alderdi soziodemokratak:Boltxebikeak eta mentxebikeak

Algeciraseko konferentzia

Feb 22, 1906

Marokon gatazkak egon ziren 1905an eta gerra ekiditzeko Algecirasko konferetzia egin zuten.

Mugimenduen gerra

Feb 17, 1914

Alemaniak Frantziari azkar izabaztea nahi zuen gero Errusia erasozteko(Schlieffen plana),eta Frantziarrek geldiarazi zituzten.Errusiak Alemaniari aurkako egin zuten eraso eta Errusiak Tannenberg eta Masuriako lakua galdu zituzten.Tropa Alemaniarrak desbideratu ziren eta Frantzia salbatu zen.

Posizioen gerra

Period: Feb 18, 1914 to Feb 18, 1917

Armada-defentsa taktikak hobetu ziren(Armak,lubakiak...),horren ondorioz,fronteak egonkortu ziren.Soldaduek oso egoera eta baldintza txarretan bizitzen ziren.Alemaniak mendebaldeko frontea hautsi nahi zuten Verdungo guduan eta Britaniarrek ere bai Sommeko guduan.Fronte nagusiak egonkorrak ziren:
-Britaniarrek Bosforo eta Dardaneloak hartzen saiatu ziren;Turkia isolatzeko porrot egin zuten
-Alemaniak Afrikan zuen koloniak,Britaniarrek konkistatu zituzten eta Asiakoak Japonia

Gerraren garapena

Period: Feb 23, 1914 to Feb 23, 1917

Potentzia guztiak aurrez aurrez jarri ziren:
-Otomandar inperioa eta Bulgaria inperio zentralei batu ziren
-Italia,Errumania,Grezia,Estatu Batuak,Txina eta Japonia aliatuekin elkartu ziren.
Alemaniak azkar irabazi nahi zuen Frantziari gero Errusiari erasotzeko.Errusiak Tannenberg eta Masuriako lakua galdu zuen.
Armadaren defentsa-taktika berriak(lubakiak,arma berriak...)hobetu ziren.Lubakietan aritzen ziren soldaduek denbora adkotan.

Gerraren jatorria

Jun 28, 1914

Austria-Hungariako inperioaren artxidukea(Frantzisko Fernando)Bosniar batek hil zuen,honek gerra hasi zuen.Hiltzailea Esku Beltzar elkartearen kidea zen.

Ultimatuma

Jul 23, 1914

Austriak ultimatuma proposatu zion Serbiari,Alemaniaren bebezlearekin.Serbiak,Errusiaren babesa zuenak ultimatumari uko egin zion eta Austria-Hungaria gerra deklaratu zion Serbiari.

Verdungo gudua,Sommeko gudua eta Gallipoliko gudua

Feb 24, 1916

Alemaniarrek mendebaldeko frontea hautsi nahi zuten Verdungo guduan eta britaniarrek ere bai Sommeko guduan,ehunka pertsona hil ziren.Fronte nagusiak egonkorrak ziren eta soldaduek bigarren mailako eremuetan egiten zuten eraso:
-Britaniarrak Bosforo,Dardarneloak eta Turkia hartu nahi zute,porrot egin zuten Gallipolin.
-Alemaniak koloniak zuen Afrikan,Britaniiarrek konkistatu zituzten eta Asiakoak Japonia.
Itsas gatazka bat egon zen,Britaniarrek ontzidiak Alemaniari blokeatu zuten itsaspeko gerra

1917ko otsaileko iraultza

Feb 23, 1917

1914an Errusia Lehen mundu gerran sartu zen eta fronteak porrot egin zuten.1917ko otsailaren 23an Petrogragraden manifestaldia hasi zen,irautzaren lema bakea eta ogia zen.25ean greba orokorra egin zen.26an matxinadak egin ziren kuarteletan eta tropek uko egin zuten grebalarien kontra egotea.27an behin-behineko gobernua sortu zen sistema politiko liberalarekin eta tsarrak abdikatu zuen.Langile eta nekazariek sobietak eratu zuten eta guardia gorria eratu zuten.Sobietak boltxebikeen menpean zeuden

Urte erabakigarria

Feb 24, 1917

Errusiako frontea gainbehera egin zuen Iraultza Boltxebikearen ondorioz.Errusia gatazkatik erretiratu zen eta Estatu Batuak aliatuen alde gerran surtu ziren.Gatazka horren aldera lerratu zen.

Behin behineko gobernuaren porrota

Mar 2, 1917

Boterea bi zatitan banatuta zegoen.Gobernuak Errusiak gerran jarraituko zela erabaki zuten,baina porrotak ez ziren amaitu.Lenin,boltxebikeen liderra,erbestetik itzuli zen eta Apirileko tesietan jaso zen programa aurkeztu zuen.Errusiak bakea sinatu zuen eta gerra uztea,lurren birbanaketa,fabrikak kontrolatzea nazionalitateen autonomia eta boterea sobieten eskuetara pasatu zen.Gerrako porrotek matxinada sortu zuen uztailean.Irailean estatu-kolpea Kurnilovek,porrot egin zuen boltxebikei ezker.

Gerra zibila eta gerrako komunismoa

Mar 2, 1917

Iraultzaren aurkakoak zeudenak Armada zuria osatu zuten eta boltxebikeek,Armada gorria.Bi armadek aurrez aurre jarri ziren gerra zibilean.Armada zuriak atzerriko herrialdeen laguntza zuen zeren atzerrian komunismoa zabaltzea beldurra zuten.Boltxebikeek garaipenarekin amaitu zuten gerra.Erabaki guztiak boltxebikeen esku geratu ziren eta Alderdi komunista izena jarri zioten,gainerako alderdiak debekatu zituzten eta diktadura komunista ezarri zuten.

Erruiako iraultzaren eragina

Mar 2, 1917

Mendebaldeko liberal askok pentsatzen zuten sobieten erregimena ez zuela asko iraungo eta boltxebikeek iraultza sozialisten hasiera zela pentsatzen zuten.Iraultza horretako bat Alemaniako iraultza espartakista zen.Alemanian erregimen komunista ezartzen saiatu ziren baina porrot egin zuen.

1917ko Urriko iraultza

Oct 24, 1917

Urriaren 24an Lenin Petrogradeko sobieten egoitzan finkatu zen.25an sobietek boltxebikeen menpean zeuden,hiriburuko puntu estrategikoak hartu zituzten Neguko jauregia eraso egiteko eta gobernu kideei atxilotzeko.Boltxebikeen lehen gobernua sortu zen.Gerratik ateratzea negoziatu zuten eta latifundio handiak kalte-ordainik gabe desjabetzeko eta nekaarien artean banatzeko,eta fabrikak langileek kontrolatzeko.Errusiako herrien subiranotasun eskubidea ere onartu zuen.

1918ko erasoa eta gerraren amaiera

Feb 24, 1918

Alemaniak bakea sinatu zuen Errusiarekin Brest-Litovskeko itunaren bidez.Horri esker tropak mendebalderantz joan ziren.Frantziak fronte guztietan egin zuen eraso,tankeak eta abiazioa erabiliz.Turkia,Austria eta Alemania errenditu ziren Gilen IIa abdikazioarekin.1918ko azaroaren 11n armiztizioa sinatu zuten Alemaniak eta aliatuek.

Lehen mundu gerraren ondorioak

Mar 2, 1918

Lehen mundu gerran 8 milioi hildako eta 21 milioi zauritu egon ziren,Alemaniak izan zuen ondorio txarrenak.Galera materialak ez ziren izan hainbeste garrantsitzuak zeren fronteak oso egonkorrak ziren.Nekazaritza lurrak,meatzak eta biztanleguneak oso kaltetuta geratu ziren.Gerrak sortu zuen gastuak herrialde askori mailegu bat eskatzeari atzerrian eragin zuen.Gerra amaitzean europako herrialdeen zorpetzea oso altua zen.

Lurralde-aldaketak

Mar 2, 1918

-Alemaniak Frantziari Alsazia eta Lorrena itzuli zizkion eta Poznan eta Prusia Poloniari
-Austria-Hungariako inperioa lau herrialdeetan banatu zen:Austria,Hungaria,Txekoslovakia eta Jugoslavia
-Otomandar inperioa siria eman zion Frantziari,Irak eta Palestina erresuma Batuari eta zenbait lurralde Italia eta Greziari.
Finlandia,Estonia,Letonia eta Lituania independizatu
-Polonia berpiztu zen Errusia,Austria eta Alemaniako lurralde eskuratuekin.
-Errumaniak Transilvania lortu zuen.

Gerraren beste ondorio batzuk

Mar 2, 1918

Versaillesko itunean,Alemania eta bere aliatuak gerra ordain ikaragarriak ordaintzera kondenatuta zegoen,gainera armadako kideak gutxitu behar izan ziren eta desmilitarizazioa onartu behar zuten.Alemaniak ituna sinatu zuen baina ez zuen inoiz onartu.Diktat bat zen(inposaketa).Baldintza gogor haiek alemaniarren mandeku-nahia indartu zuen.

Parisko bakea

Period: Mar 3, 1919 to Mar 3, 1920

Parisko bakea ezagutzen da herrialde irabazleek sinatu zuten itun multzoa.1919an Parisko konferentzia hasi zen 27 estatuekin,galtzaileak kanpoan utzita.Erabaki nagusienak Estatu Batuak,Frantziak,Erresuma batua eta Italiak hartu zituzten,herrialde galtzaileari baldintza jakin batzuk onartzera behartzen.Parisko bakearen itunaren helburuak ziren:
-Alemaniak suspertzea ez uzten
-Irabazleen artean oreka
-Errusia isolatuta eukitzea
Konferentzian,Nazioen elkartea sortu zen Hamalau auzietan banatuta

1905eko iraultza

Feb 24, 2017

1905ean japoniarrak tsarren armada garaitu zuen,istiluak eta porrotak sortu ziren,krisi ekonomikoaren ondorioz.Manifestariek tsarren kontra zeuden bizi-baldintzak hobetzeko eta erreforma politikoa bultzatzen zuten.Agintariek errepresioarekin erantzun zuten eta manifestarien kontra istiluak egon ziren.Horri deitzen Igande Odoltsua zen.Nekazariak eta langileak sobietetan biltzen ziren etorkizunean garrantzi handikoa izango zen antolatzeko.Tsarrak amore eman zuen eta Manifestu inperiala sortu zen.