-
636 BCE
Tales Miletokoa (K.a. 636-545)
Lehen filosofo eta zientzialaria. Ura da naturaren jatorria, "hezetasuna gauza guztiak elikatzen dituena". -
Period: 636 BCE to 466
Antzinaroa
-
Period: 636 BCE to 410 BCE
Aldi kosmologikoa (VI. mendea) Presokratikoak
Errealitatea, natura (physis) eta bere jatorriari (arjé) buruz hasi ziren pentsatzen. -
610 BCE
Anaximandro (K.a. 610-546)
Arjea "apeiron" izeneko substantzia mugagabea, suntsiezina, sortu ez dena eta ez-zehaztua. Aurkarien teoria sortu. -
585 BCE
Anaximendes (K.a. 585-524)
Naturaren arjea airea, mugagabea baita. -
580 BCE
Pitagoras (K.a. 580-495)
Natura egitura matematiko bat da. Arimaren transmigrazioan sinisten zuen. -
540 BCE
Parmenides (K.a. 540-470)
Errealitatearen ezaugarri garrantsitsuena izatea da, eta ez-izatea ez dela. -
535 BCE
Heraklito (K.a. 535-484)
Errealitatearen ezaugarri garrantzitsuena bere bilakaera eta mugimendua da. -
500 BCE
Anaxagoras (K.a. 500-428)
Homeomeriak jarri zuen arjetzat, "hazi" oso txikiak, espezie bakoitzak mota ezberdinekoak. -
490 BCE
Enpedokles (K.a. 490-430)
Pluralista, naturako 4 elementuen arteko konbinaketari ezker existitzen da guztia. -
460 BCE
Demokrito (K.a. 460-370)
Atomisten eskola sortu. Naura atomoz eta hutsez osatuta dago. -
Period: 400 BCE to 390 BCE
Aldi antropologikoa (K.a. V.-IV. mendeak)
Aldi honetan filosofoak etikaz eta politikaz gehiago arduratu ziren naturaz baino. -
399 BCE
Sokrates (K.a. 470-399)
Gizakiari eta ideia abstraktuei buruzko galderak egiten hasi zen. -
Period: 380 BCE to 300 BCE
Sistma handien aldia (K.a. V-IV. mendeak)
-
347 BCE
Platon (K.a. 427-347)
Sokratesen jarraitzailea. Mundu fisikoaz gain beste mundu-errealitate existitzen dela uste zuen, aldaezina eta perfektua. Idealisoaren sustatzailea. -
322 BCE
Aristoteles (K.a. 384-322)
Errealista. Mundu bakar batean sinesten zuen,mundu fisikoan. Metafisika hitzaren sortzailea eta logikaren aita. -
290 BCE
Diogenes (K.a. 412-323)
Zinikoa. Giza jokaeren konbentzioanlitatea salatzen hasi zen. -
Period: 290 BCE to 200 BCE
Aldi helenistikoa (K.a. IV.-III. mendeak)
Alexandro Handia hil ondoren filosofiaren etapa berria hasi zen, bertan eskola filosofiko berriak ireki ziren. -
275 BCE
Pirron (K.a. 365-275)
Eszeptizismoa. Munduari buruz ezin dugu ezer segurtasunez esan, ezin dugulako segurtasunez ezagutu. Ordun, hoberena da isiltzea eta atarxia izaera bat lortzea. -
270 BCE
Epikuro (K.a. 342-270)
Epikureismoa. Zoriontsu izateko, minatik urrundu eta plazerra bilatu behar da. -
264 BCE
Zenon Zitikoa (K.a. 336-264)
Estoikoa. Zoriontsu izateko, minatik eta plazeratik hurrundu behar gara, eta naturarekin eod munduaren izatearekin “bat” egin, ataraxiara ailegatzeko. -
476
San Agustin (354-430)
Patristika korrontea (eskola filosofiko kristauak) jarraitu zuen. Neoplatonismoaren elementu asko hartu zituen, kristautasuna platonismoarekin batuz eta arrazoimena fedearekin. -
Period: 476 to 1443
Erdi Aroa (V.-XV. mendeak)
Mendabaldeko Erromar iperioa amaitzean Erdi Aroaren sorrera izan zen. Filosofia kristau-doktrinaren teologiaren esanahia argitzen saiatzen zen. -
1224
Santo Tomas (1224-1274)
Eskolastika korrontea jarraitu. Tradizio kristaua eta Aristotelismoa batzen saiatu zen, hau da, filosofia eta teologia. -
1280
Guillermo Ockham (1280-1349)
Saiatu zen fedea eta arrazoimena banatzen. -
Period: 1400 to 1500
Errenazimendua (XV.-XVI. mendeak)
Errenazimendua Erdi Aroa eta Aro Modernoaren arteko transizio bat izan zen. Honetan humanismoa aztertzen hasi ziren. -
Period: 1453 to
Aro Modernoa
Lau mugimendu ezberdin egon ziren garai honetan.
1- Arrazionalismoa: jaiotzen garenetik ideia batzuk ditugu, ideia innatak.
2- Enpirinismoa: ez ditugu ideia innatak, denbora pasa ahala arrazoimenarekin lotzen ditugu esterientziak eta zentzumenak, ideiak sortuz.
3- Argien mendea: lehen entziklopediarekin batera pentsamendu-askatasuna eta espiritu kritikoa sustatzen hasi zen.
4- Idealismoa: Alemanian sortutako mugimendu bat izan zen, -
1469
Maquiavelo (1469-1527)
Argien mendekoa.
“Printzipe” liburua idatzi zuen: herri baten boterea nola eskuratu eta defendatzen jakiteko manual baten antzekoa. -
1475
Tomas Moro (1475-1535)
Haren liburuan ideia filosofikoak eta politikoak batzen ditu. -
1490
Francis Bacon (1561-1626)
Enpirinismoari buruzko teoria bat garatu, honek egin zuen aitzindaria pentsamendu zientifiko modernuetan. -
Hobbes (1588-1679)
Argien mendekoa.
Filosofia politiko modernoaren sustatzaiela/ gizartearen jatorria gizakien arteko kontratu batez egiten dela pentsatzen zuen /gizakia naturaz gaiztoa zela pentsatzen zuen: horregatik estatua beharrezkoa dela pentsatzen zuen. -
Descartes (1596-1650)
Arrazionalista.
Filosofia modernoaren aita. Zalantza metodiko eta erradikala garatu zuen. Gizakian, bi zati ezberdindu zituen: Arima eta gorputza. -
Spinoza (1632-1677)
Arrazionalista.
Monismoa/panteismoa garatu zuen: jainkoa eta natura gauza bera dira. -
Locke (1632-1704)
Enpirinista.
Gizakia, jaiotzean “tabula rasa” bezala ulertzen zuen. Gogoaren filosofia eta filosofia politikoaz interesatua. -
Leibniz (1646-1716)
Arrazionalista.
Monaden teoria garatu zuen. “Azken genio unibertsala”. -
Hume (1711-1776)
Enpirinista.
Eszeptikoa. Gizakiari, idei erlijiosoei eta kausalitateari buruz pentsatu zuen. -
Rousseau (1712-1778)
Argien mendekoa.
Gizarte kontratuaren teoria garatu zuen. “Gizaki basati-zoriontsuan” sinisten zuen: berarentzako natura zen ona, eta gizarte modernoak gaitza ekar ditzakegu. -
Kant (1724-1804)
Idealismoaren mugimenduan sartuta.
Arrazionalismoa eta Empirismoa batzen saiatu zen. Gure arrazoiaren eta jakituriaren mugei buruz pentsatu zuen. Metafisika berreskuratzen saiatu zen. Fundamentala geroago garatu zen idealismo alemaniarrarako. -
Berkeley (1685-1753)
Enpirinista.
Idealismo subjetibo (inmaterialismo) erradikal bat planteatu zuen. -
Hegel (1770-1831)
Idealismoaren mugimendukoa.
Dialektikaren eta idealismo absolutoaren teoria sustatu zuen. “Historiako espiritua” aurkariak sintesi batean batuz garatzen dela pentsatzen zuen. -
Schelling (1775-1854)
Idealismo alemaniarraren sustatzailea. Filosofia idealista traszendentalista garatu zuen. -
Schopenhauer (1788-1860)
Idealista.
Pesimista. Mundua irrazionala dela eta “bizitzeko nahiaz” mugitzen zela uste zuen. Budismoaz interesatu zen mendebaldeko lehenengo filosofoa. -
Auguste Comte (1798-1857)
Positibismoaren sortzailea. -
Period: to
Aro Garaikidea (XIX. mendetik-gaur egun)
Ez dago korronte zehatzik, baina gauza gertaera guztiak kritikoki ausnartzen dira. -
Karl Marx (1818-1883)
Marxismoaren sortzailea. -
William Jameson (1842-1910)
Pragmatismoaren filsofo garrantzitsuenetakoa. -
Friedrich Nietzche (1844-1900)
Bitalismoaren figurarik garrantstzuena. Mundu dualista-platonikoaren kritika erradikala egin zuen. Nihilismoaz pentsatu zuen. -
Edmund Husserl (1859-1938)
Fenomenologia garatu zuen. -
Bertrand Russell (1872-1970)
Filosofia analitikoan kontribuzio garratzitsuak egin zituen. -
José Ortega y Gasset (1883-1955)
Perspektibista. “Ni, ni eta nire egoera naiz”. -
Martin Heidegger (1889-1976)
Gizakia eta denboraren arteko erlazioa aztertu zuen. ”Izatearen” galdera berreskuratu ere egin zuen. -
Ludwig Wittgenstein (1889-1951)
Filosofia analitikoaren sustatzailea. Hizkuntzaren garrantziaz pentsatu zuen: filosofia hizkuntzak eragiten dituen “korapiloak” askatzeko eta argitzeko erabili behar da. -
Hans-Georg Gadamer (1900-2002)
Hermeneutika garatu zuen. -
Karl Popper (1902-1994)
Epistemologian eta filosofiaren zientzian kontribuzio garrantzitsuak egin zituen. -
Theodor Adorno (1903-1969)
Filosofiaren Teoria kritikoa garatu zuen. -
Jean-Paul Sartre (1905-1980)
Existentzialista. “Izatea esentzia baino lehenago dator”. -
Michel Foucault (1926-1984)
Estrukturalista. Oso garrantzitsua postmodernismoa ulertzeko. -
Noam Chomsky (1928)
Hizkuntzaren garratziaz pentsatzen du. -
Jürgen Habermas (1929)
Etika eta komunikazio jaruerari buruz pentsatu zuen. -
Saul Kripke (1940)
Logika eta hizkuntzaren filosofian kontribuzio garrantzitsuak egin ditu. -
Slavoj Žižek (1949)
Ideologiari buruz pentsatzen du. Marxismo eta psikoanalisiaren jarraitzaile den kritiko kulturala.
