-
Period: 3000 BCE to 500
Antzinaroa
-
590 BCE
Tales Miletokoa
Jonian jaia, filosofo, matematikari, geometra, fisikari eta greziar legislatzaile izan zen. Greziako 7 jakintzuen artean zegoen. Logosen landu zuen. Bererentzat akhé-a ura zen. -
520 BCE
Parmenides
Filosofo greziarra izan zen, familia noblen batean jaio zena. Izatearen kontzeptua da filosofiari gehitu zion gauzarik garrantzitsuena. Berarentzat akhé-a izatea izan zen. “Todo lo que hay ha existido siempre. Nada puede surgir de la nada. Y algo que existe, tampoco se puede convertir en nada”. -
500 BCE
Heraklito
Jonian jaiotako filosofoa izan zen, "el oscuro" ere deitua. Nahiz eta familia aristokratiko batean jaio, politikaria izatearen ideia bastertu zuen. Bere jakiturian zentratua bizi zen. Berarentzat arkhé-a sua zen. "Son distintas la aguas que cubren a los que entran al mismo río." -
480 BCE
Pitagoras
Filosofo eta matematikari greziarra. Pitagorasen izena Pitagorasen teoremari lotuta dagoen arren, eta berak sortutako eskolak Antzinako Grezian matematikaren garapenari bultzada handia eman bazion ere, Pitagorasen garrantziak ideien historiaren esparrua ere hartzen du: bere pentsamenduak, mistizismoz eta antzinako erlijio mistiko eta ekialdekoen esoterismoz oraindik tindatua, hainbat gai eta motibo inauguratu zituen, Platonen bitartez mendebaldeko tradizioan arrasto sakona utziko zutenak. -
440 BCE
Protagoras
Filosofo greziar sofista izan zen. Edozerren bi aldeak defendatzeko gai zen. Irakazteagatik kobratzen zuen. -
350 BCE
Sokrates
Filosofo greziar handienetarikoa izan zen. Jakituria zen Sokratesentzat gauzarik grrantzitsuena. Filosofian desberdinatsun handia sorrarazi zuen. Bere ustez jakintza ez zen idatzi behar, herriarekin ahoz partekatu behar zen, hortaz, ez zuen idatzirik utzi. Berataz dakigun guztia bereondorengoengatik da. -
340 BCE
Platon
Sokratesen ikaslea eta Ariztotelesen irakaslea. Filosofo greziar honek Atenaseko eskola sortu zuen. -
330 BCE
Aristoteles
Filosofo greziar hau, Platonekin batera, filosofiaren okzidentalaren aita dela esaten da. -
290 BCE
Epikuro
Filosofo greziarra izan zen, eta bere izena zeukan eskola sortu zuen. Hedonismo zrrazionalean eta atomismoa ziren bere doktrina. -
20
Seneka
Idazle, filosofo, politikari eta mintzalaria izan zen. Moralismoaren barruan mugitzen zen. Erromatarra zen. "No hay vientop favorable para el que no sabe a dónde va"-Seneka -
Period: 476 to 1520
Erdi aroa
-
490
Agustin Santua Hiponakoa
San Agustin, idazle, teologo eta filosofo kristaua izan zen. Bihurtu ondoren, Hiponako apezpikua izan zen, Afrikako iparraldean, eta manikeoen heresien, donatisten eta pelagianismoaren aurkako borroka batzuk zuzendu zituen. -
1259
Tomas Akinokoa
San Tomas Akinokoa presbiteroa, fraidea, teologoa eta Predikarien Ordenako filosofo katolikoa izan zen. Irakaskuntza eskolastikoaren ordezkari nagusitzat eta teologia sistematikoaren figura handienetakotzat hartzen da. -
1324
Gilen Okham
Filosofo, logiko, teologo eta fraide frantziskotar ingelesa izan zen, eskola tomisten eta eskotisten aurrean nominalismoaren ordezkari nabarmenena izateagatik ezaguna. -
Period: 1453 to
Aro modernoa
-
1505
Tomas Moro
Pentsalari, teologo, politikari, humanista eta idazle ingelesa izan zen, eta gainera poeta, itzultzaile, Enrike VIII.aren kantziler, lege-irakasle, negozio zibilen epaile eta abokatu izan zen. Bere lanik ospetsuena Utopia da. -
Francis Bacon
Filosofo, politikari, abokatu eta idazle ingeles ospetsua izan zen, enpirismo filosofiko eta zientifikoaren aita -
Deskartes
René Descartes filosofo, matematikari eta fisikari frantsesa izan zen, geometria analitikoaren eta filosofia modernoaren aita, eta iraultza zientifikoaren atarian argi propioa zuen protagonistetako bat. -
Hobbes
Filosofia politiko modernoaren sortzaileetako bat izan zen. Bere lanik ezagunena Leviatan (1651) da, non teoria kontraktualistaren oinarriak ezarri zituen, mendebaldeko filosofia politikoaren garapenean eragin handia izan zuena -
Spinoza
Baruch Spinoza jatorri sefardi hispaniar-portugaldarreko filosofo nederlandarra izan zen. Arrazionalista zen.16 -
Locke
John Locke filosofo eta mediku ingelesa izan zen, enpirismo ingelesaren pentsalari garrantzitsuenetakotzat jotzen dena eta «Liberalismo Klasikoaren Aita» bezala ezagutzen dena -
Leibniz
Gottfried Wilhelm Leibniz, batzuetan Gottfried Wilhelm von Leibniz, alemaniar politikaria, filosofoa, matematikaria, logikoa, teologoa, legelaria, liburuzaina eta politikaria izan zen. -
Montesquieu
Charles Louis de Secondat, La Brèdeko jauna eta Montesquieuko baroia, filosofo eta legelari frantziarra izan zen, eta bere lana Ilustrazioa izenez ezagutzen den mugimendu intelektual eta kulturalaren testuinguruan garatzen da. -
Berkley
Eragin handiko filosofo irlandarra izan zen, eta haren lorpen nagusia idealismo subjektiboa edo inmaterialismoa izenez ezagutzen den filosofiaren garapena izan zen, substantzia materiala bezalako abstrakzioen errealitatea ukatzen baitzuen. -
Hume
David Hume filosofo, historialari, ekonomista eta saiakera-egile eskoziarra izan zen. Mendebaldeko filosofiaren eta Eskoziako Ilustrazioaren figura garrantzitsuenetako bat da. Enpirismoan, eszeptizismoan eta naturalismoan eragin handia duen sistema filosofikoagatik da ezaguna. -
Rousseau
Jean-Jacques Rousseau poloniar frankofono bat izan zen. Aldi berean idazle, pedagogo, filosofo, musikari, botaniko eta naturalista izan zen, nahiz eta ilustratu gisa definitu zen. -
Kant
Immanuel Kant Ilustrazioko filosofo eta zientzialari prusiarra izan zen. Kritizismoaren ordezkari eta idealismo alemanaren aitzindari nagusia izan zen. Europa modernoaren eta filosofia unibertsalaren pentsalari garrantzitsuenetakotzat jotzen da. -
Hegel
Georg Wilhelm Friedrich Hegel Idealismo alemanaren filosofoa izan zen, Modernitatearen azkena, "modernitatearen kontzientzia" bezala ere deitua. -
Period: to
Aro garaikidea
-
Marx
Filosofo, ekonomista, soziologo, kazetari, intelektual eta politikari komunista alemaniarra izan zen. Friedrich Engelsekin batera, sozialismo zientifikoaren, komunismo modernoaren, marxismoaren eta materialismo historikoaren aita da. -
Nietzesche
Friedrich Wilhelm Nietzsche filosofo, poeta, musikari eta filologo alemaniarra izan zen, mendebaldeko filosofiaren filosofo garrantzitsuenetakotzat jotzen dena, eta bere lanak eragin sakona izan du mendebaldeko historian zein kulturan. Nihilista zen. -
Freud
Sigmund Freud jatorri juduko mediku neurologo austriarra izan zen, psikoanalisiaren aita eta XX. mendeko figura intelektual handienetako bat.Freuden teoriak eta ondorengo psikoanalistenak (batez ere Jacques Lacanenak) esparru teoriko gisa erabili ohi dira arte-, literatura- eta zinema-lanak aztertzeko. -
Hussrel
Edmund Gustav Albrecht Husserl filosofo eta matematikari alemaniarra izan zen, Franz Brentano eta Carl Stumpf ikasleen ikaslea, fenomenologia transzendentalaren eta, horren bidez, mugimendu fenomenologikoaren sortzailea, XX. mendeko mugimendu filosofiko eraginkorrenetako bat. -
Wittgenstain
Filosofo, matematikari, hizkuntzalari eta logikari austriarra izan zen, gerora nazionalizatu zena. Vienako zirkuluko positibista logikoengan eragin handia izan zuena. -
Russell
fue un filósofo, matemático, lógico y escritor británico, ganador del Premio Nobel de Literatura. Tercer conde de Russell, pertenecía a una de las familias aristocráticas más prominentes del Reino Unido. -
Heidegger
Filosofo alemaniarra izan zen. XX. mendeko pentsalari eta filosofo alemaniar garrantzitsuena da. Bere lanak, batez ere, fenomenologian eta Europako filosofia garaikidean eragina izan zuen arren, honez haratago ere eragina izan du arkitekturan, literatur kritikan, teologian eta zientzia kognitiboetan. -
Hannah Arendt
Hannah Arendt, alemaniar idazle eta teoriko politikoa izan zen, judutar erlijiokoa, eta nahiz eta bere burua judutar bezala izendatua ez izan, XX. mendeko filosofo garrantzitsuenetakotzat har daiteke. Filosofia politikoari buruzko lan garrantzitsuak argitaratu zituen, baina ez zuen onartzen «filosofo» gisa sailkatzea, eta «filosofia politiko» terminotik ere aldentzen zen: nahiago zuen bere argitalpenak «teoria politiko» aren barruan sailkatzea. -
Jean-Paul Sartre
Jean-Paul Sartre filosofo, idazle, eleberrigile, antzerkigile, aktibista politiko, biografo eta literatur kritikari frantsesa izan zen, existentzialismoaren, postmodernismoaren eta marxismo humanistaren erakusle. -
Foucault
Foucault, batez ere, gizarte-erakundeen azterketa kritikoengatik da ezaguna, bereziki psikiatriagatik, medikuntzagatik, giza zientziengatik, espetxe-sistemagatik eta giza sexualitatearen historiari buruz egindako lanagatik. -
Simone de Beauvoir
Simone de Beauvoir filosofo, irakasle, idazle eta aktibista feminista frantziarra izan zen, gai politiko, sozial eta filosofikoei buruzko eleberri, saiakera, biografia eta monografien egilea. Bere pentsamendua existentzialismoaren korronte filosofikoan kokatzen da, eta bere Bigarren sexua funtsezkotzat jotzen da feminismoaren historian. Jean-Paul Sartre filosofoaren bikotekidea izan zen. -
Levi Strauss
Claude Lévi-Strauss antropologo, filosofo eta etnologo frantziarra izan zen, XX. mendearen bigarren erdialdean bere diziplinako figura handienetako bat. XX. mendearen erdialdean, eragin nabarmena izan zuen gizarte-zientzietan, metodo propio bat garatuz: antropologia estrukturalista. -
Karl Popper
Karl Raimund Popper filosofo eta irakasle austriarra izan zen, nazionalizatu britainiarra, faltsazionismoa sortu zuelako eta faltsutasunaren eta demarkazio-irizpidearen teoriengatik ospetsua. -
Habermas
Jürgen Habermas filosofo eta soziologo alemaniarra da, filosofia politikoan, etikan, zuzenbidearen teorian eta hizkuntzaren filosofian egindako lanengatik ezaguna.
