Erdi Aroa

BIZIGODOAK EZPAINIAN

711 BCE

Bizigodoak ziren ekialdeko germaniar herrien godo herrien adarra.
418tik 711ra egon ziren bizigodoak ezpainian
Bisigodoek 376ko erromatar inperioa inbaditu zuten erromatarren garaian 375.
Bisigodoek, hunoek bultzatuta, Karpato aldetik eta Transilvaniatik ihes egin, Danubio ibaia zeharkatu (375. urte inguruan) eta Valente erromatar enperadorea Hadrianopolisen garaitu zuten (378, mendebaldeko godoak).

Meka

277

Meka Sudi Arbiako hiria da, Arabiar penintsulako mendebldean kokatua dagoena. Tihmahko lautadan dago, Arabiar penintsulako Hejazi eskualdean. Mekako eskualdearen hiriburu administratiboa da.
Hiri honetan Muhammad jaio zenez, eta Koranaren lehen errebelazioa bertan jaso zuenez, Meka Islamaren hiri santuena da

Danubio

375

Danubio ibaia zeharkatu.

BIZIGODOAK HISTORIA

382

Danubio ibaia zeharkatu (375. urte inguruan) eta Valente erromatar enperadorea Hadrianopolisen garaitu zuten (378, mendebaldeko godoak).Teodosio I.a enperadoreak Trazia eta Mesiako lurraldeetara (egungo Bulgaria) bultzatu zituen (382), eta, Arkadio enperadorearen garaian, Italia aldera abiatu eta Erroma hartu eta birrindu zuten. MIM

Bizantzioak aurkezpena

Period: 421 to 1349

Greziar hiri bat zen.Inperio hau ekialdeko mediterraneoan zegoen, eta Traciako hiriburua zen.Bizantzio inperioa Erromarekin izan zen politikoki greziar inperio bat.Historian zehar, bizantzio inperioa lurralde asko galtzen joan zen.Batez ere,erroma-sasanidas gudan, bizantzio-normando gudan eta arabo-bizantzio gudan.Bizantziarrak zerealak eta fruitu ugari ekoizten zituen.Bizantziar larruz, esklabo, ezti, argizari eta gatzik gabeko haragitik lortzen zen, eta olioa eta ardoa trukean ematen zituen.

BIZIGODOS

507

Honorio mendebaldeko erromatar enperadorearen garaian, Galia (412)eta Hispania (415) aldera eraman zituen Ataulfo buruzagiak, eta azken horretan sueboak, alanoak eta bandaloak uxatu zituzten sartaldera eta Ipar Afrika alderaErromatar Inperioaren babesarekin, bisigodoak Galia eta Hispania bitartean egokitu ziren, egungo Proventza eta Katalunian nagusiki, baina porrota izan zuten Akitaniaz eta Euskal Herriaz jabetzen saiatu zirenean.Frankoen errege Klovisek menderatu zituen Vouilléko guduan (507)

Tribu Germaniarrak

Period: 510 to 980

Germaniar herrien jatorria nahiko ilun dago. Goi Brontze Aroan, hegoaldeko Suedian, Jutlandian eta iparraldeko Alemanian bizi ziren.

Guda gotikoa

535

BIZIGODOAK

555

Orduan, iparralderako zerabiltzaten asmo guztiak utzi, eta Septimania nahiz Kataluniari eutsiz, Hispania barnera jo zuten, eta hiriburua Bartzelonatik Meridara eraman zuten.Justiniano I.aren garaian, bizantziarren erasoari ezin aurre eginik, Atanagildo errege bisigodoak Andaluzia eman zien bizantziarrei (554), eta hiriburua Toledon jarri zuen (555).

Mahoma

570

Mahoma islamaren sortzailea, eta profeta nagusia zen. Musulmanek uste dute Islamaren ardatzak Mahomaren aurrekoak direla, eta haientzat Adam, Noe,Moises eta Jesus ere jainkoak bidalitako profetak ziren. Haien arabera Jainkoak, Gabriel goiageruaren bitartez, errebelazioa egin zion Mahoma frofetari.

Zer da Islama?

Period: 622 to 1492

Islama Mahoma profetak Arabian VII. mendean sortutako erlijioa da. Kronologikoki erlijio abrahamikoetan hirugarrena da, judaismoaren eta kristautasunaren ondotik, eta elementu asko jaso zituen bere aurretiko bi erlijio horietatik. Islamaren liburu sagratua korana da bertan Mahomak jainkoarengandik jasotako errebelazioa azaltzen da. Hasieran, Profeta hil eta gero, errebelazioa ahoz aho igortzen zen idatzi gabe, eta hortik liburuaren izena. 622-1492era Granadako erreinua erori zelako.

HISPANIAKO MARKATIK PIRINIOETAKO ERRESUMA ETA KONDERRIETARRA

700

Imperio karolingioak argitzen zuen Pirinio inguruan.
Karlomagno zen agintari gorena eta honek Ispaniako marka eratu zuen.

IMPERIO KAROLINGIHARRA

Period: 700 to 800

Karolingiar inperioa VIII. Mendetik IX. mendera arte Mendebaldeko Europan izan zen Carolingiar dinastia nagusitu zen frankoen erreinuari erreferentzia egiteko historiografikoa da.

BIZIGODOEN AMAIERA

711

Mendearen azkeneko hamarkadetan eta VIII. Mendeko lehen hamarkadetan krisi sakona gertatu zen Visigothen Espainian.693. urtean izurriteak heriotza handia eragin zuen, eta uzta txarra banditeriaren hazkundearekin batera gertatu zen, baita moraltasunaren beherakada geldiezina ere.Eta esainetik joan ziren Islamarrien erruz

ASTURIASEKO ERRESUMA

712

Asturietako Erresuma, Visigodoen Erresumaren desagertzea eta gero, Iberiar Penintsulako lehen erresuma kristaua (718-925). Iberiar Penintsulako Errekonkista erresuma honek hasi zuen, Don Pelaio erregea buru zuela. Hiriburua Oviedotik Leonera aldatzean, Asturietako Erresuma Leongo Erresuma bilakatu zen.Izenaren jatorria bi Asturia izan ziren: Oviedoko Asturia eta Santillanako Asturia.

ASTURIASKO ERRESUMA

712

Asturietako Erresuma, Visigodoen Erresumaren desagertzea eta gero, Iberiar Penintsulako lehen erresuma kristaua (718-925). Iberiar Penintsulako Errekonkista erresuma honek hasi zuen, Don Pelaio erregea buru zuela. Hiriburua Oviedotik Leonera aldatzean, Asturietako Erresuma Leongo Erresuma bilakatu zen.Izenaren jatorria bi Asturia izan ziren: Oviedoko Asturia eta Santillanako Asturia.

Al-Andalus

716

Nahiz eta bangalo hitzetik datorren eztabaidatu den, Al-Andalus izena numismatika musulmanean lehen aldiz agertzen da, okupazioaren ondoren, Al-Andalus Hispaniarekin erlazionatzen delarik Andaluzian aurkitutako txanpon ugaritan, bi izenak esanahi berdinarekin agerten direlarik. Aurkeztutako hipotesietako batek zera dio: Bandaloak penintsularen hegoaldean egon ziren denboraldi batez eta Afrikaren iparraldera iritsi ziren. I.

Kristau Erresuma

Period: 718 to 925

VIII.mendean sortu zen. 718an on Pelao erregea izendatu zuten. 722an musulmandarren aurka borrokatu zuten, Covadongako borroka 722an. 800 urtearen inguruan, Asturiaseko erresuma Galiziatik Arabara zabaldu zen. Hasieran gortea Oviedon ezarri zen.

Karlomagno

748

Karlomagno frankoen eta lonbardoen erregea izan zen. Gainera, enperadorea ere izan zen.
Ez dakigu bere jaiotze urte zehatza, baina badakigu 743 eta 748 urteen artean izan zela. Herstal-en jaio zen, bere aitaren herrian.
Bere aita hil zenean, bere anaiarekin batera errege izendatu zuten.

DINASTIA KAROLINGIARRA

751

Dinastia karolingiarra Arnulfo Metzeko-ren eta Pipino “Zaharra”-ren semeen ezkontzatik hasten da, Austrasiako jaun garrantzitsuenetakoak.
Pipino hiltzean, erreinua bere bi semeen artean banatu zuen, Carlos eta Carloman. Carloman gutxira hil zen, eta Carlos izan zen errege bakarra.
Geroago Carlomagno deitzera pasatu zen eta oso pertsonai boteretsu, azkarra eta garrantzitsua izan zen.

INPERIO KAROLINGIARRA

768

VIII. Mendetik IX. mendera arte Mendebaldeko Europan, Karlo Handia errege frankoak sortutako imperioa izan zen.
Gaur egungo, Frantzia, mendebaldeko Alemania eta Italia hartzen zuen.

KOKAPENA KARLOMAGNO

769

Inperio karolingiarrak gaur egungo Frantzia, Alemania eta Italia hartzen zituen barne.
Garrantzitsua da nabarmentzea, gaur egun Frantzia bezala ezagutzen duguna garai karolingiarreko Mendebaldeko Europako nukleoa izatera heldu zela.
Dinastia karolingiarrak lurralde merovingiosak heredatzen ditu eta lorpen-politika hasten du.

La Alhambra

889

Alhambra hiri palatinatu andalustarra da, Granadan dagoena. Jauregia arte hispano-arabierrako eraikin ugarienetakoa da, meskitarekin batera, eta bere funtzioak askotarikoak ziren. Horrela, Alhambra bizileku eta gune administratiboa zen. Erakin erraldoi hauek hirian bertan kokatuak zeuden, bide batekin meskitarekin loturik, edota hiritik kanpo harresi batez inguratuta, Alhambraren kasua azkeneko hau.

LEONGO ERRESUMA

909

909-1230 urteetan Asturiasko errege Gartzia I.ak (909-914) Leongo hirira eraman zuen gortea, Alfontso III.a haren aitak egin zuen bezala, eta hala sortu zen gero Leongo erreinua izango zena, berez Asturiasko erreinuaren jarraipena baizik izan ez zena. Leongo erreinuaren eraginpean zeuden garai hartan gaur egungo Galizia, Asturias, Kantabria, Euskal Herriaren mendebaldea, Gaztela, Leon, Duero ibaiaren aldeko lurrak eta Portugal, nahiz lurralde horietako askotan ez zen inoiz erabat nagusitu.

LEONGO ERRESUMA

909

909-1230 urteetan Asturiasko errege Gartzia I.ak (909-914) Leongo hirira eraman zuen gortea, Alfontso III.a haren aitak egin zuen bezala, eta hala sortu zen gero Leongo erreinua izango zena, berez Asturiasko erreinuaren jarraipena baizik izan ez zena. Leongo erreinuaren eraginpean zeuden garai hartan gaur egungo Galizia, Asturias, Kantabria, Euskal Herriaren mendebaldea, Gaztela, Leon, Duero ibaiaren aldeko lurrak eta Portugal, nahiz lurralde horietako askotan ez zen inoiz erabat nagusitu.

ARAGOIKO ERRESUMA

1035

Aragoiko Erresuma 1035ean jaio zen, Ramiro I.ak Aragoi, Sobrarbe eta Ribagortza konderriak elkartu zituenean. 1707an bukatu zen, Filipe V.a Espainiakoak "Decretos de Nueva Planta" izeneko dekretuak promulgatu zituenean. Errege-dekretu honen bitartez Espainiako Erresuman sartu zen.1035ean Ramiro Antso III.a Nagusiaren semeak Aragoi, Sobrarbe eta Ribagorza konderriak batu zituen, Aragoiko lehendabiziko errege bihurtuz.

ARAGOIKO ERRESUMA

1035

Aragoiko Erresuma 1035ean jaio zen, Ramiro I.ak Aragoi, Sobrarbe eta Ribagortza konderriak elkartu zituenean. 1707an bukatu zen, Filipe V.a Espainiakoak "Decretos de Nueva Planta" izeneko dekretuak promulgatu zituenean. Errege-dekretu honen bitartez Espainiako Erresuman sartu zen.1035ean Ramiro Antso III.a Nagusiaren semeak Aragoi, Sobrarbe eta Ribagorza konderriak batu zituen, Aragoiko lehendabiziko errege bihurtuz.

NAFARROKO ERRESUMA

1620

Erresumaren hedadura XII. mendetik gutxituz joan zen, batetik Gaztelako Erresumak Nafarroa Garaia inbaditu zuenean, eta bestetik Piriniotik iparraldera geratu ziren lurraldeak Frantziako koroarekin batu zirenean. Hedadurarik handiena Antso III.a "Handia" errege zela lortu zuen, egungo Euskal Herriko lurralde guztiak batzeaz gain, mendebalderantz eta Ebro ibaitik hegoalderantz zabalduta.