Filosofia

Tales

625 BCE

Filosofo, matematikari, geometra, fisiko eta legegile greziarra izan zen. Mileton bizi eta hil zen, Jonia kostaldeko polis greziarrean

Pitagoras

569 BCE

Filosofo eta matematikari greziar bat izan zen, lehen matematikari purutzat hartua.

Heraklito

535 BCE

Asia Txikiko mendebaldeko kostaldean dagoen Efeso hiriko filosofo greziar presokratiko natiboa izan zen. Bere bizitzaren iturri nagusia Diogenes Laercioren bidez iristen zaigu.

Parmedines

530 BCE

Filosofo greziarra izan zen. Parmenidesek lan bakarra idatzi zuen: poema filosofiko bat bertso epikoan, eta hortik beste autore batzuen aipuetan gordetako pasarte batzuk baino ez zaizkigu iritsi.

Protagoras

481 BCE

Sofista greko bat izan zen. Aditu miretsia erretorikan, greziar munduan zehar ibiltzen zena, hitzen edo ortoepiaren erabilera egokiari buruz zituen ezagutzengatik tarifa garestiak kobratuz.

Sokrates

469 BCE

Filosofo klasiko greziar bat izan zen, mendebaldeko filosofiako zein filosofia unibertsaleko handienetakotzat hartua. Platonen maisua izan zen, eta Aristoteles izan zuen dizipulu, hiru hauek izanik Antzinako Greziako filosofiaren funtsezko ordezkariak.

Platon

427 BCE

Filosofo greziar bat izan zen, Sokratesen jarraitzailea eta Aristotelesen maisua. Atenasko Akademia sortu zuen, bederatziehun urte baino gehiagoan zehar jarraituko zuen erakundea, eta Aristoteles Estagiratik etorriko zen 367 inguruan filosofia ikastera.

Aristoteles

384 BCE

Antzinako Greziaren iparraldean dagoen Estagira hirian jaiotako filosofo, politikari eta zientzialaria izan zen. Platonekin batera, mendebaldeko filosofiaren aitatzat hartzen da. Bere ideiek eragin handia izan dute Mendebaldeko historia intelektualean, bi mila urte baino gehiagoz.

Epicuro

342 BCE

Idazle, teologo eta filosofo kristaua izan zen. Bihurtu ondoren, Afrikako iparraldean dagoen Hiponako apezpikua izan zen, eta manikeoen, donatisten eta pelagianismoaren heresien aurkako hainbat borroka zuzendu zituen.

Seneka

4 BCE

Idazle, teologo eta filosofo kristaua izan zen. Bihurtu ondoren, Afrikako iparraldean dagoen Hiponako apezpikua izan zen, eta manikeoen, donatisten eta pelagianismoaren heresien aurkako hainbat borroka zuzendu zituen.

San Agustin Hiponakoa

354

Idazle, teologo eta filosofo kristaua izan zen. Bihurtu ondoren, Afrikako iparraldean dagoen Hiponako apezpikua izan zen, eta manikeoen, donatisten eta pelagianismoaren heresien aurkako hainbat borroka zuzendu zituen.

Tomas Akinakoa

1225

Predikarien Ordenako abadea, fraidea, teologoa eta filosofo katolikoa izan zen, irakaskuntza eskolastikoaren ordezkari nagusitzat jotzen da eta teologia sistematikoaren figura handienetakotzat.

Gilen Okham

1285

Filosofo, logiko, teologo eta fraide frantziskotar ingeles bat izan zen, batez ere eskola tomista eta eskotisten aurrean nominalismoaren ordezkaririk nabarmenena izateagatik ezaguna

Tomas Moro

Feb 7, 1478

Pentsalari, teologo, politikari, humanista eta idazle ingelesa izan zen, baita poeta, itzultzaile, Henrike VIII.aren Lord kantziler, lege-irakasle, negozio zibilen epaile eta abokatua ere.

Francis Bacon

Jan 22, 1561

Verulamiumeko lehen baroia, Saint Albanseko lehen bizkondea eta Ingalaterrako kantzilerra filosofo, politikari, abokatu eta idazle ingeles ospetsua izan zen, enpirismo filosofiko eta zientifikoaren aita.

Hobbes

Apr 5, 1588

Filosofo ingelesa izan zen, filosofia politiko modernoaren sortzaileetako bat.

Deskartes

Mar 31, 1596

Filosofo, matematikari eta fisikari frantziarra izan zen, geometria analitikoaren eta filosofia modernoaren aitatzat hartua, eta iraultza zientifikoaren atarian argi propioa zuen protagonistetako bat.

Locke

Aug 29, 1632

Filosofo eta mediku ingelesa izan zen, enpirismo ingelesaren pentsalari eraginkorrenetakotzat jotzen dena eta «liberalismo klasikoaren aita» bezala ezagutzen dena.

Spinoza

Feb 21, 1677

Jatorri sefardi hispaniar-portugaldarreko filosofo nederlandarra izan zen.
Oso ideia eztabaidagarriak garatu zituen hebrear Bibliaren benetakotasunari eta jainko bakarraren izaerari buruz.

Berkeley

Mar 12, 1685

Eragin handiko filosofo irlandarra izan zen, eta bere lorpen nagusia idealismo subjektibo edo inmaterialismo gisa ezagutzen den filosofiaren garapena izan zen, substantzia material gisa abstrakzioen errealitatea ukatzen baitzuen.

Montesquieu

Jan 18, 1689

Filosofo eta legelari frantziarra izan zen, eta Ilustrazioa izenez ezagutzen den mugimendu intelektual eta kulturalaren testuinguruan garatzen da bere obra.

Hume

Apr 26, 1711

Eskoziako filosofo, historialari, ekonomialari eta saiakeragilea izan zen. Mendebaldeko filosofiako eta Eskoziako Ilustrazioko figura garrantzitsuenetako bat da. Ezaguna da enpirismoan, eszeptizismoan eta naturalismoan eragin handia duen sistema filosofikoagatik.

Rousseau

Jun 28, 1712

Politikari suitzar frankofonoa izan zen. Idazlea, pedagogoa, filosofoa, musikaria, botanikaria eta naturalista izan zen aldi berean, eta ilustratu gisa definitu bazen ere, Ilustrazioaren ordezkari nagusienengandik bereizi zuten kontraesan sakonak aurkeztu zituen, adibidez Voltaireren ankerkeria irabazi zuen eta erromantizismoaren lehen idazletzat hartua izan zen.

Leibniz

Nov 14, 1716

Politikari, filosofo, matematikari, logiko, teologo, legelari, liburuzain eta politikari alemaniarra izan zen.

Kant

Apr 22, 1724

Ilustrazioko filosofo eta zientzialari prusiarra izan zen, kritizismoaren lehen ordezkaria eta idealismo alemaniarraren aitzindaria. Europa modernoaren eta filosofia unibertsalaren pentsalari eraginkorrenetakotzat hartzen da.

Hegel

Aug 27, 1770

Alemaniar idealismoaren filosofo bat izan zen, Modernitatearen azkena

Marx

May 5, 1818

Filosofo, ekonomialari, soziologo, kazetari, intelektual eta politikari komunista alemaniarra izan zen, jatorri judukoa.

Nietchesche

Oct 15, 1844

Filosofo, poeta, musikari eta filologo alemaniarra izan zen, mendebaldeko filosofiaren filosoforik garrantzitsuenetakotzat jotzen dena, eta bere lanak eragin handia izan du bai historian bai mendebaldeko kulturan.

Freud

May 6, 1856

Jatorri juduko mediku neurologo austriarra izan zen, psikoanalisiaren aita eta XX. mendeko irudi intelektual handienetako bat.

Husserl

Apr 8, 1859

Filosofo eta matematikari alemaniarra izan zen, Franz Brentano eta Carl Stumpf-en dizipulua, fenomenologia transzendentalaren sortzailea eta, haren bidez, mugimendu fenomenologikoaren sortzailea, XX. mendeko mugimendu filosofiko eraginkorrenetako bat.

Russell

May 18, 1872

Filosofo, matematikari, logiko eta idazle britainiarra izan zen, Literaturako Nobel Saria irabazi zuena. Russelleko hirugarren kondea, Erresuma Batuko familia aristokratiko garrantzitsuenetako batekoa zen.

Wittgenstein

Apr 26, 1889

Filosofo, matematikari, hizkuntzalari eta logika austriarra izan zen, gerora britainiar nazionalizatu zena. Tractatus logico-philosophicus argitaratu zuen, Vienako Zirkuluko positibista logikoei neurri handi batean eragin ziena, mugimendu horren kidetzat inoiz hartu ez zena.

Heidegger

Sep 26, 1889

Filosofo alemaniarra izan zen. XX. mendeko pentsalari eta filosofo alemaniar garrantzitsuena da

Karl Popper

Jul 28, 1902

Filosofo eta irakasle austriarra izan zen, britainiar nazionalizatua, falsazionismoa sortu zuelako eta faltsukeriaren eta mugape-irizpidearen teoriengatik ospetsua.

Jean-Paul Sartre

Jun 21, 1905

Filosofo, idazle, eleberrigile, antzerkigile, aktibista politiko, biografo eta literatur kritikari frantsesa izan zen, existentzialismoaren, postmodernismoaren eta marxismo humanistaren erakusle.

Hanna Arendt

Oct 14, 1906

Idazle eta teorialari politiko alemaniarra izan zen, gerora nazionalizatu egin zena, erlijio judukoa, eta nahiz eta bere buruari hala deitu ez, XX. mendeko filosofo garrantzitsuenetakotzat har daiteke.

Simone de Beauvouir

Jan 9, 1908

Politika-ikertzaile alemaniarra izan zen. Bere lan gehiena boterearen gaineko azterketetara bideratu zuen, eta bereziki politika, autoritatea eta totalitarismoa ikertu zituen

Levi-stratuss

Nov 28, 1908

Antropologo, filosofo eta etnologo frantsesa izan zen, XX. mendearen bigarren erdian bere diziplinako figura handienetako bat. Ikuspegi estrukturalista gizarte-zientzietan sartzean, egitatean antropologia estrukturalaren sortzailea izan zen, Saussurek sortu eta formalismo errusiarrak garatutako hizkuntzalaritza homonimoan oinarritutako metodoa.

Foucault

Oct 15, 1926

Oso garrantzitsua izan zen XX. mendeko pentsamendu frantseserako. Estrukturalismoaren eta postestrukturalismoaren artean kokatzen da. Hil zenerako, Frantzian pertsonarik azkarrenetarikotzat hartua zuten, nahiz eta oso gaztea izan. Berak arkeologotzat zuen bere burua. Foucault-ek egin zuen lana naturaren ingurukoa izan zen, historia, soziologia, psikologia eta filosofia kontuan izanda.

Habermas

Jun 18, 1929

Filosofo eta soziologo alemaniarra da, filosofia politikoan, etikoan, zuzenbidearen teorian eta hizkuntzaren filosofian egindako lanengatik ezaguna.