Aitzinaroa

Nilo

5000 BCE

K.a. 5000 urte inguruan Afrikako lautadetatik zetorren giza taldeak Nilo Bailaran lurra lantzen eta abereak hezten hasi zen. Hasiera batean herri txikiak eraiki zituzten, pixkanaka elkartu, eta herri handiagoetan bildu ziren. Bi erresuma sortu ziren orduan, Egipto Garaia, hegoaldean, eta Egipto Beherea, iparraldean, eta borrokan ibili ziren etengabe, hegoaldeko Menes edo Nermer erregeak.

Egipto idazkera K.a. 3150 urte inguruan

3150 BCE

K.a. 3150 urte inguruan, egiptoarrek mesopotamiarren antzeko idazkera-sistema piktografiko bat erabiltzen hasi ziren. Mesopotamiarrek gero eta idazkuntza eskematikoagoa eta soilagoa asmatu zuten (kuneiformea); egiptoarrek, aldiz, itxura konplexua eta artistikoa (hieroglifikoa) eman zioten, eta tenpluak zein hilobiak apaintzeko erabili zuten.

Indo Bailaren zibilizazioa.

Period: 2500 BCE to 1700 BCE

Indo Bailaren zibilizazioa, gaur egungo Pakistanen garatu zen, eta k.a. 2500 eta 1700 urte inguruetan goieneko unea lortu zuen. Gunerik garrantzitsuenak iparraldean dagoen Harrappa eta hegoaldeko Mohenjo-Daro hiriak izan ziren. Mohenjo-Daroko arkeologi hondakinak Indo ibaiaren ibilgutik bost bat kilometrora badaude ere, garai hartan herria ibaiaren ertzetan kokatzen zen. 5.000 pertson zeuden eta metropolirik handienetako bat zen.

Akaad Herrialdea K.a 2.370 inguruan

2370 BCE

Kristo aurreko 2.370 urte inguruan, Akad herriko Sargon erregeak inguruko herriak konkistatu eta batu zituen, eta Mesopotamian lehenengo inperioa hedatu zuen.

Kish (K.a. 2355-2279)

Period: 2355 BCE to 2279 BCE

Geroago, jatorri ezezaguneko pertsonaia batek, Sargonek, Kish herriko boterea hartu zuen eta lurralde osoa bere menpe eduki zuen. Sargon I Handiaren erregetzan (K.a. 2355-2279), hiri-estatu sumertarrak batuta geratu ziren eta horrela sortu zen historiako lehen inperioa, Akaden Inperioa; zituen lurraldeak Mediterraneoa eta Turkiaraino hedatu ziren.

K.a. 2000.

2000 BCE

K.a 2000 urtean, Egiptorekin harremana zuten, idazten bazekiten, abeltzaintza, merkatariza eta nekazaritza zuten bizibide.

Mesopotamian bizi zirenak

1700 BCE

Mesopotamiarrek kodeetan biltzen zituzten legeak erabiltzen zituzten beren bizimodua gobernatzeko. Guztietan ezagunena Hammurabiren kodea da. Hammurabi K.a. 1.700 urte inguruan Babiloniako erregea izan zen.

K.a. 900.

900 BCE

Garai Arkaikoa hasi zen, K.a 900 polisak hasi ziren, polisak, basos eta zelaizko herrixkak ziren.Independenteak ziren eta eskubide, betebehar eta interes komunak adierazten zituzten lege batzuen bidez, gobernatzen ziren herritarrak. Hoplitak, polis izenekoak defendatzeko soldadu bihurtutako herritarrak ziren.

K.a. 500 Garai Klasikoa

500 BCE

Garai klasikoa hasi zen.
Atenas eta Imperio Persiarra borrokatu ziren, eta Atenasek irabazi zuen.

Olimpia ( GREZIA) K.a 396

396 BCE

Ziniska printzesa espartarrak estatua bat eta idazkun bat eskaini zizkion Olinpiari, jainkosaren tenpluan:
Grezia osoko emakume bakarra izan dela koroa irabazi zuela.

Printzesa K.a 392

392 BCE

Printzesak lasterketa irabazi zuen.
Eta hurrengo jokoetan K.a 396 joko bera irabazi zuen.
Horregaitik Ziniska lehen emakumezko txapelduna izan zen.

K.a 300 Herri zeltak, herri iberiarrak eta kartagotarrak

218 BCE

K.a 218 Erromatarren lehorreratzea Emperionen

K.a 200 Erromatarren konkista

209 BCE

K.a 209 Kartago Novarren konkista

K.a 100 Erromatarren konkista

133 BCE

K.a 133 Numerantzia

K.a. 19 Iparraldeko herrien konkista

19 BCE

Mesopotamia

8 BCE

Duela 8.000 urte inguru, Tigris eta Eúfrates ibaiak dauden Ekialde Hurbileko herrialde batean.Gizateriaren lehen kultura garatzen hasi zen. Denborak aurrera egin ahala, inguru horretan hainbat herri sortu zen. Ezagutzen ditugun lehenak sumertarrak eta akadiarrak izan ziren. Lehenengoak hegoaldean bizi ziren eta iparralderago bigarrenak. Hiri-estatuetan bizi ziren eta horietako bakoitzak biztanleak elikatzeko behar beste lur zituen. Independenteak ziren.

Mesopotamia

8 BCE

Duela 8.000 urte inguru, giza taldeak ibaien ertzetako lurrak lantzen hasi ziren. Apiriletik ekainera bitartean, mendietako elurra urtzen zenean, ibai horiek uhaldiak izaten zituzten, eta nahiko irregularrak izateaz gain uzta bertan behera geratzeko arriskua zekarten. Arazo horri irtenbidea emateko, garai hartako biztanleek dike eta ubideen bidez uhaldiak kontrolatzen ikasi zuten; era horretara ibai ertzetatik urrunago zeuden lurrak ureztatzeko erabili ahal izan zuten ura.

5000 Minostar kultura

5 BCE

Minostar kultura duela 5.000 urte sortu da.

K.a. 3000.

3 BCE

K.a. 3.000 urtean itsasontziak egiten hasi ziren, eta kobrea erabiltzen hasi ziren.

Sumer

2 BCE

K.a. 2380 urte inguruan, Lugalzagesik, Umma herriko printzeak, Ur, Uruk, Larsa eta Lagash herrien boterea hartu zuen, eta Sumer herrialdea lehen aldiz batzea lortu zuen.

K.a. 1200

1 BCE

K.a. 1200an burdinazko armak erabiltzen hasi ziren, garai horiez baliatu ziren lurraldean indarrean sartzeko eta zibilizazio mizenikoa desagerrarazteko.

4.000 Mizenestar cultura

4

Duela 4.000 urte Mizenestar cultura garatu zen, mizenas herri nagusitik hartzen du izena.

K.o. 411 Bisigodoen iritsiera

411

Erromanizazioa 400

476

Erromatar Inperioaren amaiera 476

Hiri- estatu

2120

Hiri-estatu batzuetako agintariek (Lagasheko Gudea, Urukeko Utu-hegal, Urko Ur-namu etab.) gutiak botatzea lortu zuten. K.a. 2120 urterako, Ur-Namuk III. Ur dinastia sortu zuen, eta garai horretan lehenengo zigurata eraiki zuen.

Naram-Sin

Period: 2254 to 2218

Akaden inperioaren goieneko unea Naram-Sin-en (K.a. 2254-2218) erregetzan lortu zen, baina, hura hil eta gero, barruko arazo batzuek (konspirazioak, independentziaren aldeko mugimenduak etab.) eta, besteak beste, guti, amorrita eta lullubi herrien presioek, inperioaren gainbehera bizkortu zuten.