Teknologiaren eboluzioa_Argiztatzearen azterketa_PBL2_1D

Sua

77,000 BCE

Sua erregai baten oxidazio prozesu azkarra da, bertan beroa, sugarrak (argia) eta gasak sortzen dira.

Lehendabiziko pausoak

Period: 77,000 BCE to 1000

Energiaren lehen aurkikuntzak izan dira, besteak beste:
- Sua
- Ikatza
- Petroleoa
- Errotak

Ikatza

2000 BCE

Txinatarrek aurkitu zuten eta harrizko ikatza, egur beltza, urre beltza edo konbustiozko harria deitu zioten.
Txinatarrek lehenetariko energia iturria izan zen, ikatza erauzten eta baliabide natural bezala erabiltzen hasi ziren berotzeko edota sukaldatzeko.
Energia iturri hau ez da berriztagarria

Petroleoa

1 CE

Txinatarrak petroleoa erregai bezala erabiltzen hasten dira lanparetan. Urmaelen hondoan eta ibaien behean metatutako animalia-hondarren eta alga mikroskopikoen deskonposiziotik sortu zen.
Energia iturri hau ez da berriztagarria.

Ur errota edo errota hidraulikoa

200

Urak ibaian behera daraman indarra erabiliz energia lortzea lortu zuten Europarrek.
Ur errota kanalen bidez deposituetara desbideratzean urak abaidura handiagoa darama eta errotak dauzkan turbinei bultzatu egiten dio eta presio hidraulikoaren bidez mugiarazten du errota. Energia-iturri berriztagarria da.

Haize errota

1000

Persiarrak sortu zuten, izenak adierazten duen bezela, haizearen bidez energia lortzea lortu zuten. Hasieran material solidoak zati txikietan ehotzeko erabiltzen zuten baina gerora energia lortzea lortu zuten.
Energia iturri berriztagarria da.

Koke: erregai solidoa

Period: 1600 to 1700

Britanian ikatza sukaldatzeko metodo bat aurkitu zuten. Hau harrikatza destilatuz edo petrolioaren hidrokarburoen craking-a eginez lortzen den erregai solidoan datza. Metodo hau oso garrantzitsua bihurtu zen XVII, XIX eta XX. mendeetako industriarako.

Ponpa hidraulikoa

1700

Ponpa hidraulikoa, heltzen zaion energia bertatik pasatzen den jariakin konprimaezinaren energia bihurtzen duen tramankulu bat da.

Ikatz meategian eragina izan zuen ur bombaren asmakuntza. Ikatza beste lehengaiak ordezkatzen hasi zen oinarrizko energia iturri gisa. Energia-iturri berriztagarria da.

Karbono aztarna

1795

Karbono-aztarna zuzeneko edo zeharkako efektuetatik igortzen diren berotegi-efektuko gasen osotasunean datza.
Karbono aztarnarekin eta sugarra mantentzen duten beste erregaiak erabiltzen hasten dira.

Gas naturala

1820

Gas naturala hidrokarbon gas nahasketa da, metanoa eta beste alkanoen kopuru desberdinak dituena. Batzuetan, karbono dioxidoaren, nitrogenoaren, hidrogenoaren edo helioaren ehuneko txikia du. Lehen putzua sortu zen New York-en koke sutsua ordezkatzeko. Gas eremua zuten gunetan hasi ziren hau garatzen. Gas naturala erregai fosil berriztaezina da.

Elektromagnetismoa eta sorgailu elektrikoa

1830

Michael Faraday-ri esker elektromagnetismo eta sorgailu elektrikoaren aurkikuntza eman zen. Eremu magnetiko batetik mugitzen de eroale elektriko bat potentzial diferentzia bat sortzen zuela aurkitu zuen. Hau aprobetxatuz, lehenengo sorgailu elektromagnetikoa eraiki zuen, ferra formazko iman baten muturretatik bueltak ematen dituen kobrezko disko bat, korronte jarrai bat sortuz.

Eguzki plakak

1839

Eguzki plakak, zelula fotoboltaikoz osatuta daude, elektrizitatea sortzen dutenak eguzkiaren energiari esker.
Efektu fotoboltaikoa lehenengo aldiz ezagutu zen 1839an Alexadre-Edmond Becquerel frantziarrari esker. Eguzki espektroa, magnetismoa, elektrizitatea eta optika energia fotoboltaikoaren oinarria izan dira. Energia mota hau berriztagarria da.

Petroleo putzua

1850

Petrolioaren sukarra Pennsylvanian hasi zen, hau erauzi zenean. Hiri hau eta beste batzuk azkar zabaldu ziren, baita petrolio-putzuak eta findegiak ere. Petrolioa azkar bihurtu zen Estatu Batuetako produkturik baliotsuenetako bat eta trenbideak mendebaldeko Pennsylvanian zabaltzen ziren, petrolioa beste herrialde batera bidaltzeko.

Eguzki energi sorgailua

1860

Elektrizitate sorgailuak dira Eguzkiaren energiari esker energia lortzen dutenak. Bateria batekin datoz lortutako energia elektrikoa batzeko.
Mouchout frantziarra lehen eguzki sorgailua eraikitzen du ispilu bat erabiliz, horrela argiaren islapenagatik eta lurruna lortzen da. Energia iturri hau berriztagarria da.

Korronte alternoa

Period: 1882 to 1890

Karga elektrikoen mugimenduaren noranzkoa periodikoki aldatzen denean esaten zaio korronte alternoa.
1882. urtena Nikola Tesla, fisiko eta matematikoak, korronte alterno bidez induzitutako lehenengo motorra sortu zuen.

Energia geotermikoa

1892

Energia geotermikoa, elektrizitatea lortzeko energia berriztagarri eta garbia da. Teknika hau lurreko barne beroa erabiltzen du klimatizatzeko eta ura modu ekologikoan lortzeko. Teknika hau edifizioak berotzeko nabarmendu zen.

Energia elektrikoa

1930

Energia elektrikotik hainbat argiztapen metodo ezberdin sortu ziren:
-Arko elektrikoko lanpara
-Lanpara floureszentea
-Lurrun lanpara
-Neoi lanpara

Arabia Saudi

1948

Petroleo sail haundienaren aurkikuntza Ghawaren. 1951 urtean explotatzen hasi zen. Eremu hau iparraldetik hegoaldera 5 ekoizpen eremuetan banatzen da.

Energia nuklear saila

1950

Lehenengo energia nuklear saila URSS eta Shippingport-en eraiki zen. Hauek EE. UU-ko elektrizitatearen %20-a osatzen dute.

Lehengo LED-a

1960

Lehenengo LED hau espektro ikusgaia emititzen dute. Bakarrik kolore gorrikoak dira, indikadore bezala erabiltzen direnak.

Petroleoaren krisia

1970

Petroleo produkzioa behera etortzen da, honen importazioaren dependentziagatik. Honen kostearen inkrementazioa ematen da.

LED berdela, laranja eta horia

1971

LED berdeak edo gorriak fosforo zehatz batzuk jarrita sortzen dira. Modu antzeko batean sortzen da argi horia, fluoreszentziagatik.

Energia nuklearraren garapena

1979

Pensilvanian Three Mile Island istripua ematen da eta honen ondorioz energia nuklearraren garapena gelditzen da EE. UU barnean.

Erregai fosilaren erreketa

1980

Erregai fosilak karbono dioxidoa kanporatzen duten sustantziak dira, hala nola, ikatza, petroeloa edo gas naturalak.
Urte honetan aldaketa klimatikoetan eragin oso txarra duela ohartu ziren.

LED ultramorea eta urdina

1990

Lehenengo diodo urdinak 1971an egin ziren Jacques Pankove-ri esker, baina dispositibo hauek ahulegiak ziren praktikoak izateko.

LED zuria

1995

LED ultramoretik eta urdinetik atera zen. Oso ekonomikoa eta erabilgarria izango da. Hemendik aurrera LEDari garrantzi handia ematen hasiko zaio. Diodo urdin bat beste gorri eta berde batzuekin konbinatuz LED argiztapenari sorrera emango zaio.

Energia iturri berriak

2000

Energia produktoreak gero eta metodo zailagoak erabiltzen dituzte erregai fosilaren erreserbetra iristeko. Esfortzu gehikuntza bat sumatzen da energia iturri alternatiboak garatzeko, hala nola, haizea, eguzki energia, energia geometrikoa...

Energiaren politika

2001

Zenbait lurraldek hainbat politika jartzen hasten dira energiarekin erlazionatuta eta hainbat departamentu sortzen dituzte energia berreiztagarria ikertzeko.

Energia eolikoa

2006

Energia eolikoa haizearen energia zinetikoa erabiltzen du energia lortzeko.
Energia eolikoa beste metodo eta diseinu arkitektonikoak bilatzen ditu efizienteagoa bihurtzeko, kontaminazio akustikoa murrizteko eta erakargarriagoak izateko.
2006an Espainian haize-energiarekin inoiz baino elektrizitate gehiago sortu zen . Energia-iturri berriztagarria da.

Bonbilla goriak

2012

Europar Batasunak bonbilla gorien fabrikaioa debekatzen du eta LED eta bonbilla aurreztaileak bere lekua hartzen dute. Hau gertatzen da bonbilla goriek bakarrik %5eko energia erabiltzen dutelako argia sortzeko beste guztia bero bihurtuz.

Energiaren erabilera Espainian

2013

REEren arabera, honela banatuta egongo da energiaren erabilera:
%21: Energia eolikoa
%21: Energia nuklearra
%4.5: Eguzki energia

Espainia eta eguzki energia

2014

Espainian egon zen eguzki energiarekiko egon zen geldialdiaz gain 4.679MW-ko potentzia lortzea lortu zuten horrela gas energia baino gehiago lortu zen urte honetan. Europa osora zabaldu ziren salmentak.