Lehen Mundu Gerra eta errusiar iraultza LEIREMEABE 4-C

Frantzia isolatzea

Feb 17, 1870

Alsazia eta Lorrena galtzeak Frantziaren errebantxismoa elikatu zuen, eta horrek etsai potentzial bihurtu zuen.

Balkanetako oreka

Feb 17, 1870

Balkanetako oreka mantentzea, Bismarckek bezekien Austriak eta Errusiak kontrako interesak zituztela Balkanetan, eta tentsio horiek Europa mailako gatazka nat sor zezaketela.

BISMARCK-EN ALIANTZAK ETA BAKE ARMATUA

Period: Jul 28, 1870 to Nov 11, 1914

Alemania bateratu zen Europako politika zuzentzen zue potentzia bilakatu zen , Bismarck kantzeliarri esker.
Horrepla Kantzilerra aliantza -sistema asmatu zeuen Alemania, Austria , Errusia eta Italiaren artea

Errusiar Iraultzaren jatorria II

Feb 22, 1890

Indar politiko klandestinoak agertu:
-Alderdi Sozialista Iraultzailea: iraultzarako indar nagusia nekazariak zirela eta lurren kolektibizazioa defendatzen zuen.
Kerensky liderra zen.
-Alderdi Demokrata Konstituzionalistak: tsarrari aurre egin eta monarkia konstituzionalista nahi zuten.
-Errusiak Langile Alderdi Sozialdemokratak: marxismoa defendatzen zuen. 1903an bitan zatitu:
Mentxebikeak (moderatuak eta transiziozko gobernua)
boltxebikeak (Leninen erradikalak, langile-diktadura)

1905ko iraultza

Feb 22, 1905

1. urtean, japoniarren tropek tsarraren armada garaitu zuten. Ekonomia-krisia izan zen Herri-masak Neguko Jauregira, tsarraren bizitokira, abiatu ziren beren eskaerak egiteko Manifestatzaileek ez zuten Tsarismoa suntsitzeko asmorik, baizik eta erreforma politikoak egiten hastera behartzeko asmoa. Agintariek errepresio bortitzaz erantzun zieten eta hildako eta zauritu asko izan ziren Nekazariak eta langileak sobietetan antolatu ziren, eta antolaketa-eredu bat sortu zuten

1905eko Iraultza (Igande Odoltsua)

Apr 26, 1905

Japoniarrek Errusiar armada garaitzeak eta ekonomia-krisia istiluak sortu
Gertaera honek areagotu zuen jendearen haserrea eta Neguko Jauregira joan ziren haien bizi baldintzak hobetzeko eta erreforma politiko bat egoteko.Agintariek errepresioekin erantzun eta hildakoak egon ziren(Igande Odoltsua).Geroago,nekazariak eta langileak sobietetan bildu ziren
Tsarrak amore eman behar izan zuen eta Manifestu Inperialean Duma bozkatzeko gizonezkoen sufragio unibertsala baimendu zuen baina ez zuen bete

Gerraureko krisiak

Feb 17, 1907

Kolonietako auziak etengabeko arazo-iturru izan ziten. Potentzia tradizionalek ez zieten jaramonik egin estatu berriei, eta bigarren planoan utzi zituzten hedapen inperialistak.
Marokon hainbat gatazka egon ziren Gilen II.arekin. Algecirasko konferentzia(1906) egin zen, ondorioz, Frantziak lurralde hartan zuen presentzia indartu egin zen
Bigarren tentsio-fokua Ekialdeko Auzia izan zen. Otomandar Inperioa gainbehera zihoan, eta Austriak era Errusiak egoera hori aprebetxatu egin

Bi bloke militarretan bildu ziren Europako potentziak

Feb 17, 1907

• Aliantza Hirukoitza, Alemaniak, Austriak eta Italiak sortu egin zuten, 1882. urtean
• Etente Hirukoitza, Frantziak, Errusiak, eta Erresuma Batuak eratu zuten 1907, urtean, Gillen II.aren kanpo-politika oldarkorraren eraginez. Errusiak Alemaniarekin zuen aliantza baztertu zuen, Balkanetako arazoak zirela eta.

Armamentuen norgehiagoka

Feb 17, 1907

Armamentuen norgehiagoka ekarri zuen, herrialde gehienetan armadak handitu zituzten eta arma berriak egin ziren.
Mesfidantza- eta tentsio- giro hantan, edozein liskarretatik sor zitekeen gatazka handi bat

1908 Maroko eta Balkanak

Feb 22, 1908

Britaina Handia Alemaniako interes kolonialen aurka zegoen.
-Alemania Frantziak Marokon zuen imperioa erasotzean, Britainia Handia aurrez aurre izan zuen.
-Balkanetan, interesak Austriarenak ziren, Alemaniaren aliatua zena. Estatu batzuk Turkiatik independizatzean, Austriak Bosnia-Herzegovina hartu zuen, Alemaniaren babesarekin.

ERRUSIAR TSARISTA XX. MENDEAREN HASIERAN

Feb 22, 1908

Errusiak monarkia absolutuari eusten zion.Gobernatzeko,tsarrak nobleziaren,eliza ortodoxoaren,armadaren eta burokraziaren laguntza zuen
Parlamentu bat zegoen arren(Duma)botere mugatua zuen. Ez zegoen askatasun politikorik
Ekonomia nekazaritzan oinarritzen zen, baina zenbait industria Errusian kokatu ziren eta trenbidea eraikitzen hasi ziren. Ondorioz, biztanleria langilea hazi zen.Enpresaburgesia ez zen asko hazi,industria-garapena atzerriko kapitalaren eta estatuko ekimenaren mende baitzegoen

Errusiar Iraultzaren jatorria

Feb 22, 1909

Errusian monarkia absolutua zegoen, eta tsarra Nikolas II.a zen.
Parlamentu bat zegoen (Duma), baina boterea mugatua zeukan. Ez zegoen askatasun politikorik, pertsonek ez zuten eskubiderik eta 'polizia politikoak' oposiziokoak zirenak jazartzen zituen.
Biztanleriaren %80 nekazaria zen eta landa-eremuko jabetza-sistema feudala zen. Miserian bizi ziren.
XIX. mendearen amaieran, industralizazio ahul batek proletariotzaren hazkundea ekarri zuen. Industriaren garapena atzerriko kapitalatik zetorren.

Tsarismoaren amaieran

Feb 22, 1909

XIX. Mendetik aurrera, tsarismoaren aurkako zenbait indar politiko zeuden. Hainbat gizarte-talde eta ideia politiko ordezkatzen zituzten: burgesen alderdiak, nekazarien alderdiak eta langile iraultzaileen alderdiak. Azken horiek, bi taldetan bereizten ziren: mentxebikeak eta boltxebikeak.
BOLTXEBIKEAK :Erradikalak ziren, Lenin boltxebikeen burua izan zen.
MENTXEBIKEA: Mentxebikeak moderatuak ziren

Gerraren Garapena

Feb 22, 1914

FEB 17, 1914 – FEB 17, 1917
A) MUGIMENDUEN GERRA:
Gerra berehala amaituko zela uste zuen Alemania, esta Schlieffen plana egin zuten. B) POSIZIOEN GERRA edo LUBAKIEN GERRA (1914-1917)
Gertatutako guduak odoltsuak eta krudelak izan ziren. Hau ikusita, beste eremu batzuk erasotu zituzten eta itasoan Britainiarren ontzidiak Alemaniak blokeatu zituen eta honek itsaspeko gerra egin zuen.

Marneko Gudua

Jun 23, 1914

Irailaren 6tik 9ra. Marneko guduak, Lehen Mundu Gerran, Marne ibaiaren ondoan, Alemaniaren eta armada aliatuen artean gertatutako bi gudu izan ziren.
Lehenean,alemaniarrek ihes egin behar izan zuten.
Bigarrenean, aliatuen erantzuna oso gogorra izan zen, eta han hasi zen Alemaniaren gainbehera eta gerraren bukaera.

Lehen Mundu gerra

Period: Jun 28, 1914 to Nov 11, 1918

Austria-Hungariako Inperioako inordeko Frantzisko Fernando artxidukea eta haren emaztea hil zituztenean, Sarajevora (Bosnia) eginiko bisita ofizial batean.

Italia gerran sartu zen

May 23, 1915

Verdungo Gudua

Feb 21, 1916

Otsailaren 21etik abenduaren 18ra. Verdungo gudua Lehen Mundu Gerrako luzeena eta, Sommeko guduaren ondoren, bigarren latzena izan zen. 1916ko otsailaren 21etik abenduaren 18ra Frantziako ipar-ekialdeko Verdun herriaren inguruan frantziar eta alemaniar armadek elkar borrokatu zuten

Sommeko Gudua

Jun 1, 1916

Uztailaren 1etik azaroaren 13ra.Sommeko gudua Lehen Mundu Gerraren barnean gudurik luzeenetariko eta latzenetariko bat izan zen: milioi bat erori baino gehiago izan ziren. Britainiar eta frantziar gudarosteek Somme ibaiaren hegoaldean zehar eta 40 kilometroko luzerako frontean alemaniar lerroak haustea zuten helburu, Verdungo guduan zeuden alemaniarrak distraitzeko. Hala ere, gudu hori Verdungoa baino gogorragoa izan zen.

Urte erabakigarria: 1917

Feb 22, 1917

1. urtea funtsezkoa izan zen. Errusiako frontea gainbehera etorri zen, Iraultza Boltxebikea piztu zenean. Horrek Errusia gatazkatik erretiratzea ekarri zuen. Dena den, erabakigarriena Estatu Batuak aliatuen alde gerran sartzea izan zen.

Gerraren ondorio demografikoak eta material handiak

Feb 22, 1918

Hildako ugari egon ziren
Hildako gehienak gizonezkoak zirenez eta gerraren egoeraren ondorioz, jaiotza-tasa jaitsi zen.
Suntsiketa material handiakegon ziren
Europako moneten balioa jaitsi eta zor publikoa areagotu zen, herrialde askok maileguak eskatu zituztelako atzerrian, gerra sortutako gastuak ordaintzeko

ALEMANIA ERRINDITU ZEN

Mar 11, 1918

Gerra amaitu egin zen

1918ko erasoa eta gerraren amaiera

Mar 11, 1918

1918an,Alemania bakea sinatu sinatu zuen Errusiarekin, Brest-Litovskeko Itunaren bidez. Horri esker, tropak mendebalderantz lekualdatu zituen eta eraso egin zuen. Erantzun gisa, Frantziak fronte guztietan egin zuen eraso, tankeaketa abiazioa erabiliz. Inperio zentralek ezin izan zioten eutsi, eta errinditu egin ziren.
1918ko azaroaren 11n arministizioa sinatu zuten Alemaniak eta aliatuek. Gerra amaituta zegoen.

AEB GERRAN SARTU ZEN

Apr 6, 1918

LURRALDE ALDAKETAK

Feb 22, 1919

ALEMANIA,bere koloniak itzuli zituen eta mandatu bihurtu ziren,
Austria-hungariako inperioa, Austria, Hungaria, Txekoslovakia eta Jugoslavian banandu zen
OTOMANDAR INPERIOA, lurraldeak eman zituen. Iraultzaren ostean, Turkiako Errepublika bilakatu zen.
FINLANDIAK, ESTONIAK, LETONIAK ETA LITUANIA, independentzia lortu zuten eta Errusia Inperiotik atera ziren
POLONIA, berpiztuegin zen, Errusiako Austriako eta Alemaniako lurraldeak eskuratuta
ERRUMANIA, Transilvania lortu zuen

Parisko Bakea

Period: Feb 23, 1919 to Feb 23, 1920

Herrialde irabazleek sinatutako itun multzoa Parisko Bake.
1919an Parisko Konferentzia hasi zen, erabaki naguasiak Estatu Batuek, Frantziak, Erresuma Batuak eta Italiak hartu zituzten.
Helburuak:
- Alemaniari suspertzen ez uztea.
- Irabazleen artean botereen oreka lortzea.
- Errusia isolatuta edukitzea.
Nazioen elkartea sortu, Hamalau Auzietan oinarritutako nazioarteko erakundea, bakea ezartzeko.
Baina herrialde nagusiak ez zuten parte hartu, beraz, Nazioen Elkartearen eraginkortasuna mugatu.

Gerraren beste ondorio batzuk

Feb 22, 1921

Versaillesko itunean, Alemaniak gerra-ordain ikaragarriak ordaindu zituzten.
Alemaniak ituna sinatu bazuen ere, ez zuen inoiz onartu. Baldintza gogor haiek alemaniarren mendeku-nahia indartu zuten.