Lehen mundu gerra eta errusiar iraultza

Bake armatua

Period: Feb 22, 1890 to Feb 22, 1914

Potentzien egoeraren ondorioz gertatu zen garaia da, Aliantza Hirukoitza(Alemania, Austriak eta Italiak) eta Entente Hirukoitzaren artean(Frantzia, Errusia eta Erresuma batuak), zituzten beldurraren ondorioz sortutakoa. Karakterizatzen zeren hainbat arma egin ziren.

Errusiar iraultzaren jatorria

Period: Feb 26, 1894 to Feb 26, 1917

XX mendearen hasiera zen Monarkia absolutua ezarrita zegoen Errusian garai hartan. Nikolas II-ak estatuko botere gorena zuen eta zituen mugarik. Herri xehea egoera txarretan bizitzen ziren eta ia populazio guztia nekazaria zen eta egoera txarretan bizi ziren. Marxismoren mugimenduarekin Errusiako Langile Alderdi sozialdemokrata agertu zen. Uste zuten, egoera hori aldatzeko modu bakarra tsarrari aurre egitea zen. Azkenean Herri xehea irabazle atera zen. eta absolutismoa abolitu zuten.

Errusiako langile alderdi sozialdemokratak

Feb 25, 1903

Errusiako langile alderdi sozialdemokrata bi zatitan banatzen da, Mentxebike taldea( moderatuak ) eta Boltxebike talde(erradikala Lenin gidatutakoa).

1905eko iraultza

Jan 9, 1905

San Petersburgon iraultza boladak egon ziren hilabete batzuk. Langileak eta nekazariak sobietetan(taldeetan) bildu ziren haien bizi baldintzak hobetzeko eta erreforma politikoak egoteko. Agintariek errepresio latzarekin erantzun zuten eta hainbat hildako eta zaurituak egon ziren.Igande Odoltsua ezagutzen da gertaera hau. Tsarra zeinba arloetan amore eman behar zuen eta kontzesio horiek manifestu inperialan argitaratu ziren adibidez gizonezkoen sufragio unibertsala.

Nikolasas ii-ren konpromisua

Oct 25, 1905

Manifestu inperialean kontzesioak argitaratu zituen eta zirudien monarkia parlamentario bat bilakatuko zirela. Baina Nikolas ii jarraitu zuen gobernatzen hasieran bezala eta jendea ez zegoen pozik.

1914ko udako krisia

Jun 28, 1914

Data honetan gertatu zen Frantzisko Fernandoren hilketa. Gertaera honen ondorioz lehen mundu gerra piztu. Frantzisko zen Austria-Hungriaren zen printzipea. Hiltzailea bosniar bat izan zen, pentsatzen da anarkistak hilketa hau planeatu zutela. Hori ekarri zuen tentsioa Serbia eta Austriaren artean. Austria Alemaniaz respaldatuta ultimatuma eman zion Serbiari( konpromisu batzuk bete behar zuten). Serbia Errusiaz respalpaldatuta ezeskoa eman zion. Hori gerra aldarrikatu zuen.

Lehen mundu gerra

Period: Jul 28, 1914 to Nov 11, 1918

Aliantza ententea (Italia,Errumania,Errusia,Grezia,Estatu Batuak,Erresuma Batuak, Frantzia, Txina eta Japonia) eta Aliantza hirukoitza (Alemania, Austria-Hungaria, Otomandar Inperioa eta Bulgaria) gerran zeuden. Arma berriak zeuden eta gerra honek oso odoltsua izan zen, ere teknika beliko berriak erabili ziren lubakiak adibidez. Gudu inportanteak Marneko gudua, Verdungo gudua, gallipoliko gudua eta Sommeko gudua.1917an iraultza boltxibikea sartu zen horren ondorioz errusia guerratik atera zen.

Marneko gudua

Sep 5, 1914

Alemania Aliatuen frontea apurtzea zuen helburu. Alemania porrot egin zuten hamabian. Garrantzia handiko gudua izan zen

Galipoliko gudua

Feb 24, 1915

Erresuma Batuak, Frantzia eta Australia saiatu ziren Otomandar inperioaren hiriburua hartzen Konstantinopla, honela ere lortuko zuten Errusia armekin hornitzeko. Porrot egin zuten 1916an.

Verdungo gerra

Feb 21, 1916

Alemania Aliatuen frontea apurtzea zuen helburu.Gudua garrantzia handia zuen zeren Alemania apurtzen ba zuen Verdugo frontea dena pikutara joango zen. Azkenean Alemania ez zuen frontea apurtu eta Aliatuek irabazi zuten. Baina hainbat hildako egon ziren. Lehen mundu gerrako gudurik luzeena izan zen.

Sommeko gudua

Jul 1, 1916

Aliatuek Alemaniaren frentea apurtzea zuten helburu. Gudua hau ezaguna da zeren lehen mundu gerrako gudurik odoltsuena. Ezan ahal dugu Aliatuek garaileak izan zirela baina gudu hau ez zuen inork irabazi.

1917a funtsezko urtea

Feb 22, 1917

Urte honetan Estatu Batuak gerran sartu ziren Aliatuen alde, hori erabakigarria izan zen. Estatu Batuak jendea eta materialak eraman zituzten hori lagungarria izan zen.

1917ko otsaileko iraultza

Feb 25, 1917

1914an Errusia Lehen Mundu Gerran sartu zen. Frontean izandako porrotak eta atzeguardiako hornidura faltak ezinegon handia eragin zuen. Horrek grebak eta manifestazioak eragin ztuen.1917an Greba orokorra piztu zen eta matxinadak egon ziren kuarteletan eta soldaduek uko egin zioten grebalariei tiro egitea. Handik gutxira Behin-Behineko gobernua sortu zen kerensky izan zen pertsonairik nabarmena. Sistema politiko liberal bat ezarri nahi zuen eta tsarra abdikatu zuen.

Erregimen komunista

Period: Feb 26, 1917 to Feb 26, 1991

Erregimen komunista iraun zuen ia 80 urte. 1991 desegin zen erregimena

Behin-Behineko gobernuaren porrota

Jul 24, 1917

Behin-Behineko gobernua eta sobieten artean ezegonkortasun handia sortu zuen. Gobernua gerran segi nahi zuen eta herria ez. Sobieten protagonismoa gora egin zuen eta Leninek boltxebikeen liderra programa bat aurkeztu zuen. Progaman ezaten zuen bakea sinatu behar zutela eta boterea sobieten eku egon behar zela.
Gerrako porrotek eta biztanleriaren nahigabezia herri matxinadak eragin zituen.

Behin-Behineko gobernuaren gainbehera

Oct 25, 1917

Lenin Petrogradeko sobieten iraultzan finkatu zen. eta 25 ean sobietak gidatzen Neguko Jauregia eraso zuten eta Behin-Behineko gobernuko kideak atxilotu zituzten.

Boltxebikeen gobernua

Oct 25, 1917

Boltxebikeen lehen gobernua sortu zen eta Lenin burua zen.
Erabaki guztiak boltxebikeen esku gelditu ziren eta diktadura latza ezarri zen.

Errusiako gerra zibila

Period: Feb 26, 1918 to Feb 26, 1921

Tsarismoaren aldekoak eta sistema liberala defendatzen zutenak iraultzari aurre egiten saiatu ziren eta armada zuria eratu zuten. Boltxebikeek horren kontra joateko armada gorria eratu zuten. Nahiz eta armada zuria atzerriko laguntza izan armada gorria garaile atera zen. Gerran zehar gobernuak gerrako komunismo politika jarri zuten martxan. Helburua industria nazionalizatzea eta uztak konfiskatzea armadari elikatzeko.

Errusia gerratik kanpo

Mar 3, 1918

Lenin gerratik ateratzeko negoziatu zuen eta Brest-Litovsko ituna sinatu zuen

1918 gerraren amaiera

Dec 11, 1918

1918an, Alemania bakea sinatu zuen Errusiarekin, Brest-Litovsteko itunaren bidez Boltxekike gatazken ondorioz. Alemania gerra galtzen zegoen eta horren ondorioz Gilen Abdikatu zuen. 1918ko azaroaren 11n armistizioa sinatu zuten Alemaniak Aliatuekin.Gerra amaitu zen.

Gerraren ondorioak

Feb 22, 1919

Gerra amaitzean Europako herrialden zorpertzea oso altua zen. Lehen mundu gerra 8 miloi hildako eta 21 milioi zaurituta baino gehiago eragin zituen. Baina ondorio latzenak Alemaniak jasan zituen. Data honetan Parisko bakea sinatu zuten . Bere helburuak Alemania suspertzen ez ustea, irabazleen artean oreka lortzea eta Errusia isolatuta euki erregimen komunistaren ondorioz.