20 Hamarkada zoriontsua

Gerrako jesapenak (empréstito)

1917

Gobernu batek gerra garaian gastu militarrak finantzatzeko eskatutako maileguak, XIX. mendeko gerretan sortuak. Mailegu handiak ziren, gerraren kostu handiak, hala nola, armamentua, tropen mantenimendua eta kaltetutako azpiegiturak ordaintzeko.

Jazz (Uxue)

1917

Jazza 19. mendearen amaieran jaiotako musika generoa da, Louisianako New orleaseko afroamerikar komunitateetan, XX.mendearen zehar mundu osoan hedatu zena. Nagusitu zen korronte musikal berria zen.

Weimar errepublika

1918

Alemaniaren erregimen politikoa izan zen 1918tik 1933ra arte, errepublika demokratiko eta parlamentarioa izan zen. Ezegonkortasun politikoa eta krisi ekonomikoa bezalako arazoei aurre egin behar izan zien, eta azkenean 1933an Adolf Hitlerren erregimen naziak ordezkatu zuen.

American Way of Life

1918

I Mundu Gerraren ondorengo hamarkadetan
Estatu Batuetako bizimodu idealizatua da, indibidualismoa, askatasuna, demokrazia eta kontsumismoan oinarritzen dena.

Espartakistak

1918

Alemanian Lehen Mundu Gerraren amaieran eta ondoren jardun zuten iraultzaile sozialista taldea izan zen, Alemaniako Alderdi Komunistakoak ziren eta Alemaniako iraultzan protagonismo handia izan zuten. Karl Liebknecht eta Rosa Luxemburgo buru zituzten.

Hollywood (Alaitz)

1918

1920ko hamarkadan AEBetako zinemaren urrezko garaia izan zen. Zinema-estudioak hedatu ziren, ikasketa-sistema sendotu zen, eta zinema entretenimendu masibo gisa eta eragin kultural esanguratsu gisa garatu zen, bai nazioan, bai nazioartean. Zinema industria ezaguna egin zen, film mutuen ekoizpenarekin eta Charlie Chaplin bezalako izarren agerpenarekin.

Flapper (Iker)

1918

20ko hamarkadaren ikonoa dira, ile labur eta lentejuelazko soinekoak dituzten emakumeak ziren, tabernetako beroan erretzen zutenak. Gona motzak erabili, kortsearen ordez gerrikoa jarri, ile mozketa berezia erakutsi eta garai horretarako ohikoa ez zen musika entzuten zuten emakume gazteen bizimodu berria.

Lege lehorra

1920

1920an Estatu Batuetan alkoholaren ekoizpena, salmenta eta kontsumoa debekatzea izan zen, arrazoi moral eta erlijiosoengatik. Arrazoi moral eta sozialek bultzatuta, merkatu beltza sortu zuen eta alkohola kontsumitzeko ezkutuko tokiak ugaritu ziren.

Gangster (Maialen)

1920

Gangsterrak delitu jardueretan aritzen ziren kriminalak ziren, Lege Lehorraren ondorioz, hala nola alkoholaren kontrabandoan, estortsioan, droga-trafikoan eta legez kanpoko ekintzetan. Luxuzko bizimoduagatik, indarkeriagatik eta komunitateetan zuten botereagatik ezagunak ziren. Garai honetako gangster ospetsuenetako batzuk Al Capone, Bugsy Siegel eta Lucky Luciano dira.

Hiperinflazioa

1921

Prezioen igoera aldi bat izan zen, Alemaniako Weimarko Errepublikarekin lotua. Gerra zor handiak eta politika ezegonkorrek eragin zuten, eta horrek prezioak igotzea ekarri zuen. Ondorio suntsitzaileak izan zituen ekonomian eta Alemanian nahigabe sozial eta politikoa eragin zuen.

Municheko Putscha

1923

Municheko putsch-a Alemanian 1923an Adolf Hitlerrek zuzendutako estatu kolpe saiakera bat izan zen. Haien helburua Bavarian Gobernu berri bat ezartzea zen, bertatik Berlinera aurrera egiteko.

Wall Street (Uxue)

1929

Izen honen bidez ezagutzen da New Yorkeko Balore Burtsa, munduko garrantzitsuena eta ospetsuena 30eko hamarkadan (eta gaur egun). Benetako izena New York Stock Exchange (NYSE) da; Wall Street Burtsaren eraikina dagoen kalearen izena da.

Ostegun beltza (Maialen)

Oct 24, 1929

Estatu Batuetan gertatutako finantza-merkatuetan inbertitzaileen artean izua zabaldu zen egunari deitzen zaio "ostegun beltza", 1929ko urriaren 24a. Egun honetan, Nueva Yorkeko burtsaren erorketa hasi zen, prezioen beharakada nabarmenagatik eta akzioen salmenten gehiengoa izan zen. Honek laster 29ko crack-a eta Depresio Handia eragin zuen.

Astearte beltza (Iker)

Oct 29, 1929

1929ko urriaren 29a, "Astearte Beltza" izenez ere ezaguna, egun esanguratsua izan zen New Yorkeko burtsaren jaitsieran. Ostegun Beltza bezain dramatikoa ez izan arren, egun horrek jada martxan zegoen kolapso ekonomikoaren jarraipena izan zuen. Egun horretan, akzioek behera egiten jarraitu zuten, eta inbertitzaile askok galera handiei aurre egin behar izan zieten. Izuak zabaltzen jarraitu zuen inbertitzaileen eta publiko orokorraren artean, ziurgabetasun ekonomikoa areagotuz.

Depresio handia (Alaitz)

1930

"Depresio Handia" 1930eko hamarkadan hedatu zen krisi ekonomiko suntsitzailea izan zen, produkzioaren beherakada masiboa, langabezia orokorra eta munduko merkataritzaren murrizkadura ezaugarri zituena, sufrimendu eta aldaketa sozioekonomikoaren ondare iraunkorra utziz.