Historia: antzinarotik aro modernora

Axolorreko harria

43,000 BCE

Axlorreko harriak 45 000 urte inguru ditu. Gainazal lau batean, kolpe txikiak emanez, gurutzatzen diren bi marra grabatu zituzten.

Aktxerreko pintura

37,000 BCE

Altxerri haitzuloan (Aia), ehunetik gora animalia daude irudikatuta, bisonteak gehienbat, baina baita elur‑oreinak, ahuntzak, azeriak, arrainak, zaldiak, uroak eta oreinak ere. Gainera, bi irudi antropomorfo ageri dira, eta hori ez da ohikoa Euskadiko labar‑artean. Grabatuek pinturek baino hobeto iraun dute, haitzuloan hezetasun handia baitago. Berriki egindako ikerketen arabera, pintura batzuek 39 000 urte izango zituzten (Europako zaharrenak).

Santimamiñe eta Ekaingo pinturak

Period: 14,000 BCE to 12,000 BCE

Santimamiñe haitzuloa 1916. urtean aurkitu zuten. Euskadin induskatutako Historiaurreko lehen haitzuloetako bat izan zen. Haitzuloan irudikatutako animalia gehienak ikatzez eginak daudenez, beltza da kolore nagusia. Animalia gutxi batzuk horman ebakita daude. Ekain haitzuloan (Deba), duela 14 000 urte inguruko pinturak daude, eta nabarmentzekoa da animalia-mota asko daudela irudikatuta, zaldiak batez ere. Kolore erabilienak gorria eta beltza dira.

Euskal herriko lehen herrixkak

5500 BCE

Badakigu garai hartan zer tribu zeuden gaur egungo Euskal Autonomia Erkidegoko lurraldean, baina ez dugu garai hartako ebidentzia arkeologiko handirik. Erromatarren aurreko herrixka ikertuenak Araban daude. Une gorena K.a. 400etik 200era bitartean izan zuten, eta zeltiberiarren eragin handia izan zuten.

Mesopotamiaren hasiera: idazkera

4000 BCE

IDAZKERA KUNEIFORMEA
Silaba oinarritu
2000 zeinu
Puntzoi baten bideBuztinezko uholtzo IDAZKERA HIEROGLIFIKOA
Egiptoarrek sortu zuten idazkera hieroglifikoa. Idazkera horretan, soinuak, hitzak eta ideiak irudien edo piktogramen bidez adierazten zituzten. Testu ofizialetan eta erlijio-testuetan erabiltzen zuten, eta harri gainean edo hormetan zizelkatzen eta margotzen zuten. Forma sinplifikatuago bat erabiltzen zuten papiro, ehun edo zur gainean idazteko: idazkera hieratikoa.

Sumer

Period: 3500 BCE to 2000 BCE

Erregea: botere asko (Politikoa, militarra eta erlijiosoa) Jauregia:

Hiri estatuak

Period: 3500 BCE to 2000 BCE

K.a. IV. milurtekotik aurrera, Ilgora Emankorra izenez ezagutzen den aurreneko zibilizazio hiritar handiak sortu ziren: Mesopotamia eta Egipto.
Ibai handiek (Tigris eta Eufrates) bustitzen dituzten lur-eremu horietan, nekazaritza-produktuen ekoizpena handitu zen. Hiri handiak sortu ziren, eta artisautza eta merkataritza garatu ziren.
Zibilizazio horietan sortu zen idazkerak antzinako herrien ezagutzan asko laguntzen digu. Idazkeraren asmakuntzarekin batera, historiaren ibilbidea abiatu zen.

Jeroglifikoak

3150 BCE

Egipton jeroglifikoak idazten hasi ziren.

Egiptoren batasuna

3000 BCE

K.a. V. milurtekoan, Egiptoko lurralde osoan sakabanatuta bizi ziren .Aurrerago, K.a. 3000. urtean, Egipto Beherea eta Garaia elkartu zituen.

Egipto

Period: 3000 BCE to 330 BCE

Minostar kultura

2600 BCE

Akad (Aurreneko inperioa)

2335 BCE

Ur (Aurreneko inperioa)

2110 BCE

Babilonia (Aurreneko inperioa)

1800 BCE

Mizenastar kultura

Period: 1600 BCE to 1200 BCE

Asiria

1300 BCE

Delosko Liga

477 BCE

Peloponesoko gerra

Period: 431 BCE to 404 BCE

Alexandroren bizitza

Period: 356 BCE to 323 BCE

Granikoko gurua

334 BCE

Alexandro handiaren imperioa

Period: 334 BCE to 32 BCE

Issos

333 BCE

Gaugamela

331 BCE

Erromatar imperioaren zatiketa

395

Teodoso hiltzean, erroma bitan zatitu zuen: mendebaldeko erroma Honoriori eman zion eta ekialdeko erroma Arcadiori, bere semeak.

Mendebaldeko erromatar imperioaren bukaera

476

Odoakro izeneko errege germaniarrak Mendebaldeko Erromatar Imperioko azken emperadorea kargugabetu zuen.

Toledoko erresuma bisigodoa

507

Ia galia osoa utzi eta gero, toledoko erresuma bisigodoa sortu zen eta Iberiar Penintsula ia osoa hartu zuen.

Bizantziarrak iberiar penintsulan

554

Bizantziarrek Iberiar Penintsulako hegoaldeko zati bat okupatu zuen urte honetan

Sueboen konkista

585

Sueboen erresumak Barcara Augusta zuen hiriburu urte honetan ordea, bisigodoek, Leovigildoren erregealdian, erresuma osoa okupatu zuten.

Bisigodoek katolizismoa

589

Bisigodoen erresuma katolizismoa bihurtu zen urte honetan eta haren ondorioz herri osoa bihurtu zen.

Islamaren sorrera

622

Mahomak erligio monoteista berria sortu zuen, islama

Penintsula osoa bisigodoa

624

Bisigodoek Iberiar Penintsula osoaren jabe egin ziren.

Musulmanen inbazioa

711

Musulmanek bisigodoak eta Iberiar Penintsula osoa konkistatu zuten.

Kovadongako gudua

722

Asturiarrek Kovadongan musulmanak garatu zuten, asturiaseko erresuma sortzen.

Emirerri independientea

756

Damaseko bi familia noble gudu bat izan zuten, galtzailea Al Andalusen errefugiatu zen hor familia zuelako, eta moment horretatik Al Andalus emirerri independiente bat izango zen.

Karlomagno

800

Leon III, aita santuak Karlomagno enperadore koronatu

Leongo erresuma

914

Asturiaseko erresuma Oviedon zuen hiriburua baina errege bat Leonera musitu zuen Leoneko erresuma sortzen.

Kalifa herria

929

Abd ar Rahman III.ak bere burua kalifa bihurtu zuen, eta momentu horretatik mundu musulmanean bi kalifa agon dira.

Musulmanen erasoak

976

Almanzorrek kalifaren lehen ministro bihurtu zen, eta horregatik musulmanen erasoak hasi ziren iberiar penintsulako besteen kontra.

Nafarroko erresuma

992

Eneko Aritza (baskoien erregea) Nafarroko erresuma sortu zuen.

Kordobako zatiketa

1031

Gatazka askooen ondorioz, Kordobako Kalifa herria hainbat erresumetan zatitu zen.