Aintzinaroko agintariak eta aginte moduak

Ashurnasirpal II, monarkia

883 BCE

Ashurnasirpal II, Asiriako erregea zen k.a 883etik 859raino bizi zela. Erregea zenez, monarkia zegoen. Monarkia oinordezkotzat boterean duen agintari bakarreko aginte modua da. Erregeak agintariak, botere egegileak botere judizialak ziren. Herritarrek ez zeukaten botoa eta garai haietan, norberarengan biltzen zen botere guztia. Hiriburu berria hantxe eraikitzea erabaki zuen, hiri hura garrantzi handirik gabeko gune administratibo txiki bat zenean.

Polikrates, tirania

570 BCE

Polikrates K.a. 574an Samoa (Grezian) jaio eta k.a 522an Mount Dilek-en (Turkian)hil zen Samoako tiranoa zen, beraz tirania zegoen. Tirania, agintari baten mugarik gabeko boterean oinarritzen den aginte mota da. Herriaren iritzia ez da kontuan hartzen eta, askotan, zapaldu egiten da. Polikrates Anakreonte poeta lirikoa agintari baten gortean bizi izan zen. Pitagoras matematikaria jaio zen uharte berean izan zen agintari. Bere gurasoak Aeaces ziren, anai-arrebak Syloson eta iloba Aeaces zen.

Alejandro Handia, monarkia

356 BCE

Alejandro Handia Mazedoiako erregea izandako gizona zen. K.a 356 urteko uztailean jaio Pella-n eta k.a 323 urteko ekainean hil zen Babilonia-n. An monarkia zegoen. Monarkia oinordezkotzat boterea duen agintari bakarreko aginte modua da. Erregeak agintariak, botere egegileak botere judizialak ziren. Herritarrek ez zeukaten botoa eta garai haietan, norberarengan biltzen zen botere guztia. Hamurabiren inperioaren hiriburua konkistatu zuen buruzagi ospetsu baten gidaritzapean eta geroago hil zen.

Ashoka, monarkia

340 BCE

Ashoka Hinduko enperadorea izan zen. K.a 340 urtetik k.a 232 urtera egon zen. India aldeko lurrak Chandragupta Maurya konkistatu zituen. Mendebaldean bakea lortuta, Chandragupta Mauryak hegoaldeko lurrak konkistatzeari ekin zion. Haren bilobak, dinastiako hirugarren enperadoreak, India guztiaren lehenengo batasuna lortu zuen, eta nolabaiteko Indiaren fundatzailetzat hartzen da. Gainera, budismoa inperioko erlijio ofizial bihurtu zuen eta indarkeriarik gabeko politikak bultzatu zituen.

Luzio Kornelio Sila, diktadura

138 BCE

Luzio Kornelio Sila Erromako kontsula eta diktadore kargua zuen. K.a 138an jaio eta jaioterria Erroma, Italia zen. Heriotza berriz K.a. 78an izan zen, Pozzuoli, Italian. Diktadura egon zen berarekin. Diktadura botere guztia pertsona bakarrean biltzen duen agintea modua da. Agintariak botere guztiak bereganatzen ditu, ez du herriak aukeratzen eta askotan indarkeria erabiltzen du, adibidez Francoren garaian Espainian. Dardanoseko hitzarmena sinatu zuen, Lehen Gerra Mitridatikoari amaiera emanez.

Julio Zesar, diktadura

100 BCE

Julio Zesar Erromako diktadora izan zen, k.a. 100eko uztailaren 12an jaoi zena eta k.a. 44ko martxoaren 15ean hil zena. Aginte modua diktadura zen: Diktadura botere guztia pertsona bakarrean biltzen duen agintea modua da. Agintariak botere guztiak bereganatzen ditu, ez du herriak aukeratzen eta askotan indarkeria erabiltzen da, adibidez Francoren kasua Espanian. Galiarren buruzagia preso hartu eta Erromara eraman zuen, jendaurrean erakusteko, eta gero lepoa moztu zion.

Kleopatra, teokrazia

69 BCE

Kleopatra Egiptoko faraoia izandako emakumea zen. K.a 69an jaio zen eta k.a 30ko abuztuan hil. Alexandria, Egipton jaio zen. Aginte modua teokrazia zen, jainkoekin lotura zegoelako, Egiptoko erregina zen. Teokrazia, aginte politikoa eta erlijiosoa pertsona berberak duen aginte-modua da. Agintariak jainkoaren izenean agintzen duela aldarrikatzen da. Adibidez Egipton tutankamon faraoia edo kasu honetan kleopatrarekin. Lehen enperadoreak Egiptoko faraoia kendu eta haren arreba jarri zuen agintean.

Boudicca, monarkia

60 BCE

Boudicca Britaniako erregina izan zen, k.a 60 urtean. Erregina zenez, monarkia zegoen. Monarkia oinordezkotzat boterean duen agintari bakarreko aginte modua da. Erregeak agintariak, botere egegileak botere judizialak ziren. Herritarrek ez zeukaten botoa eta garai haietan, norberarengan biltzen zen botere guztia. Gaur egungo Britainia Handian bizi ziren tribu zeltek aurre egin zieten erromatarren inbasioei. Inbaditzaileen aurka borrokatu zuten eta Londinium (Londres) hiria ere bereganatu zuten.

Quin Shi Huang, monarkia

57 BCE

Quin Shi Huang, Txinako enperadorea zen k.a 57an egon zela. Quin Sgi Huang hil ostean, tamaina errealeko 6.000 zaldi eta gerlariren irudiekin lurperatu nahi izan zuen. Enperadorea zenez, monarkia zegoen. Monarkia oinordezkotzat boterean duen agintari bakarreko aginte modua da. Erregeak agintariak, botere egegileak botere judizialak ziren. Herritarrek ez zeukaten botoa eta garai haietan, norberarengan biltzen zen botere guztia.

Versingetorix, monarkia

52 BCE

Versingetorix Galiako buruzagia izan zen. K.a 52 jaio zen eta ango agintaria zenez monarkia zegoen. Monarkia agintariak botore oinardoketzozaz jasotzen duen aginte modua da . Adibidez gaur egun, legebiltzarrarekin batera agintzen badute ere, oraindik oso hedatua dago Europan (Espainia, Erresuma Batua…). Ponpeio erromatar jeneralak, Kraso eta Versingetorix-ekin, lehen triunbiratua eratu zuen. Versingetorix senatuko eskaileretan erail zuten. Irabazi zuen Alesian, Galia osoko armada batuaren aurka.

Dido, monarkia

356

Dido Cartagoko erregina izan zen eta K.a 356-260 artean bizi izan zena. Erregina zenez, monarkia zegoen. Monarkia oinordezkotzat boterean duen agintari bakarreko aginte modua da. Erregeak agintariak, botere egegileak botere judizialak ziren. Herritarrek ez zeukaten botoa eta garai haietan, norberarengan biltzen zen botere guztia. Erreginak bere buruari beste gin zuen Virgilio poeta ezagunak latinezko erromatar literaturako poema baten erruz.