Zientziaren aurkikuntzak

Pi zenbakia

1900 BCE

Pi zenbakia Arkimedesek aurkitu zuen Grezian, 1900an k.a. Bertako adituek poligonoen eta zirkuluen arteko erlazioa aztertu zuten, 3,125eko hurbilketara iritsiz.

Pitagorasen teorema

600 BCE

Pitagorasen teorema K.a. VI. mendean frogatu zuen Pitagoras filosofo eta matematikari greziarrak. Pitagorasen teoremak, bi zuzen emanda horiek lotzen dituen diagonalaren luzera ezagutzeko aukera ematen digu.

Mikroskopioa

1595

Mikroskopioa Zacharias Janssen sortu zuen 1595 urtean, Mildebourg hirian. Tubo bateri lente magnifikatzaileak itsasten egin zuen.

Magnetismoa

1600

Magnetismoa William Gilbert aurkitu zuen 1600-ean. Bere “De magnete” liburuan lurra iman erraldoi bezala irudikatzen du eta berarekin hasi zen magnetismoaren zientzia.

Eredu heliozentrikoa

1609

1609an, Galileo Galileik lau ilargi aurkitu zituen Jupiterren, eta horrela eredu heliozentrikoaren froga sinesgarriak eskaini zituen, eredu heliozentrikoa Grezian sortutako eredu bat da, eta planetak eguzkiaren inguruan bira egiten dutela frogatzen du.

Grabitatearen legea

1665

1665an Isaac Newtonek grabitatearen legea sortu zuen. Newtonek grabitatearen legeak masaren jabe diren objektu guztien indar erakargarria definitzen zuen.

Zelula

1665

Zelula 1665an, Robert Hookek izaki bizidunen unitate txikiena aurkitu zuen bere mikroskopioarekin, Londresen.

Teleskopio islatzailea

1668

Lehen teleskopio islatzailea Isaac Newtonek sortu zuen. Teleskopio honek ispilu kurbatu bat erabiltzen du argia fokatzeko, urrutiko objetuen argia, hala nola izarrena. Gaueko zerua aztertzean behatutako objektuaren irudi argia eta kalitatezkoa lortzea du helburu.

Bizitza mikroeskopikoa

1687

Anton Van Leeuwenhoek-ek 1687an animalia zelulabakarrak, bakterioak, globulu gorriak eta espermatozoideak ikusi zituen lehena izan zen. Eta guztia etxeko mikroskopioekin, eta jakin-min aseezina, tresna paregabe gisa.

Txertoa

1796

Txertoa Edward Jenner medikuak aurkitu zuen AEBtan, 1796an. Behiak jezten eta behi-baztanga harrapatzen zuten pertsonak giza baztangaren kontra babestuta zeudela ohartu zen.

Anestesia

1844

Anestesia 1844an sortu zuen Hoce Wells-ek. Anestesia tratamendu medikoa da, pazienteek mina sentitzea ekiditen diena, hala nola kirurgia, zenbait baheketa eta diagnostiko proba, ehun laginak kentzea eta hortz tratamenduetan erabiltzen dena.

Eboluzioaren teoria

1859

Eboluzioaren teoria Charles Darwinek 1859ean argitaratu zuen “Espezien jatorria” liburua agertzen zen. Darwinek eboluzioaren teoriarekin proposatzen zuen espezieak denborarekin aldatzen direla. Espezie berriak lehendik zeuden espezieetatik datozela. Eta espezie guztiek arbaso komun bat partekatzen dutela. Horrek esan nahi du espezie bakoitzak bere desberdintasun heredagarrien multzoa duela, hau da, genetikoak.

Taula periodikoaren lehen bertsioa

1869

Taula periodikoaren lehen bertsioa 1869an aurkeztu zuen Dmitri Mendeléyev-ek. 63 elemtuko taula izan zen eta elementuak masa atomiko txikienetik handienera zeuden ordenatuta.

X izpiak

1895

X izpiak Eilhelm Conrad-ek aurkitu zituen 1895an, Ingalaterran. Zenbait gaixotasun edo irregulartasun detektatzea ahalbidetzeko sortu zuten, hala nola: arazo abdominalak, traumatologikoak, kardiopatiak,...

Radiaktibitatea

1896

Radiaktibitatea Marie Curie-k aurkitu zuen 1896ean, Frantzian. Radiaktibitatea gorputz jakin batzuek isurtzen duten energia da.

Elektroiak

1897

Elektroia 1897an, J.J.Thomson oinarrizko karga negatiboa duen partikula azpiatomiko bat aurkitu zuen, Inglaterran.

Radioa eta polonioa

1898

1898an Marie Curie-k, Poloniako zientzialari ohiak, radioa eta polonioa deskubritu zituen.Polonioaren ikurra Po da eta zenbaki atomikoa 84 eta radioaren ikurra Ra da eta zenbaki atomikoa 88. Oso erradioaktiboa diren metal arraroak dira, kimikoki telurioaren eta bismutoaren antzekoak, uranio-mineetan daudenak.

E=mc2

1905

-E=mc2 Albert Einstein-ek asmatu zen 1905ean. Energia (E), masa (m) eta argiaren abiaduraren arteko erlazioa hutsean zehar azaltzen duen ekuazioa da.

Teoria atomikoa

1911

1911n Ernest Rutherfordek teoria atomikoa sortu zuen. Materiaren izaerari buruzko teoria zientifiko bat da. Teoria atomikoa bi zatitan banatuta dago: Bere teoriaren lehen zatiak dio materia guztia atomoz osatuta dagoela, eta hauek zatiezinak direla eta teoriaren bigarren zatiak dio elementu jakin baten atomo guztiak berdinak direla masa eta propietateetan.

Plaka tektonikoen teoria

1915

Plaka tektonikoen teoria Alfred Wegenerrek asmatu zuen 1915ean. Plaka tektonikoak litosferaren zatiak dira. Goiko mantuaren goiko aldeak eta lurrazalak osatzen dute litosfera, eta geruza sendo, hotz samar eta zurrun gisa jokatzen dute.

Insulina

1921

Insulina Frederick Grant Banting eta John James Richard Macleod asmatu zuten Torontoko unibertsutatean, AEB-tan.

Penizilina

1928

Penizilina 1928an sortu zuen Alexander Fleming-ek. Penizilina antibiotiko bat da eta bakterioen aurka jarduteko sortu zen sendagaia da.

Big Bang-aren teoria

1931

Big Bang-en teoria Georges Lemaîtrek asmatu zuen, 1931an, Lovainan. Teoria honen arabera, materia puntu txikia eta oso dentsitate handikoa zen, une jakin batean eztanda egin eta norabide guztietan hedatu zena, gure Unibertsoa bezala ezagutzen duguna sortuz.

Fisio nuklearra

1944

Fisio nuklearra Lise Meitner fisikariak aurkitu zuen 1944an, AEBtan. Fisio nuklearrean, nukleoak bereizi egiten dira nukleo txikiagoak sortzeko, energia askatuz.

ADN-aren aurkikuntza

1950

ADN-aren aurkikuntza: James Watsonek eta Francis Crickek 1950eko hamarkadan, aurkitu zuten gure zelulen nukleoan DNA izeneko substantzia bat zegoela, gure informazio genetiko guztia zuena, eta lau konposatuz osatuta zegoela: adenina, timina, zitosina eta guanina.