XIX. MENDEA ESPAINIAN

FRANTSESEN INBASIOA

Jan 12, 1808

Frantsesek, Espainiak 1808an inbaditu zuen eta momentu horretan zegoen erregea ( Karlos IV. ) eta haren semea ( Fernando VII.a ) alde egin behar izan zuten eta Napoleonen anaia ( Josef I.a ) izendatu zuen erregea.

INDEPENDENTZIA GERRA

May 2, 1808

1808ko maiatzaren 2an inbasio horren kontrako herri altxamendu bat egon zen Madrilen. Gero, Espainia osora zabaldu zen, eta Independentzia Gerra piztu zen.
Gerra 1814an amaitu zen, tropa frantsesen porrotarekin.

ESPAINIAKO LEHEN KONSTITUZIOA

Mar 19, 1812

Gobernuko lanak egiteko Juntak sortu ziren eta, Cadiz hirian bildutak, 1812an Espainiako lehen konstituzioa idatzi zuten.
Konstituzio horretan ipintzen zuen:
- Erregeak ez zuela botere absolutoa izango.
- Legegilea, botearazlea eta judiziala banatu ziren.
- Inprimatzeko askatasuna, biltzeko eskubidea, hezkuntza publikoa eta zerga berdintasuna.

FERNANDO VII.a ( ABSOLUTISMOA )

Jun 20, 1814

1814an, Independentzia Gerra amaitu ondoren, Fernando VII.a Espainara itzuli zen. Cadizko Konstituzioa indargabe utzi zuen eta berriro absolutismoa ezarri zuen.
1833an, hil zenean, absolutistak Karlosen alde jarri ziren (karlistak ) , eta liberalek Elisabet printzesa proposatu zuten, nahiz eta 3 urte izan.
Lehen Karlistaldia hasi zen eta Elisabet II.aren aldekoek irabazi zuten.

ELISABET II.a ( LIBERALISMOA )

Nov 1, 1833

Elisabet II.a boterera iritsi zen, baina ez zuen gobernatu urtean adinez nagusi egin arte ( 1840an ). Garai hartan Espainia monarkia parlamentario bihurtu zen behin betiko. Erreinaldi honetan, bi alderdi politiko egon ziren: kontserbadoreak eta progresistak.

INdustrializazio 2. partea

1840

Nekazaritza: Espainiako jarduerako garrantzitsuena. Baina, lurrak ez zeuden oso ondo banatutak eta nekazariek oso soldata baxua izaten zuten. Hegoaldean, latifundioak edo lur ustiategi handiak zeuden. Kantari itsasoaren inguruan, berriz, minifundioak edo lur ustiategi txikiak.Industria: garrantsitzuenak izan ziren Kataluniako ehugintzan eta Euskadiko siderurgia. 1840tik aurrera, bultzada handia eman zion trenari garraio sarea hobetzeko.

INDUSTRALIZAZIOA

Dec 24, 1840

Meatzaritza, nekazaritza eta industria ziren Espainiako ekonomiako jarduera nagusiak.
Meatzaritza: Oso garrantzitsua bihurtu zen. Lanpostu asko sortu zituen, eta baliabideak esportatzeko aukera: urrea, kobrea, ikatza eta merkurio lortzen zituzten.

AMADEO I.

Sep 13, 1868

1868an, matxinada bat egon zen Espainian eta Elisabet II.ak Espainatik alde egin zuen. Hori dela eta, 1871n, Gorteek errege berri bat izendatu zuten: Amadeo.I a italiarra. Errege honek ez zeukan babes handirik eta bi urte pasa ondoren, uko egin behar izan zion tronoari.

Industrializazio 2. partea

Nov 24, 1873

Momentu horretan, 1873an, Gorteek Lehen Errepublika aldarrikatu zuten. Honek hamaika hilabete besterik ez zuen iraundu eta Elisabet II.aren semea bueltatu zenean, erregea izendatu zuten, Alfontso XII.a izenarekin.