XIX.MENDEA ESPAINIAN

Napoleonen inbasioa

Feb 25, 1808

Espainia 1808 an inbaditu zuen eta momentu horretan zegoen erregea (Karlos IV.) eta haren semea (Fernando VII.a)alde egin behar izan zuten eta napoloenen anaia ( Josef I.a) izendatu zuen errege.

INDEPENDENTZIA GERRA

May 2, 1808

1808ko maiatzaren 2an inbasio horren kontrako egon zen.herri altxamendu egon zen madrilen.Gero, Espainia osora zabaldu zen, eta independentzia gerra piztu zen.Gerra 1814 amaitu zen ,tropa frantsesen porrotarekin.

Espainiako lehen konstituzioa

Mar 19, 1812

Gerra garaian (fernando VII.a)Espainiatik joan zenez, gobernuko lanak egiteko juntak sortu ziren, eta cadiz hirian bildutak , 1812an Espainiako lehen konstituzioa idatzi zuten. konstituzio horretan zera ezarri zuen:
·monarkia izango zela gobernatzeko ere baina ,erregeak ez zuela potere absolutoa izango.
·Hiru estatuko boterea banatu zituen: legegilea, betearazlea eta judiziala.
·oinarrizko eskubide eta askatasun batzuk gehitu zituen.

absolutismoak

Jun 26, 1814

1814an independientzia gerra amaitu ondoren ,fernando VII.a Espainiara itzuli zen.Cadizko konstituzioa indar gabe utzi zuen eta berriro absolutismoa ezarri zuen. 1833 an hil zenean ,absolutistak karlosen alde jarri ziren (karlistak) eta liberalek Elizabeth printzesa proposatu zuten, nahiz eta 3 urte izan.
Lehen karlistaldia hasi zen eta elisabeth II.aren aldekoek irabazi zuten.

Liberalismoa

Sep 28, 1820

Elisabet ll.a boterea iritsi zen baina ez zuen gobernatu urtean adinez nagusi egin arte (1840) . Garai hartan espainia monarkia parlamentario bihurtu zen behin betiko. Erreinaldi honetan bi alderdi politiko egon ziren: kontserbadoreak eta progresistak.

Amadeo I.a

Oct 17, 1825

1868an matxinada bat egon zen espainian eta elizabet II.ak espainiatik alde egin zuen .Hori dela eta ,1871n gorteek errege berri bat izendatu zuten:amadeo I.a italiarra .
Errege honek ez zeukan babes handirik eta bi urte pasa ondoren, uko egin behar izan zion tronoari

Lehen errepublika

Nov 17, 1830

1873 an, Gorteek Lehen Errepublika aldarrikatu zuten.Honek hamaika hilabete besterik ez zuen iraundu eta Elisabet II.aren semea bueltatu zenean ,erregea izendatu zen, Alfonso XII.a izenarekin.

industrializazioa

Nov 22, 1835

Meatzaritza,nekazaritza eta industria ziren espainiako ekonomia jarduera nagusiak.
Meatzaritza:oso garrantzitsua bihurtu zen. lanpostu asko sortu zituen eta baliabideak esportatzeko aukera eman zuen. Urrea, kobrea ikatza eta merkurio lortzen zuten batez ere.
Nekazaritza:Espainiako jarduera ekonomikorik garrantzitsuena izan zen.Dena den,lurrak ez zeuden batere ongi banatuta eta nekazariek oso soldata baxua kobratzen zuten .Hegoaldean latifundioak edo lur ustiategi handiak zeuden .

industrializazioa II

Dec 30, 1840

Kantauri itsasoaren inguruan ,berriz,minifundioak edo lur ustiategi txikiak Hauetan ,zerealak, artoa eta patata lortzen ziren batez ere. Hegoaldean olibondoa zeuden eta inportanteak ziren ere, mahastiak.
Industria:bereziki garrantzitsuak izan ziren kataluniako ehungintza eta euskadiko siderurgia .1840tik aurrera bultzada handia eman zitzaion trenari garraio zarea hobetzeko.