-
1789.
Iraultza Frantsesaren jatorria.
·Gizartearen atsekabea
·Krisi ekonomikoa
·Ilustrasioaren ideiak
Estatu orokorra eta asanblea nazionala:
·Estamentua kexa koadernoa idatzi.(noblezia+kleroa boto bana, hirugarren estatuaordezkariko boto1)
·Asanblea nazionala sortu zuten hirugarren estatukoek. Jeu de paumen zin egin, ez zirela banatuko Frantziako konstituzioa idazteko. Asanblea konstituziogilea izendatu -
Asanblea konstituziogilea
Parisen, herritarrek Bastilla suntzitu zuten.
Nekazariak nobleen gazteluei eraso eta jauntxoen gazteluak erre.
Absolutismoaren amaiera eta iraultza liberalaren garaipena. -
1791ko konstituzioa
Subirotasun nazionala eta herritarren funtsezko eskubideak aitotrtu ziren. Monarkia parlamentarioa zegoen.
Botere banaketa zegoen: botere legegilea (asanblea), botere betearazlea (erregea) eta notere judiziala (auzitegi independienteak)
Errolda sufragioa ezarri zen. -
Period: to
Asanblea legegilea
Hauteskundeak egin ondoren sortu.
Nobleak eta kleroak, erregea, Europako Monarkia eta iraultzaile erradikalak ziren etsaiak.
Ondorioa: Paristarrek erregeari egotzi zioten lehen porrota, Tuilenetako jauregia eraso eta monarkako kargutik kendu eta asanblea hartu zuen boterea. -
Period: to
Girondinoen konbentzioa
Hauteskundeak egin ziren, eta haien ondorioz, beste asanblea bat eratu zen: Konbentzio nazionala.
Girondinoak konbentziozko talde indartusena zen, errepublikano moderatuak ziren. Girondinoez gain, jakobinoak edo menditarrak zeuden, erradikalagoak -
Period: to
Menditarren konbentzioa
Sans-culottek estatu kolpe bat eman zuten girondinoen aurka. Menditarrek boterea lortu zuten eta Roberpierre gidari zuten. Menditarrek konstituzio demokratikoa onartu zuten. Robespierrek diktadura ezarri zuen. Gainbera ekonomikoan, Robespierrek oinarrizko salgaien prezio maximoa ezarri zuen, eta soldatak mugatu zituen. Robespierrek babesa galdu zuen eta iraultzaile moderatuek atxilotu egin zituzten Robespierre eta bere jarraitzaileak eta gillotinatu -
Period: to
Direktorioa eta iraultzaren amaiera
Beste diktadura bat ez ezartzearren, gobernu moderatu bat eratu zen. Gobernu hark 1795ko konstituzioa onartu zuen. Botere betearazlea, bost kideko direktorio bati eman zitzaion.
Erregimen berriak hainbat konspiraziori egin behar izan zien aurre. haietako bat Berdinen Konspirazioa izan zen. Erregezaleak ere matxinatu zituzten. Napoleonek, Brumaireko Estatu-kolpea eman zuen eta Kontsulatua ezarri zuen. Hiru ziren boterea zuten kontsulak: Napoleon, Sieyes eta Ducos. -
Period: to
Napoleonen Europa
Napoleonek botere guztia zuen. 1799an lehen kontsul izendatu zen, eta 1802an biziarteko kontsul. 1804an Napoleonek enperadore izendatu zuen bere burua. Blokeo kontinentala ezarri zuen, britania kontinentalarekin salerosketan aritu ez zitezen. Portugaldarrek ez zuten onartu eta Napolen inperioa inbaditzea erabaki zuten, eta Espaina okupatzea ere. Errusia inbaditzen saiatu zen eta porrot egin zuen. Napoleon garaitu zuten Leipzigeko guduan. Santa Elena irlan erbesteratu zen. -
Period: to
Vienako Biltzarra
Europako potentzia naguesiak Vienako Biltzarrean elkartu zire, Metternich buru zutela. Biltzar horretan Europako mapa berrantolatu zen. -
Period: to
Aliantza Santua
Errusiak, Prusiak eta Austriak eratu zuten. Antiliberala zen eta errege-erreginen boterea jainkoarengandik zetorrela aitortzen zuten. Aliantza horretako kideek konpromisoa hartu zuten absolutismoa babeste aldera behar den lekuan esku hartzeko eta mugimendu iraulltzaile oro itotzeko -
Alemania bateratu aurretik
Alemania 39 estatutan banatuta zegoen 1815ean. Vienako Biltzarrak Germaniar Konfederazioa eratu.
Estatu boteretzuena Prusia zen. Abian jarri zuen bateratze prozasua aduana-batasuna 1834ean. Austriak ez zuen bat egin.
Nazionalismoaren aurrerakada 1848 Frankfurten bildu zen parlamentu bat koroa eskini zion Prusiako monarkari, uko egin zion.
1862tik aurrera, Gilen I.a Prusiako erregeak eta Bismarchk lehen ministroa, bide militarraz baliatuz -
Period: to
Aliantza laukoitza
Erresuma Batuak, Austriak, errusiak eta Prusiak eratu zuten. Gero, Frantziak bat egin zuen. eta aliantza boskoitza osatu zen. Izaera militarra zuen, eta hura sinatu zutenek konpromisoa hartu zuten Luis XVIII.ari Frantziako tronuan irauten laguntzeko, bai eta Vienako Biltzarrean adostutako ordena hura babesteko ere -
Espainia
Napoleonek botere guztia zuen. 1799an lehen kontsul izendatu zen, eta 1802an biziarteko kontsul. 1804an Napoleonek enperadore izendatu zuen bere burua. Blokeo kontinentala ezarri zuen, britania kontinentalarekin salerosketan aritu ez zitezen. Portugaldarrek ez zuten onartu eta Napolen inperioa inbaditzea erabaki zuten, eta Espaina okupatzea ere. Errusia inbaditzen saiatu zen eta porrot egin zuen. Napoleon garaitu zuten Leipzigeko guduan. Santa Elena irlan erbesteratu zen. -
Period: to
Grezia
Greziarrak Otomandar Inperioaren aurka altxatu ziren eta 8 urte geroago independentzia lortu zuten -
Mugimendu nazionalistak
Nazio-estatuen sorrera-prozesua abiatu zen. XIX. mendean aldarrikatzen hasi zen estatuen mugek bat etorri beharko luketela muga erlijiosoekin, etnikoekin... Horrela sortu zen ideologia nazionalista. Bi motatako mugimendu nazionalistak:
-Nazionalismo sakabanatzaileak: Inperio handietan bildutako nazioen independentzia aldarrikatzu. Grezia independentzia lortu zuen eta haren ostean beste herrialde askok ere.
-Nazionalismo beteratzaileak:Banatutako herrien bateratzea bultzatu zuten -
Frantzia
Frantzian lehertu zen bigarren iraultza-bolada. frantzia modu absolutistan gobernatzen saiatzen ari zen Karlos X.a, baina tronutik kendu zuten. Luis Felipe Orleansekoak hartu zuen eta hark Monarkia liberala ezarri zuen. -
Belgika
Brusela Herbeeretako monarkiaren aurka altxatu zen, eta horren ondorioz, Belgikak independentzia lortu zuen. -
Iraultzen porrota (Polonia eta Italiar estatu barzuk)
Zenbait tokitan, iraultzek porrot egin zuten.
Polonia Errusiar inperioaren aurka altxatu zen, baina saiakera hura bortizki ito zen.
Italiar estatu batzuei gauza bera gertatu zitzaien: Parmari, Modenari eta Eliz Estatuari -
1848ko Iraultzak
1828ko Iraultzek eragina izan zuen herriealde askotan. Herri-klaseen eskaera sozialak zeuden. Egoera Frantzian lehertu zen. Luis Filipe Orléansekoaren monarkia abolitu zen, eta Bigarren Errepublika aldarrikatu. Hauteskundeak idatzi zituzten. Napoleon garaitu eta Errepublikako presidente izendatu, baina bere gobernua gero eta autoritarioagoa egin zen , eta estatu-kolpe bat emanda Frantziako Bigarren Inperioa aldarrikatu zuen. Iraultzak Europan zabaldu. Liberalismoaren aurrerapena ekarri zuen. -
Italia bateratzea
Apeninoetako penintsulako estatu batzuk, atzerritarren mende zeuden. Italiarrek batasun-sentimendua.Prozesu horren buru Piemonteko erresuma, Viktor Emanuel II.a lehen ministroa.Cavour eta Garibaldi prozesu horren protagonistak. Etapa hauek egon ziren:
-1859: Cavour Frantziaren laguntza lortu. Piemonte Austria garaitu. Austria lonbardia eman Piemonteri.
-1860-1861. Napoles eta Sizilia eskuratu. Emanuel II.a errege izendatu
-1870:Piemontarrek Erroma okupatu. Italiako hiriburu egin zuten. -
Bateratze etapak
-Lehen etapa(1864)Danimarkaren aurkako gerra: Ondorengotza-arazoa dela eta. Prusiak bi dukerri bereganatu zituen.
-Bigarren etapa(1866-1869)Austriaren aurkako gerra: Italiar estatuen altxamendua aprobetxatuz. Austriak Sadowako Gudua galdu, Ipar Alemaniako Konfederazioa sortuz.
-Hirugarren etapa(1870-1871)Frantziaren aurkako gerra: Prusia aliantza militar bat hegoaldeko estatu alemaniarrekin. -
Bateratze-etapak
1870ean Napoleon III.ak Sadango Gudua galdu. Frantziak Alsazia eta Lorrena eman behar izan zion Alemaniari. Hegoaldeko estatuek bat egin zuten Alemaniarekin.
-Ondorioak: Bateratze-prozesua 1871n amaitu zen, Alemaniako Bigarren Inperioa sortuz, Bigarren Reicha eta Gilen I.enperadore bihurtuz.
Bismarck kantzilerra hazkuntza ekonomiko handia izan zuen, gaitasun militar handia garatu. Europa potentzia nagusietako batizan zen Lehen Mundu Gerrara arte.