-
Antzinako Erregimena: Politika (Lore)
Absolutismoa nagusitzen zen. Monarkia absolutuan, botere guztia (legegilea, betearazlea eta judiziala) Erregearen esku zegoen, zeinak ez baitzion inori konturik ematen bere gobernatzeko moduagatik. Herritarrek, ezin zuten gobernuan esku hartu, ezta eskubiderik ere. -
Antzinako Erregimena: Ekonomia (Aimar)
Batez ere nekazaritzan eta abeltzaintzan oinarritzen zen, eta autokontsumorako eta biziraupenerako produkziora bideratuta zegoen. Industria eta merkataritza mugatuak ziren, eta harreman ekonomikoak gremioen sistemak eta Estatuko araudiak arautzen zituzten.
- Tresneria eskasa
- Eguraldiaren menpekoa
- Inbertzio gabea
- Errendimendu eskasa -
Antzinako Erregimena: Gizartea (IKER)
Antzinako Erregiman gizartea estamentuetan banatzen zen, honek esan nahi du hiru estamentu edo gizarte taldetan banatzen zirela: noblezia, kleroa eta hirugarren estamentua edo herria. Lehenengo biak pribilegiatuak deitzen ziren, ez zutelako zergarik ordaintzen, 3. estatuak ordea, zergak ordaindu behar zituzten. -
Krisiaren kausak (Maialen)
XVIII. mendean Europar estatuek aldaketak jasaten hasi ziren. Antzinako Erregimena ahulduz zihoan, burgesiaren botere lortzeagatik eta AEBtako eta Frantziar iraultzen eraginez ideia liberal iraultzaileen zabaltzeagatik (Entziklopedian), non 1789ko iraultzaren ondoren neurri liberalak aldarrikatu baitziren (botere banaketa, giza-eskubideen adierazpena).
Gainera Ilustrazioko korrontea, arrazoian oinarritzen zena, hedatzen hasi zen, Antzinako Erregimena kritikatuz. -
Period: to
Antzinako erregimenaren krisia
XVIII. mendean, Europan Antzinako Erregimena zegoen ezarrita, monarkia absolutuan, estamentu-gizartean eta nekazaritzan oinarritutako sistema politiko, sozial eta ekonomikoa. Baina aldaketa garaia izan zen, Europako bakeak biztanleriaren hazkundea eta burgesia aberastu baitzen. Ilustrazioaren ideia berriek, Antzinako Erregimenaren aurka, zabaldu eta iraultza liberaletarako bidea egin zuten. (MAIALEN) -
Kapitalismoa (Aimar)
Ekoizpen-bitartekoen jabetza pribatua, hau da, jarduera ekonomikoa gauzatzeko baliabide erabilgarriena: kapital fisikoa (makinak, fabrikak...) eta kapital finantzarioa, dirua. Kapital finantzarioaren inbertsioa, jarduera ekonomikotik ahalik eta etekin handiena ateratzeko. Enpresa baten helburua dirua lortzea da, berdin dio nola egin.Adam Smith:Eskoziako Ilustrazioko ekonomialari, filosofo eta moralista izan zen, ekonomia klasikoaren eta ekonomiaren filosofoa.Nazioen aberastasunak sortu zituen. -
13 KOLONIAK (Lore)
Erresuma Batuak Ipar Amerikako ekialdeko kostaldean zituen 13 koloniak ziren.
Hamahiru Koloniak historikoki Britainia Handiak Ipar Amerikako Ozeano Atlantikoaren kostaldean Eskozia Berria eta Florida arteko lurraldeetan zuten pertsona kolonialek jaso zuten izendapena izan zen. Geroago hauen Independentzia onartu zen. -
AEBen Independentzia (Maialen)
1776ko uztailaren 4an, 13 kolonietako ordezkariek Estatu Batuen independentzia onartu zuten Filadelfiako Kongresuan. Urte horretan bertan, Gizakien Eskubide Adierazpena idatzi zen.
EEBBtako Independentzia Gerra (1775-1783), 7 Urteko gerra amaitzean, britaniarrek koloniei zerga batzuk ezarri zituztenean (azukrearena, tearena) piztu zen eta Tearen Mutina eragin zuen. Britainiarren porrotarekin amaitu zen gerra. Washington, lider garrantzitsua izan zen gerran. -
Period: to
AEB Iraultza
Ipar Amerikako ekialde kostaldeko 13 kolonia ingelesek independentzia aldarrikatu zuten 1776an. Kolonoek ez zuten ordezkaritzarik, eta ideia ilustratuek eraginda, beren eskubideak defendatzeko asmoa zuten. Britainia Handiak zergak handitu zituen, eta horrek tearen matxinada eragin zuen. Iraultza burgesetako lehena eta metropoli baten aurkako lehen matxinada koloniala. -
EEBBen Konstituzioa (IKER)
Konstituzioa 1776ko uztailaren 4an idatzi zen Estatu Batuetan eta honetan errepublika federal konstituzionala adierazten zen, gobernu forma botere banaketan oinarritzen zen: botere betearazlea, botere legegilea eta botere judiziala. -
Asanblea nazionala eta konstituzioa (Lore)
Gizakiaren eta Herritarren Eskubideen Adierazpena onartu zuten, Frantziako Iraultzaren oinarrizko ondare bihurtuz; balio unibertsala zuena. NAPOLEON: Estatuaren administrazioa eta sistema judiziala berrantolatu zituen, Frantziako legedi zibila Napoleonen Kodearekin eta iraultza garaian lortutako eskubide eta askatasunak bermatzen zituzten beste sei koderekin tipifikatu zituen, baita legearen aurrean berdintasuna eta erlijio askatasuna ere. -
Frantziako Iraultzaren hasiera ( Maialen)
Antzinako Erregimenaren ideien aurkako gatazka sozial eta politiko bortitza izan zen. Iraultzaren kausak Luis XVI.a eta Maria Antonietaren erregealdian Frantzian zegoen askatasun indibidualik eza, pobrezia eta gizarte desberdintasunak izan ziren. Iraultza Estatu Orokorrekin hasi zen, Versaillesen batu ziren 1789ko maiatzak 5ean, finantza arazoa konpontzeko asmoz. 3. estatuak erreforma politiko erradikalak eskatu zituen, eta eskari horiek "Kexen Koaderno" bidez adieraziz eta Bastilla hartuz. -
Frantziako Iraultza Direktorioa eta kontsulatua (Aimar)
1795ean onartu zen Konstituzio berria; ez zen indarrean zegoen 1791ekoa bezain irekia, eskubideei eta askatasunari zegokionez. Lege testu berriak botere betearazle berri bat ezartzen zuen, «Direktorio» deitua. Napoleon Bonapartek, estatu kolpea zuzendu zuen 1799an. Boterea bereganatu eta beste Konstituzio bat osatu zuen. Testu berriak Kongresu bat eta Senatu bat ezarri zituen, baina oso eskumen gutxirekin. -
Napoleonen inperio eta berrezarkuntza (IKER)
Borboien Berrezarpena Frantzian 1814an Napoleon Bonaparte erori eta 1830eko Uztaileko Iraultzaren artean Frantziako historiako aldia izan zen, Borboiko Etxeak Frantziako tronua hartu zuen berriro. -
Nazionalismoa (Karl deutsch) (Iker)
Karl Deutsch-ek nazionalismoa norbanakoaren leialtasun gorena estatu-nazioarekiko duen ideia gisa definitu zuen. Hau da, bere herriari zentzuzko errealitate gisa; gobernatzen duen erakunde politikoari eta hartzen duen lurraldeari. -
Metternich (Iker)
Klemente Metternichekoa, 1. kondea eta gero Metternich-Winneburgeko printzea Austriako politikari, estatu-gizona eta diplomatikoa izan zen, eta hogeita zazpi urtez Austriar Inperioko Atzerri Arazoetarako ministro izan zen. -
Period: to
Nazionalismoa
-
Period: to
Frantziako Iraultza
-
1820 Iraultza Burgesak (Lore)
Frantzia ira Europako hainbat herrialdetako mugimendu sorta bat izan zen, klase burgesak bultzatuta erregimen monarkiko absolutisten aurka eskubide politiko eta ekonomiko handiagoak bilatzeko.ultzailearen porrotaren ondorioz gertatu zen -
Italiaren bateratze prosezua ( Lore)
Italiaren bateratzea edo Risorgimento XIX. mendeko mugimendu politiko eta soziala izan zen, Italiar penintsulako estatu desberdinak estatu bakar batean finkatzea eragin zuena nazionalismoagatik, Italiako Erresuma.
Victor Manuel II: Italia batuaren lehen monarka 1861ean. Bere erregealdia giltzarria izan zen Italiako batasun prozesuan, Risorgimiento izenez ezagutzen dena. -
I Industria Iraultza ( Maialen)
Erresuma Batuko eraldaketa ekonomiko, sozial eta teknologikoa izan zen, Europan eta Ipar Amerikan hedatu zena. Mekanikazioa, ehungintzan, garraioan, siderurgian eta energia iturrietan ekarpenak, fabrikak sortzea eta lana banatzea ekarri zuen.
- Ehungintzan: kotoi industria, ehun berrikuntzak.
- Sektore siderurgikoan: ikatza eta pudelajea.
- Garraioan: trenbidea eta automobilgintza.
- Lurrun-makinaren asmakuntza (James Watt). -
Liberalismoa ( Maialen)
Ilustrazioaren eta Frantziako Iraultzaren ondorengo ideologia zen, oinarrizko askatasunak bermatu nahi zituena. Gizabanako askeak eta nazioak osatzen du eta konstituzio batek arautzen du. Oinarri hauek ditu:
- Klase gizartea.
- Botereen banaketa eta subiranotasun nazionala.
- Askatasun ekonomikoa eta jabetza pribatua. -
Period: to
Iraultza burgesak
-
1830 Iraultza liberalak (Aimar)
Horietan, izaera nazionalistako aldarrikapenak (Belgika, Polonia, Italia eta Alemania) eta talde minoritario burges eta langileen interesak nahastu ziren.
Mugimendu hauen epizentroa, 1789an bezala, Frantzia izan zen.
Belgika Herbehereetatik independizatzea lortu zuen, Espainia erregimen politiko absolutista izatetik erregimen liberala izatera igaro zen, liberalen eta absolutisten arteko gerra zibilen garaia hasiz. Poloniak, Alemaniak eta Italiak ez zuten arrakastarik izan. -
Sindikalismoa ( Lore )
Langileak Britainia Handian Industria Iraultzan (1760-1840) sortutako mugimenduak ziren, langileak makina arriskutsuak erabiliz alferrikako arriskuak hartzeko, lan-baldintza txarrak eta ordu gehiegi lanetik babesteko. -
Period: to
Langile-mugimenduaren sorrera eta garapena
-
Period: to
Industria iraultza
-
Sozialismoa ( Iker)
Sozialismoaren helburua berdintasunean, ekitate ekonomikoan, ekimen pertsonalean eta gizabanakoaren lankidetza moralean oinarritutako gizartea eraikitzea da, esfortzuaren konpentsazio estratifikatua ezabatuz, gizarte asegurua bezalako banaketa-egitura politiko eta ekonomikoak sustatuz. -
1848 Iraultza liberalak (iker)
Frantzian hasitako eta Europako zati handi batean hedatutako aldi iraultzailea.
"Herrien udaberria"
Kausak:
Frantziako krisi ekonomikoa 1847
Frantziako gizarteko sektore garrantzitsuei eskubideak eta askatasunak ukatzea -
Klase gizartea (Iker)
Klase sozialek gizarte baten zein herrialde baten egoera sozioekonomikoa zehazten duten taldeak ziren, banaketa ekonomikoa nolakoa den eta herritarren artean nolakoa den aztertzeko aukera ematen baitu. -
Langileen mugimendua Anarkismoa( Aimar)
Bakunin defendatzen zuen, aginte politikorik, ekonomikorik eta erlijiosorik gabeko gizartea defendatzen zuen, langileek kudeatutako komunatan antolatua. Gizarte komunistaren gisako ideal baten alde egiten zuen, baina jardun politiko parlamentarioaren aurkakoa zen. Bakunin anarkismoaren aita izan zen, Teoriko politiko, filosofo, soziologo eta iraultzaile anarkista errusiarra izan zen. -
Langileen Nazioarteko I.
Langileen Nazioarteko Elkartea edo NLE (1864-1876), erakunde bat izan zen. Langileen esplotazioagatik kapitalismoaren aurka eta ordena sozial bidezkoago eta berdintasunezkoagoa lortu nahi du.
Erdigunea Londres hirian zegoen, eta hainbat alderdik: sindikalistek, sozialistek, anarkistek eta langile-elkartek osatu zuten. -
II Industria Iraultza ( Lore)
Makineria eta industria handiaren garaipena industria ertain eta txikiaren aurrean, ekoizpenaren hazkundea eta produktuen munduko merkatuaren hedapena.
Elektrizitatea ezartzea (motor elektrikoa eta eztandakoa)
Industria kimikoaren, elektrikoaren eta sideral- metalurgikoaren garrantzia.
Kate-lana sartzea. -
Alemaniako Bateratzea (Maialen)
Nazionalismoak sortutako batasunetako bat izan zen, 39 estatu batu zituena 1871ko urtarrilaren 18an eta alemaniar Inperioa sortzearekin amaitutakoa. Germaniar Konfederazioa osatzen zuten, non Prusia nabarmentzen zen eta bateratzearen liderra izan zen. Gobernu autokratiko eta militarista zuen, azkenean Alemania osoan ezarriz. Prozesu bateratzaile honen bultzatzaile nagusiak: Prusiako Gilen I.a, Otto Von Bismark (Prusiako Gilen I.aren kantzilerra) eta Moltke jenerala ziren. -
Nazionalismoaren kausak (Aimar)
Kultura, hizkuntza, etnia, erlijioa, helburu politikoak edo arbaso komun batengan sinestea bezalako ezaugarri partekatuetan oinarritutako nazio-nortasuna garatzera eta mantentzera bideratua. Beraz, nazionalismoak kultura nazionala gorde nahi du.
Motak:
- Nazionalismo zentripetoa
- Nazionalismo zentrifugoa -
Versailleseko ituna ( Aimar)
Lehen Mundu Gerraren amaieran 50 herrialdek baino gehiagok sinatu zuten bake akordio bat izan zen. Ofizialki bigarren Reicheko Alemaniaren eta Lehen Mundu Gerrako Aliatuen arteko gerra egoerarekin amaitu zena. Hor sartuta zeuden klausula ekonomikoak, militarrak eta lurraldetasunari loturikoak.