-
SARRERA
Mendeotan arrazoimenaren garrantzia erabatekoa zen. Mende bi hauen azken puntua 1789ko Frantziako Iraultzak jarri zuen. -
Frantziako Antzerki klasikoa (XVII.mendea)
Erret - familiak eta gorteak babesten zituzten antzerki - konpainiak eta ordaintzen duenak hautatzen du. Horrela tragedien generoak garapena handia izan zuen. Musika, dantza, mimoa eta eskenategi erraldoi eta espektakularrak erabiltzen ziren. Antzerkigileek, gainera, hiru unitateak errespetatu behar zituen derrigorrean Tragedia arloan aipatzekoak dira Pierre Corneille eta Jean Racine. Baina autorerik arrakastatsuena komedia arloan Molière izan zen. Jean - Baptiste Poquelin -
Ilustrazioa eta XVIII. mendeko saiakera eta nobela Frantzian. ENTZIKLOPEDISTAK
garai horretan sortu zen Frantzian filosofia ilustratua eta Europan zehar zabaldu zen, ideia arrazionalista eta erreformista berritzaileei esker. literaturara jo zuten beraien pentsamoldea zabaltzeko. Genero gehienak landu zituzten . Gogoeta, kritika eta satira baliatuz, gizartearen zutabe erlijioso eta politikoak eraitsi zituzten. Bertan Voltaire, Montesquieu eta Rousseau nabarmendu ziren -
XVII. MENDEKO INGELES NOBELA . LITERATURA NEOKLASIKOA
-
DANIEL DEFOE (1660-1731)
Londresen jaio zen. Negozioetan eta merkataritzan aritu zen eta bere garaiko gatazka politikoetan parte hartu zuen. Kazetaria ere izan zen, bederatzi urtetan zehar, Ingalaterrako kazetaritzan zedarri itzela izan zuen The Review egunkaria argitaratu zuen.
Bere bizitzan zehar, zenbait panfleto, satira eta libelo idatzi zituen Horietako batzuengatik atxilotua izan zen behin baino gehiagotan. -
JONATHAN SWIFT (1667- 1745)
Dublinen jaio zen, eta hango unibertsitatean graduatu zen. Elizgizona egin eta herrixka batetako bikario legez lan egin zuen.
Bere bizitza, emakume biren maitasunak markatu zuen,azken urteetan zoratzeko zorian izan zen. Swift-ek ospe unibertsala Gulliver-en bidaiak(1726), abentura liburua eta sarri askotan egoera barregarriz josiriko kontakizun fantastiko sinestezinari esker lortu zuen. -
MONTESQUIEU (1689-1755)
Montesquieuk sortu eta eratu zuen botereen banaketaren teoria
Bere pentsamendua Ilustrazio frantsesaren izpiritu kritikoaren korrontean sartzen zen. Korronte horren ezaugarri nagusienak honakoak ziren: tolerantzia erlijiosoa, askatasunaren bilaketa eta zoriontasunaren kontzeptu zibikoa. -
VOLTAIRE (1694-1745)
Garaiko politikan eragile izan zen.Bere lan filosofikoetan intolerantzia eta obskurantismoa kritikatu zituen. Literatur lanak oso ugariak izan ziren, olerkaria eta dramaturgoa ere izan baitzen. Lan horretan protagonistaren berezko onginahiak uneoro gizartearekin talka egiten du. -
JEAN-JACQUES ROUSSEAU (1712-1778)
Autodidakta bezala, hasieran La Enciclopedia lanean parte hartu zuen musikari buruzko artikuluak idazten, baina bere lehen lan filosofikoen arrakasta ondoren, Voltairekin eztabaidak izan zituen
Horregatik izan zen sentsibilitate erromantikoko ideiak aurreratu zituena. -
DENIS DIDEROT (1713-1784)
bere bizitzaren zatirik handiena Entziklopedia burutzen eman zuen, horren zuzendaria izan baitzen. Garaiko beste hainbat idazle handiren laguntzaz, tartean Voltaire, Rousseau eta Montesquieu, eszeptikoa eta arrazionalista zen Diderotek Entziklopedia elizaren boterea, superstizioa, jarrera kontserbadorea eta garaiko ordena erdifeudalaren kontrako kritikarako tresna gisa erabili zuten. Ondorioz, Diderot eta haren lankideak elizaren eta monarkiaren kritika guztien helburu bihurtu ziren. -
Robinson Crusoe
Daniel Dofoen eleberria oso ospetsua da. Bere lanek kontakizunean zehar eboluzionatuz doan pertsonaia nagusi batean jartzen dute arreta. Eleberriak arrakasta izugarria izan zuen argitaratu bezain laster. Gaur egun literatura unibertsaleko lanik garrantzitsuenetarikotzat hartzen da oraindik.
Bere orrialdeetan, Defoek itsasoan galdutako gizon baten egiteak kontatzen dizkigu, bere ahalegin, lan eta azkartasunari esker, uharte bakartian urteetan bizirik irauteko gai izan baitzen. -
Gutun Pertsiarrak
Pertsiar gutunak Montesquieuren eleberri epistolarra da eta bertan bi bidaiari pertsiarren, Usbek eta Rica, eta Pertsian geratu diren lagunen arteko gutun gurutzaketa bat irudikatzen du. Bederatzi hilabete eman zuten atzerrian. -
Moll Flanders
Moll-en ama Newgate espetxean kondenatuta dago, eta haurdunaldira joateko eszedentzia ematen zaio. Jaio eta berehala, Moll harrera ama batek hazten du eta bere ama Ameriketara deportatzen dute, eta gero berriro elkartuko dira. -
Gulliver-en bidaiak
Lehen bidaian,Gulliver osagile bidaia zalea itsasoan galtzen da eta igerika Liliput uhartera heltzen da, bertan gizon ninino batzuek preso hartzen dute.Bigarrenean,Brobdingnaera,erraldoien herrialdera doa.Hirugarrenean,Lupata uhartera eta Luggnaggera bidaia egiten du.Azkenean, zaldien lurraldera iristen da.Azkenik, Gulliverrek Ingalaterrara itzultzea lortzen du.
Irudimenezko lau lurraldeetako bidaia munduaren satira garratza bihurtzen du,gizakiaren ikuspegi pesimista eta ezkorra eskaintzen. -
Filosofia gutunak
English Letters izenarekin ere ezaguna, Voltairek tolerantzia irmoki defendatzen du argudiatuz —ekonomia eta bizikidetza sustatzeaz gain— ezinbestekoa dela kultura eta askatasuna egotea. -
Legeen izpiritua
Zuzenbidearen espiritua teoria politikoari eta zuzenbide konparatuari buruzko tratatua da, 1748an Charles Louis de Secondat filosofo eta saiakeragile ilustratua, Montesquieu baroia, argitaratua. -
Luis XV.aren mendea
Errege baten istorioaz gain, Aurrerapenaren gaiaren ikuspegia da, helburu nagusia bihurtuz. Voltairek istorioaren aurrerapena erlatiboa zela uste zuen, aurki zitekeen arren. -
Kandido
Candide, edo Optimism, Voltaire filosofo ilustratuak 1759. urtean argitaratutako kontu filosofikoa da. Voltairek ez zuen inoiz argi eta garbi onartu "Monsieur le docteur Ralph" ezizenarekin sinatutako eleberri polemikoaren egilea zela. -
Eloisa berria
Julia, edo Heloise Berria Jean-Jacques Rousseau-ren eleberri epistolar bat da, 1761ean argitaratua. Jatorriz izenburua zuen bi maitaleen gutunak, Alpeen magaleko herri txiki bateko biztanleak. -
Emilio
Emilio, edo On education, Jean-Jacques Rousseauk 1762an idatzitako gizakiaren izaerari buruzko tratatu filosofikoa da, "bere obra guztien artean onena eta garrantzitsuena" zela uste baitzuen. -
Filosofia hiztegia
Hiztegi filosofikoa edo Alfabetoaren arrazoia Voltaireren lana da, 1764an Hiztegi filosofiko eramangarria izenburuarekin argitaratua, bere egileak "Infamiaren" aurkako gerra makina gisa pentsatua. -
Werther gaztea
Werther alemaniar literaturako Sturm und Drang mugimenduko lan garrantzitsua dugu. Goethek, Friedich von Schiller-ekin batera, Weimarreko Mugimendu Klasikoa hasi aurretiko lan bakarrenetakoa da. Erromantizismoaren nobela aitzindaritzat hartzen da, aro literario honetan influentzia nabarmena sortu baitzuen.
