-
802 BCE
O galego lingua románica
O galego, como todas as linguas romances, provén do latín vulgar falado na antiga provincia romana de Gallaecia, que comprendía o territorio da Galicia, Asturias, León e Zamora. Tras a caída do Imperio romano de Occidente, as diferentes variantes do latín consolidáronse. Una delas foi o galego medieval ou galaicoportugués. -
801 BCE
Linguas de substratos
As palabras procedentes das linguas prerromanas denomínanse substrato e corresponden ás linguas preceltas e ao celta -
800 BCE
Preceltas
LINGUA DE SUBSTRATO: Pobos preceltas (anteriores aos celtas)
SÉCULO: VIII A.C
Consérvanse palabras como amorodo, cama, carballo, morea... -
600 BCE
Celtas
Linguas de substrato
Século VI a.C
Do celta conservamos palabras de uso común: beizo, berce, bico, billa... -
137 BCE
Romanos (latín)
O galego é unha lingua románica, romance ou neolitina, xa que deriva fundamentalmente do latín traídos polos romanos cando conquistaron o noso país. A conquista do noroeste hispánico iníciase no ano 137 a.C. -
137 BCE
A romanización e o latín
Enténdese por romanización de Hispania o proceso polo cal a cultura romana implantouse na península ibérica durante o período de dominio romano sobre esta. -
29
Romanos (latín)
Remanta coa conquista definitiva por parte do emperador Augusto entre os anos 29-19 a.C. A partir dese momento, a Galicia romana intergrouse primeiro en Lusitiana, posteriormente na Hispania Citerior, ata quedar finalmente constituída como provincia da Gallaecia. -
500
Linguas de superestrato
As palabras que proceden dos pobos posteriores aos romanos denomínanse superestrato, e corresponde ás linguas xermánicas e á lingua árabe. -
501
XERMÁNICOS ( Visigodos e Suevos)
A partir do século V producíronse as invasións xermánicas.
En Gallaecia asentáronse os suevos e, posteriormente os visigodos. -
701
Árabes
Chegaron a Galicia a principios do século VIII, aínda que a súa estadía foi moito máis breve que no resto da península. Son arabismo: aceite, alcume, alfaina, azucre... -
801
GALEGO-PORTUGUES
Despois de recibir as influencias das linguas xermánicas e do árabe, a lingua falada no noroeste da península estaba tan evolucionada que, a partir do século IX, era xa un idioma perfectamente diferenciado do latín e das outras linguas románicas. Esta lingua recibe o nome de galego-portugués, por ser o idioma que se falaba en Galicia e no norte do actual Portugal. -
900
Características del gallego-portugués medieval
Fronte ao galego actual, pero non do portugués, o vocalismo medieval presentaba como característica máis destacada a existencia de vogais nasais, produto da perda dunha /n/ intervocálico: lanam > lãa.
Fronte ao galego actual, eran bisilábico moitos grupos vocálico que no galego de hoxe constitúen una sílaba (ve-er por ver). -
1100
A literatura medieval galaico-portuguesa
Desde mediados do século XII ata o século XIV floreceu na zona de Galicia e Portugal principalmente o xénero coñecido como lírica galaico-portuguesa. Estes versos eran cantados por trobadores, segreles e xograres nas cortes dos reis.
A influencia máis marcada provén de Francia, da rexión de Provenza. Alí, cultivouse a poesía trovadoresca e a súa expansión cara ás costas occidentais da península ibérica se vió altamente favorecida polo camiño de Santiago. -
1101
A literatura medieval galaico-portuguesa (as cantigas)
- Cantigas de amor: home que expresa o seu amor hacia unha muller casada. (amor incorrespondido) *Cantigas de amigo muller que recorda ao seu amigo (ao seu marido/mozo) *Cantigas de escarnio e maldicir. o trovador fai críticas a unha persoas
-
1500
Os séculos oscuros (causas)
Os séculos XVI, XVII e XVIII constitúen o periodo de decadencia para a lingua galega dando o nome de "Séculos Oscuros" na nosa terra. As causas foron:
- A guerra civil do trono de Castela
- A derrota de Xoana no conflicto que enfrenta a Isabel pola derrota de Castela no século XV
- As guerras irmandiñas dos séculos XIV e XV -
1501
Os séculos oscuros (DOMA E CASTRACIÓN DE GALICIA)
As consecuencias desta decadencia para a lingua galega foi:
- Morte e desterro dos nobres que non apoiaron aos Reis Católicos
- Substitución da nobreza galega por outra foránea que pasou a ocupar os altos cargos da igrexa e das institucións
- Chegada a Galicia de nobres castelás que ocupaban os postos de poder A igrexa contribuíu á marxinación do galego ao empregar o castelán, ainda que a lingua predominante era o latín. No ámbito familiar falábase o galego. -
1502
Os séculos oscuros (imaxe de Galicia)
Neste século dáse un desprezo por Galicia, os galegos e o noso idioma por parte das clases dominantes. A isto hai que engadirlle tamén a probeza e miseria nestes séculos de fame, pestes e guerras. Comeza así unha lenga negra que envolve Galicia. Neste periodo a literatura era escasa, pois os nobres non escribían en galego. -
A ilustración
Este período dase na segunda metade do século XVIII. Neste periodo comezán a xurdir reclamacións sobre a dignificación da lingua galega e o cambio dunha imaxe pexorativa de Galicia.
Os ilustrados reivindicaban melloras como a industrialización ou a modernización da agricultura.
Catro dos ilustrados máis importantes que exixiron estas melloras foron: Frei Martín Sarmiento, Diego Antonio Cernadas e Castro, Xosé Andrés Cornidee Saavedra e Frei Benito Xerónimo Feixoo. -
O Rexurdimento (parte 1)
Coñecemos como Rexurdimento ao século XIV. Este período expresa nítidamente o que foi unha traxectoria de recuperación literaria, política, cultural e histórica.
O longo do século tralo fin do absolutismo e o inicio da monarquía constitucional nacen os diversos movementos galeguistas, baseados na defensa da singularidade e da personalidade de Galicia
Ao mesmo tempo a lingua galega reaparece escrita, algúns dos escritores que fixeron esto posible foron Rosalía, Pombal e Curros. -
O Rexurdimento (parte 2)
Tamén ten lugar a aparición da prensa escrita.
Un dos obxetivos dos escritores deste tempo foi a dignificación social da lingua galega, reixeitando os prexuízos e actitudes despectivas, reinvindicando o seu emprego en todos os ambitos, así como a elaboración de diccionarios galegos e vanse fixando as peculiaridades fonéticas, morfolóxicas e léxicas do galego. Nacen tamén as primeiras editorias (Biblioteca Gallega, 1885) -
Proceso de modernización
Empeza un proceso de modernización. As cidades e a industria medra. Arredor dun millón de galegos emigran cara a países de Latino América.
Os campesiños non eran os donos das terras, debían pagar moitos impostos. -
Sociedade Protectora da Academia galega
Creada por Manuel Curros Enriquez e Xosé Fontina Leal.
Creouse con dous obxectivos ben definidos: facilitar a creación dunha Academia que dese unidade ao idioma galego, entre outros cometidos, e fortalecela dos medios económicos necesarios para a súa supervivencia. -
Agrarismo
Xorde o Agrarismo, un movemento reinvindicativo que denunciaba as condicións de vida e loitaba polo acceso as terras propias . -
Real Academia Galega
É unha institución creada por Manuel de Murguía onde os seus obxetivos iniciais eran lingüísticos e incluían a elaboración dun diccionario e dunha gramática.
Os membros da academia son destacadas personalidades do mundo da cultura e da lingua galega. A súa sede central está na Coruña e o seus presindente actual é Victor Fernández Freixanes. -
Solidaridade Galega
A Solidaderidade Galega axudou a dinamizar o agrarismo.
No 1907, 44 persoas asinan o Manifesto Solidario, que deu orixe a Solidaridad Gallega na que conflúen os republicanos José Rodríguez Martínez, os republicanos federais de Moreno Barcia, os tradicionalistas de Juan Vázquez de Mella e os rexionalistas de Manuel Murguía, Galo Salinas e Eugenio Carré. O Manifesto foi redactado polo ferrolán Rodrigo Sanz López, e o primeiro mitin levouse a cabo en Betanzos, o 6 de outubro de 1907 -
1ª Guerra Mundial
Fórmanse dous sistemas contrarios: o capitalismo (o capital pertence ós sectores privados) e o socialismo (propiedade colectiva en contra da propiedade privada) -
As Irmandades da Fala
No ano 1916 fúndase as Irmandades da Fala, liderada por Antón Vilar Ponte. O seu propósito era lograr a dignificación e a normalización da nosa lingua.
Marcáronse diversos obxetivos:
- Introducir o galego no ensino
- Promover o galego en diversos ámbitos
- Crear publicación só en galego
- Creación de entidades científicas e teatrais en galego
- Diccioarios e gramática, Potenciaron o teatro, a narrativa e o ensaio, fomentaron o uso literario en galego, etc -
Bohemia Parisiense
Despois da guerra a xente busca esquecer e divertirse (Bohemia Parisiense). Cae a bolsa de Nova York, e a economía dos países desenvolvidos mellora co consumismo. -
Revista "Nós"
Créase a revista Nós, publicada entre os anos 1920 e 1963 ,impulsada e dirixida por Vicente Risco. A revista tiña contidos literarios, lingüísticos, artísticos, etnográficos, filosóficos e de pensamento político,
Tiña un carácter nacionalista e prentendía normalizar o uso do galego e convertelo nunha lingua cultura. Ademáis, tentou conseguir esa dignificación mediante o deseño gráfico, sendo Castelao o responsable artístico da revista -
Primo de Rivera
Un golpe de Estado encabezado polo xeneral Primo de Rivera consolida unha ditadura que perseguiu as linguas e culturas non oficiais. -
Seminario de Estudos Galegos
Créase o Seminario de Estudos Galegos, unha institución cultural formada por intelectuais universitarios e integrantes das Irmandades da Fala. A intención era estender o galego. -
Eliminación de Foros
Neste ano consíguese a eliminación dos foros, contratos agrarios que permitían vivir a algúns de rentas, mentres que á maioría da poboación estaba afogada por estas. -
II República
Remata a ditadura e fórmase a II República, na que idiomas como o catalán e o galego son recoñecidos como linguas oficiais. Despois de varios anos apartados do poder central, os partidos galeguistas cobran forza -
Partido Galeguista
Crease o Partido Galeguista. Un partido nacionalista galego e con relevancia na política da II República.
O seu órgano de prensa foi "A Nosa Terra"
Os seus obxetivos eran a cooficialización do galego, converter a Galcia nunha nación e lograr un Estatuto de Autonomía. -
Estatuto de Autonomía
O Estatuto de Autonomía do 1936 foi un estatuto que defendía os mesmos obxetivos que o partido galeguista, que foi proposto por este ( a cooficialidade do galego e revindicar o galego no ensino)
Non foi apoiado maioritariamente as Cortes, e tan só foi admitido a trámite, por medo á Guerra Civil Española. -
Novo golpe de Estado e Guerra Civil
Un novo golpe de estado provoca a Guerra Civil, na que Franco saíu victorioso, establecendo unha nova dictadura fascista, é dicir, cun sistema político totalitario, nacionalista e militarista -
2ª Guerra Mundial
Estala a 2ª Guerrra Mundial e, aínda que España se mantivo neutral debido a súa situación xeográfica, esta converteuse nunha zona moi concurrida da flota alemá. -
Día das Letras Galegas
O Día das Letras Galegas é un día de exaltación da lingua de Galicia a través da súa manifestación literaria. Comezou a celebrarse o 17 de maio do 1963, coincidindo co centenario da primeira edición de Cantares gallegos, de Rosalía de Castro. -
Lei de Normalización Lingüística
A Real Academia Galega é recoñecida como entidade normativizadora do galego mediante a Lei de Normalización Lingüística.
