Euskal Literatura

Akitaniako lekukotasunak

100

NON: Hilerrietan agertu ziren. ZER DIRA: Euskarazko hainbat inskripzio. Euskarazko hitzen bukaeretan latinezko deklinabide markak aurkitzen dira. ONDORIOA: Euskara eta Akitanieraren arteko ahaidetasuna.EUSKARAZKO HITZAK: - Ilvrberrixo / anderexo -Astoilun - Sembetten / bihoscin - Harbelex / harsi - Leheren / ilvnnosi

Bidaiaren lekukotasunak eta hiztegi txikiak

Jan 1, 1100

1) Frantziatik Santiagorako bidean ikusitakoari buruzko eta bizitakori buruzko lehen euskarazko gida 2)Autorea: Aimery Picaud frantsesa 3)Euskarako hiztegitxo txiki bat erantsi zuen, Erromesentzako lagungarri izango zelakoan(lehen euskarazko hiztegia) 4)Baskoniaren eta bertako biztanleen deskribapen ez oso atsegina.

Gonzalo de Berceo

Nov 6, 1100

Bere lanetan euskarazko hitzak daude. ONDORIOA: Euskara nahiko zabaldua zegoela ikusten dugu.HITZAK: Zatico

Nafarroako monastegiak

Nov 26, 1173

Erdi Aroa -Zer? euskal izenak agirietan: Eneko Arçaia (Orobia), Miguel Arguina (Arataxona, 1173)... -Non? Nafarroako monastegietan -Hala ere, monastegietako agirien hizkuntza ofiziala: latina

Nafarroako forua

Nov 6, 1200

Arauak gizarte euskaldun bati eman behar zizikiotenez, ageri dira euskal hitzak.ZER: Nahiz eta foruaren hizkuntza nafar erromanikoa izan, Euskal hitzak behin eta berriz azaltzen dira.HITZAK: -açaguerrico. - opil arinçada - echayaun. -echandra.

Bidaiaren lekukotasunak eta hiztegi txikia

Nov 6, 1400

Arnold Von Harff alemanak euskarazko hiztegitxo txiki bat idatzi zuen(Donejakuera bidean ikasitako hitzekin)

Gorteko gutunak

Nov 26, 1415

NON: Erret Gortean. ( Bertako ofizialak euskaldunak sarritan) NOIZ AURKITU: Duela urte gutxi. ZER AURKITU: Funtzionarien arteko gutun bat. ( Martin San Martin-ekoak Matxin Zalba-koari idatzia).GUTUNAREN ADIBIDEA: Et jaunatiçula abarion ez naiz bildur ezten alla.

Bernard Etxepare

Jan 1, 1475

-Euskal Literaturako lehen idazlea izan zen. -Sarrasketan jaio zen (Donibane Garazi ondoan). - Apaiz bilakaturik espetxeratuta egon zen.

Literatura idatziaren sorrera

Nov 26, 1500

1) Gizarte hierarkizatuaren bukaera: Bizimodu berri bat 2) Gizakiaren birbalorazioa eta arrazoia 3) Erromako nahiz Greziako jakinduria zabaltzeko nahia 4) Teknologia berriak: INPRENTA: Alfabetizazioari bultzada handia.

Esteban de Garibay

Nov 26, 1533

1533.urtean jaio zen Arrasaten. -1566. urtean Felipe II bibliotekari izendatu. -1592. urtean kronista erreala bihurtu. -1599. urtean Madrilen hil zen.

Esteban de Garibay

Nov 26, 1533

1533.urtean jaio zen Arrasaten. -1566. urtean Felipe II bibliotekari izendatu. -1592. urtean kronista erreala bihurtu. -1599. urtean Madrilen hil zen.

Joan Zumarragakoa

Nov 26, 1537

Mexikotik Durangorako gutuna Zumarragak Tabirako Muntxaraz dorrea gogoratzen du

Linguae Vasconum Primitiae

Jan 26, 1545

IDAZLEA: Bernart Etxepare Argitaratutako lehen euskarazko liburua. 28 orrialde ditu. Behe-nafarreraz idatzita. Ez dio jarraitzen Ernazimenduko kanorari, ahozko literaturatik gertuago dago. Neurkera 4/4//4/3 Gehienetan 4 lerroko ahapaldiak erabiltzen ditu. EGITURA: - hitzaurre bat. - erlijoari buruzko bi bertso. - maitasunari buruzko hamaika bertso. - bertso autobiografiko bat. - euskararen gorazarrea egiten duten bi bertso.

Linguae Vasconum Primitiae

Nov 26, 1545

ERLIJIOARI BURUZKO BERTSOAK (Doctrina christiana) Munduian den gizon orok behar luke pensatuJangoikoak nola duien batbedera formatu,bere irudi propiara gure arima kreatu,memoriaz, borondatez,endelguiaz goarnitu. MAITASUNARI BURUZKO BERTSOAK (Amorez errekerizia) Benedika fortuna ala enkontru honaOrai begietan dizit desirazen nuiena. Ene maite maitena egidazu zuzenaIoan duzuna ekhardazu ezpa eman ordaina

Joan Perez de Lazarraga 2

Nov 26, 1567

DIANEA ETA KOPLAK Arabako euskalkian Gaur egun Gipuzkoako Foru Aldundian Bertsoak: Lau lerrotakoak Hoskidetasuna mantentzen du GAIA: Maitasuna LIBURUAREN AURKIKUNTZA 2004: Madrilgo antigoaldeko denda batean Borja Aginagalde dokumentalistak Honela, Hego Euskal Herriko idatzirik zaharrena zela frogatu zen.

Esteban de Garibay

Nov 26, 1570

1570.urtean Monarkia espainarra osatzen zuten erreinu guztien historia argitaratu zuen (3tomo eta 40 liburu) -Ondoren "Ilustraciones genealógicas" lana argitaratu zuen.

Errioxako lekukotasunak

Mar 2, 2022

EUSKARAZ IDATZITAKO LEHEN ESALDIAK. Non: Donemiliagako Kukulako (Errioxa) monastegian ahurkitu ziren, latinez idatziriko prediku liburu batean. ZER DIRA: Liburuaren ertzean agertzen diren latinezko testuaren itzulpena. (Emilianoar glosak) ZERTARAKO : Esanaia argitzeko. ( Irakurle fraidea euskalduna zelako) ONDORIOA: Garai hartan Errioxan euskaraz mintzazten zirela.HITZAK 1. Izioqui dugu. 2. Guec ajutu ez dugu.

EMILIANOAR GLOSAK

Mar 2, 2022

Donemiliako Kukuleko monastegian aurkitu ziren.
Euskaraz idatzitako lehenengo esaldiak
Adibideak:
Jzioqui dugu (sua piztu dugu)
Guec ajutu ez dugu (ajutu edo erori edo egoki)
Zergatik garrantzitsuak?
Egitura gramatikalak azaltzen dituzte, esaldi osoak dira
Euskararen garapena ulertzeko interesgarriak
Errioxan garai horretan euskaraz mintzo zen

Erromatar garaia

Mar 2, 2022

Hilobietako inskripzioetan giza izen eta jainko izenak
Latinez, erromatar alfabetoz idatziak, baina batzuk euskaraz
Ondorioak: akitaniera eta euskararen arteko ahaidetasuna
eta hizkuntza bera bi aldetan Adibideak: ilunberrixo,(Jainko izena), andere (andere), gison (gizon), andosus (handi), bihoxus (bihotz), harbelex (harbeltz), nescato (neskato), sembeco (seme); atzizkiak ere bai (-txo eta –ko)