-
100
Akitaniako Inskripzioak
Zer dira?
Aroko lehen mendeetan Akitaniako bizilagunek hildako senideen alde otoitz egiteko jainkoei eskainiriko inskripzioak idatzi zituzten hilobi harrietan. Inskripzioak latinez eta erromatarrez idatzirik daude, erromataren konkistaren ondorioz, baina agertzen diren hainbat giza izen eta jainko izenak ez dira erromatarrak. Akitaniera eta euskera: Lehen euskal hitzen lekukotasunak Akitanian aurkitu dira. Biek lurralde bera osatzen zuten, oso gertuko hizkuntzak baitziren. -
Dec 31, 1200
Aimery Picauden Hiztegia - XIII. Mendea
Zer Da?
Aimery Picaud izeneko erromes frantsesak, Frantziatik Santiagora egindako bidaian ikusitakoen berri jasotzen zuen gida idatzi zuen XII. mendean. Gida horretan Baskoniaren eta bertako biztanleen deskribapen ez oso atsegina egiteaz gain, euskarazko hiztegitxo bat ere sartu zuen, beste erromesentzat lagungarri izango zelakoan. Horixe da egundaino ezagutzen dugun euskarazko hiztegirik zaharrena. Aimery Picaudek bildutako hitz hauek oso garrantzitsuak dira euskaraz idatzitako leh -
Jan 1, 1400
Baladak
Zer dira? Erdi Aro (XV eta XVI mendekoak) bukaera aldeko gudu-gertakariak, buruzagi eta jauntxoen ekintza eta bizi-giroa, bandokide edo ahaide zaharren kantuak, heresiak eta erlijiozko kantak dira. Alderdi poetikoak ere badu lekurik, baina gertaera eta guduek daramate kontaeraren haria. Garaiko kronikatzat har daitezke.
Beotibarko gudua, Arrasateko erreketako kantak, Bereterretxen kantoria, Atherratzeko anderea, Alos torrea eta Milia Lasturko -
Jan 1, 1400
Arnold Von Harffen Hiztegia - XV. Mendea
XV. mendean Arnold Von Harff erromes alemanak hiztegi txiki bat idatzi zuen Donejakuera bidean ikasitako hitzekin. -
Oct 25, 1475
Etxepare
Euskarazko lehenengo liburua idatzi zuen idazlea.
1475:Jaio, Donibane Garazi ondoan.
Nafarroako gerran, Gaztelako erregearen alde azaldu zela uste da.
Ehieralarretara = Bertako erretore izan zen. -
Period: Jan 1, 1500 to
Errenazimendua
-
Jul 26, 1506
Leizeaga - Jaio
1506: Jaioa, Beskoitze. -
Nov 22, 1545
Etxepare 2
1545: Liburua argitaratu Bordelen (Linguae Vasconum Primitiae)
Bordeleko lagun argitaratzaile bategatik.
Helburua: Erlijioa lantzea, solastea eta abesten gozatzea.
Behe-nafarreraz idatzita (Garaziko hizkeraz) eta ez dio jarraitzen Ernazimenduko kanonari ahozko literaturatik gertu. Testuen laginak Munduian den gizon orok behar luke pensatu
Jangoikoak nola duien batbedera formatu,
bere irudi propiara gure arima kreatu, memoriaz, borondatez, endelguiaz goarnitu -
Nov 25, 1567
Perez Lezarraga
Bizitza:
Larreako dorrearen jauna. Oñatiar familiakoa.
2004. urtean bere liburua bat aurkitu zuten madrilen.
Gorde den Hego Euskal Herriko zaharrena.
Lana (Generoa, Gaiak, Estiloa, Izenburuak):
1567: Dianea eta koplak. 102 orrialde euskeraz eta 9 kopla gazteleraz. (Arabako euskalkia erabiltzen duenez oso arrakastatsua izan zen, eta pertsonaien izen berak erabiltzen duenez, jarraipena dela ikusten da.
Los siete libros de Dianaren jarraipena. Montemayorrek idatzia 1559. urtean oso arrakastat -
Nov 25, 1571
Leizeaga Lana
1564: Erreginak Itun Berriaren itzulpena egitea eskatu zion,Pabeko Kontzilioan.
Dotrina zabaltzeko.
1571: Argitaratzea, Arroxelan.
Lanak: Oso landuak.
Laguntzaileak behar izan zituen.
Helburua: Erreforma sustatzea eta hedatzea izan zen.
Euskaldun guztiok ulertzeko moduko euskera egitera saiatu.
Oinarri lapurtera, euskalki batzuk tartekatuz.
Arazo larriak, eredu falta zela eta.
Lana (Generoa, Gaiak, Estiloa, Izenburuak) ABC:
Itzulpen erlijioso bat, liburu praktikoagoa.
Protestantismo -
Refranes y Sentencias en Vascuence
Lana (Generoa, Gaiak, Estiloa, Izenburua)
1596. urtean Iruñean argitaratu zen Pedro Porralis Amberesekoaren
inprentan. Izenburua Refranes y Sentencias comunes en Bascuence da. Ezagutzen den ale bakarra, Van Eisek aurkitu zuen 1894. urtean.
Autorea ez dakigu nor den.
64 orrialde eta 539 errefrau.
Batzuen ustez, Esteban de Garibay izan zen idazlea, baina ez du hala ematen.
Errefrau hauetariko asko XV. mendeko bandokideen arteko gatazkei egiten die erreferentzia.
Bizkaieraz idatzita daud -
Leizeaga - Hil
-
Donemiliagako Glosak - X. Mendea
Zer dira?
Latinezko testuaren itzulpenak dira. Donemiliagako esaldiak garrantzitsuak dira garai horretako egitura gramatikalak azaltzen dituztelako. Glosa hauei aditzek ematen diete ziurtasuna, Akitaniako kasuan ez bezala, esaldi osoak baitira. Adibidez, Izioqui bizkaieraz erabiltzen den ixio aditzarekin lotzen dute, sua piztea edo sua ematea adierarekin. Ezin izan da ajutu hitzaren esanahia argitu; batzuentzat erori esan nahi du, eta besterentzat, egoki, gaztelaniazko oharrak kontua -
Period: to Dec 31, 1500
Erdi Aroa
