-
7 URTEKO GERRA
Frantzia eta Espainia Britain Handiaren aurka egingo dute gerra honetan Ipar Amerikako lurraldean konkistatu nahian. Britain Handiak garaipena lortuko du eta indioak garaitu ondoren bertako lurrak erabiliko dituzte haien onean. -
AEB KOLONIEN HASIERA
Gizarte esklalbista bat izango da eta imperio handia izanda George III.k zergak igotzearen beharra izango du imperioa kontrolpean izan dadin. Herritarrek oso gaizki hartuko dute hau eta haien haserrea hasiko da honekin -
Period: to
AEB-KO IRAULTZA
-
STAMP ACT
Kolonietatik inportatutako paperari jarritako zerga da hau. Zerga honek herritarren haserrea piztuko du, dokumentu publiko guztiak eta abarrekoak sortzeko ordaindu beharko dutelako. Honengatik kolonia guztiak lehen aldiz batuko dira eta "no taxation without representation" lelopean hainbat matxinada egingo dituzte zerga eta koroaren -
LEHENENGO SARRASKIA
Britaniarrak Boston babesten dute eta herritar batek aduana etxera ordainketa bat egiteko urbiltzean, jasotzen duen bakarra britaniar baten kolpeak soilik izanda, kolono batzuen laguntzaz bueltatu eta izotza eta zaborra botako dizkiote honi. Britaniarrak laguntza eske beste 7 soldadu etorri eta tiro joka hasiko dira 5 kolono hil utziz. Independentziaren alde egiteko lehenengo arrazioa izango da gertakkizun hau. -
TEA ACT
Lege hau onartu ondoren beste herrialdeetako tea saltzeko aukera izango dute kolonietan bertako saltzaileei konpetentzia eginez. Askatasunaren semeak indioz mozorratu eta 45 tonelada te botako dituzte uretara lege horren aurka zeudela adieraziz -
LEHEN KONGRESU KONTINENTALA
John Adams eta George Jeffersonek soberania politikoa kolonia bakoitzarena dela defendatuko dute. Philadelphian lehenengo kongresu kontinentala bilduko da. Bertan ez erradikalen alde ez akordio bat egitearen alde egongo dira baina kolonien zereginak kolonien esku egon behar direla defendatuko dute. Independentzia martxan jarriko da kongresu honetan. -
GERRA ARMATUA
Independentzia gerra hasiko da kolonoek arma depositu batean sartzerakoan. Inglesak hau ekiditen saiatuko dira gerrari hasiera emanez. -
INDEPENDENTZIAREN ALDARRIKAPENA
Kongresua erabat independentista izanda, gerra ondoren, uztailaren 4ean Thomas Jeffersonek eta John Adamsek idatzitako independendentziako aldarrikapena sinatuko dute. -
IRAULTZAILEEN GARAIPENA
1778an Frantzia eta Espainia kolonoei batu eta ingelesak 1781an amore emango dute Yorktown defendatzen saiatzean. -
PARISEKO BAKE ITUNA
yorktowneko bataila eta gero gerraren amaiera ekarriko duen ituna da hau BH-rekin sinatuta. John Adams eta Franklin joango dira Frantziara hau sinatzera Ipar Amerika estatu libre bat izendatuz. -
FRANTZIAKO IRAULTZA
Frantziako egoera honako hau da: absolutismoa (Luis XVI gobernatuko du), egoera kaxkarra uztarekin, gosea... 3 estamentu daude eta boto 1 estamentu bakoitzak izango du. Herritarrak beti galduko dute beste 2 estamentuak aristokraziaren menpe egongo baitira. -
IRAULTZAREN HASIERA
Du Motierrek ideia iraultzaileak AEBko independentziatik ekarriko ditu eta Voltaire Montesquieu eta Rosseau ilustrazioari buruzko lanak egingo dituzte eta ohartuko dira egondako sistema ez dela egokia. -
Period: to
FRANTZIAKO IRAULTZA
-
NORBANAKOAREN BOTOA
Pertsona bakoitzak boto bat izatearen inposaketa lortuko dute herritarrek haien onean. Asanblada nazionala sortuko dute eta herriaren ordezkariak herritarrak soilik izango dira. Urte honetan ere, La Fayettek giza eskubideak idatziko ditu. -
PILOTALEKUKO ZINA
Egun honetan asabladara sartzeko aukerarik ez dute izango babestuta eta itxita egongo baita. Ondoko pilotalekuan bilduko dira eta zin egingo dute bertan konstituzio bat lortu arte ez dela desegingo -
GUARDIA NAZIONALA
Guardia nazionala sortuko da Parisen eta gosea dela eta herritarren janaria lapurtzeaz gain, armak ere lapurtuko dituzte. Bolboraren bila joango dira Bastillara. Honen ondoren hainbat gaztelu atakatuko dituzte. -
Period: to
ERROMANTIZISMOA
Erromantizismoa XVIII amaiera- XIX erdialdera arteko mugimendu.Europa guztira zabalduko dena. Aurreko joerekin apurtu nahi izatearekin etorriko da eta gizartean eta politikan eragina izango du. Iraultzaren ondoren etorriko da. -
IHESALDIA
Errege-erregiinak ihes egingo dute baina Varelen harrapatuko dituzte. Leialtasuna ez dute mereziko hau egin eta gero eta hauek kargutik kentzea eskatuko dute. Dantonek errepublika eskatuko du uztailaren 15ean baina Lafayettek ez du onartuko -
IRAULTZA BERRIA
Danton Ingalaterratik bueltatu eta abuztuaren 10 ean tulleriak asaltatuko ditu errepublika berria ezarriz eta Luis XVI exekutatuko dute herriaren kontra egiteagatik. -
ROBESPIERRE
Maria Antonieta ere hilko dute eta Austriak gerra deklaratuko du. Frantza defendatuko da baina gerraren galera ekonomikoak direla eta herritarrak haserre egongo dira eta Robespierrek estatu kolpe bat emanda boterea lortuko du -
AMAIERA
Danton gillotinatuko dute eta Robespierre diktadoretzat hartuko dute eta uztailak 28an hilko dute -
NAPOLEON
5 kideko direktorioa gidatuko du hurrengo konstituzioa, Napoleon horien artean. 1799an azken estatu kolpea izango da -
Period: to
NAPOLEON
-
NAPOLEONEN AGINTALDIA
Azkeneko estatu kolpea eman ondoren 1802 arte aginduko du. -
Period: to
INDUSTRIALIZAZIOA
-
INDUSTRIALIZAZIOAREN HASIERA
XIX. mendearen hasieran Britainia Handian. Mundu osora zabaldu zen aldaketa teknologiko, sozioekonomiko eta kulturala izan zen. Horri esker, industrian eta makinerian oinarritutako ekonomiak eskulan tradizionalaren lekua hartu zuen. -
LUDISMOA
Ludismoa. Industrializazioaren aurkako langile mugimendu bat izan zen Inglaterran bereziko.Makinen kontra egingo dute, ehungintza makinak batez ere, lana kentzen zietelako. Lantegiak lapurtzen zituzten, makinak erre eta abar. -
MOSCU
Agintaldiaren 2. etapa. Moscu konkistatzen saiatu ziren baina amore eman zuten Errusiako klima zela eta. 6.koalizioaren sorrerarekin batera Napoleon Elbako irlara eraman zuten eta bertatik bueltatzean 7. koalizioa sortu zen honen kontra. -
WATERLOO
Frantziak Herbeereak, Alemania eta AEBren aurka galdu ondoren ingelesen aurrean errenditu eta abdikatu zuen. Santa Elena irlara desterratu zuten. Gainera Vienako kongresua sortu zen urte honetan -
NAPOLEONEN HERIOTZA
Napoleon hil 1821ean. II. inperioa hasi zen, enperadorearen autoritatea, politikan militarren bidez, burgesia eta eliza lagun. Konstituzioa aldatu, hauteskundeak ospatu eta baldintza berriak jarri ziren. -
ALIANTZA SAINDUA
1822an Veronako kongresuan aliantza Saindua erabaki -
UZTAILERKO IRAULTZA
1824ean Carlos X errege bihurtu . Bere erabakiak absolutismoaren eta monarkiaren aldekoak. Horrek burgesiaren kontrako erreakzioa ekarri zuen. 1827ko apirilean Guardia Real-a bere kontra altxatu eta Carlos X.ak desegin egin behar izan zuen armada hori. Hainbat lege jarri zituen, erabat absolutistak. Lege horiekin botere guztia eskuratu nahi zuen. Horrek Uztaileko Iraultza ekarri zuen (uztailaren 27, 28 eta 29an), eta erregeak abuztuaren 2an abdikatu zuen. -
DE LA CROIX
1830eko Iraultzan De la Croix eta Marie.Altxamendua 1830eko uztailaren 26tik 29ra bitartekoak izan ziren. Uztailaren 26an Karlos X.a Frantziakoak 1814ko Emandako Gutunaren (bigarren errestaurazioan konstituzioaren kontra egin zuen) izpiritu liberalaren kontra zihoazen Lau Arauen argitaratzeak piztu zuen altxamendua. Abuztuaren 2an Karlos X.ak abdikatu eta matxinada honek Luis Felipek tronua lortzea eragin zuten. -
CARTISMOA
Cartismoa. Mugimendu popular radikala izan zen, Erresuma Batuan garatu zen. Industria Iraultzak ekarri zituen aldaketen, egoera ekonomikoak eta Parlamentuak iragarritako legeen aurrean protesta egiteko. -
BANKETEEN IRAULTZA
1848n Banketeen iraultza. Luis Felipek herriaren interesak betetzen ez zituenez, eskakizun demokratiko eta erradikalagoak egiten zituzten talde liberalak sortu ziren.
Frantzia XIX. mendearen erdialdean errepublikaren aldarrikapenaren arira bi joera egongo dira absolutisten aldekoak eta bestetik errepublikaren aldekoak. 1848an Errepublikako lehendakari aukeratuko dute Luis Napoleon Bonaparte. -
INPERIOA
Bere osabaren joera bera, estatu kolpea eman eta inperioa ezarri eta zabaltzen joango da. 1850etik aurrera, estatu kolpea prestatzen, 1851n gauzatu. 1852an Inperioa aldarrikatu. -
MISERABLEAK
Victor Hugoren lanik garrantzitsuenetako bat 1862an argitaratutako Miserableak izan zen. Victor Hugo Frantziako literaturako eta kulturgintzako pertsona garrantzitsuenetarikoa izan zen XIX. mendean. -
NAPOLEON III HIL
Napoleon hil. Momentu hortan II.errepublika hasi zen (1870-1940/5) -
GERRA KARLISTAK
Gerra karlistak (Liberalak kontserbadoreen (absolutisten) aurka) → Isabel txikia erregina jarri Luis Feliperen ordez, Luis Felipe horren aurka eta beste aldetik liberalak Isabel txikia eta bere ama defendatzen zituzten. Espainian 1841ean amaituko da batzuentzat, besteentzat 1876ean → Foruak abolitu egingo dira eta lehen aldiz espainiar guztiak konstituzioaren aurrean berdinak izango dira. -
INPERIALISMOA
Inperialismoa → XIX.mendean. Lehendabiziko mundu gerrararte iraungo zuen. XIX.mendean Europak erritmo normala berreskuratzea lortu zuen, horren eraginez mundu osoan bere presentzia nabarmentzen hasi zen. -
LANGILEEN NAZIOARTEKO EGUNA
Chicago → Langile greba handia. 8 orduko lan jardunaldiko legea defendatzeko.Gaur egun Maiatzak 1 “Langileen Nazioarteko eguna” da. -
LEHEN MUNDU GERRA