-
Ilustrazioaren mendea XVl-XVll
XVII. eta XVIII. mendeen artean Argien Garaia edo Ilustrazioa izeneko mugimendua garatu zen Europa osoan zehar eta Euskal Herrian ere honen eragina somatu zen. Mende honetan mundua ikusteko modua aldatu zen. Arrazionalismoa, enpirismoa eta gizakia baloratzen dira beste guztiaren gainetik. Arrazoiek eta ekintzek balio handiagoa izango dutenez, hezkuntzaren mendea izan da. Descartesek eraikitako kezka metodikoa bizitzaren arlo guztietara zabaldu zen.
Spinozak gizakiak aske izateko daukan modu bak -
Ondorengotza gerra
Ondorengotza gerraren ondoren((1701-1715), Austriarren Etxeak borrborbondarren esku utzi Espainiako tronua, eta ondoriozFrantziako Felipe V errege bihurtu zen. -
Utrecheko Ituna
Utrecheko hitzarmenaren ondorioz Espainiako Erresumak munduan zehar zituen kolonia ugari beste erresumen esku utzi (Erresuma Batuaren esku utzi) eta Ternuako portuak erabiltzeko aukera galdu. -
XVll.mendeko ekonomia
XVI eta XVII.mendeetan zehar ekonomia baleen arrantzan oinarrituta zegoen Ameriketako Iparraldeko kostetan (Labadorren eta Ternuan). Denborarekin, honek indarra galdu eta beste arrain mota batzuk arrantzatzen hasi ziren XVIII.mendearen hasieran, Felipe V.nak koroa lortu zuenean, Utrecheko hitzarmena onartu zen; Erresuma batuak Frantziaren eta Espainiaren hainbat kolonia (Menorkako irla, Gibraltar, Ternua…) eta horietan salesrosketak egiteko baimena jaso zuen. 1718an burgesen eskaeraren ondorio -
Espainiar erresumaren boterearen zentralizazioa
Felipe V.ak Espainako Erresumaren botere politikoa zentralizatu nahi zuen, baina Nafarroa Araba Gipuzkoa eta Bizkaiarekin desberdin jokatu zuen, ondorengotza gerran bere alde borroka egin zutelako, horregatik foruak mantendu zituzten. (Kataluniak, Valentziak aurka egiteagatik galdu) -
Espainiako botere politikoa
Xlll. mendean Frantziako Borbondarrek absolutismoa utzi. Absolutismoa gaindituta zegoen, pentsalari eta zientzialari askok absolutismoaren oinarriak suntsitu eta Descartesen eta ondorengoen ideologiak sakon eragin gizartearen alderdi guztietan.
1688 EB Monarkia Parlamentarioaren oinarriak ezarri -
Caracaseko konpainia
1728an euskaldunei, Caracasko konpainiari esker, Venezuelako hainbat lurraldeetan salerosketak egiteko baimena lortu hango produktuak eskuratu zituzten. Caracasko konpainiaren ondorioz hainbat ekintza kultural sortu ziren, besteak beste, Euskalerriaren Adiskideen Elkartearen sorrera. -
Trentoko kontziloaren eragina eta eliza
Trentoko Kontzilioan erabakitakoa kontuan hartuta(XVll) , Elizak tokian tokiko hizkuntzetan erlijio gaiak sustatu. Sermoiak esaterako euskaraz ematen ziren Euskal Herrian.
Euskal idazle gehienak Elizgizon eta apaizen esanetara lan egin: debozio liburuak…
Trentoko kontzilioaren beste ondorioetako bat, Jesuiten sorrera San Ignazio Loiolakoaren eskutik. -
Jesuitak
Jesuitek, hainbat unibertsitate eta eskola sortu zituzten, eta honek eragina izan zuen Amerikar eta Europar lurraldeetan : politikan, kulturan eta finantza giroetan.
Orden hau ere, Portugalera zabaldu zen. -
Jesuiten Bilakaera
Interes desberdinak zituzten taldeek (absolutistek, filosofoek..) aurka egin sozialki baztertzeko. 1758-1759 bitartean Portugalek Jesuitak kanporatu, eta beraien kolonietan zeudenak Vaticanora bidali zituzten.
1763an Frantziako Luis XV.ak kolonietako dirua neurririk gabe erabili, jesuitei jabetzak kendu dirua lortzeko eta ondoren kanporatu. 1767an Karlos lll.ak jesuitak erresumatik eta kolonietatik egotzi. 1773an aita santu berriak orden erlijiosoa indargabetu eta ondorioz erbesteratuta bizi. -
Jauntxoak gipuzkoan
- urtean, Gipuzkoan, jauntxoek zerealen prezioa merketu zuten eta hainbat matxinada egon ziren lurralde hauetan.
-
Euskalerriaren Adiskideen Elkartea
Azkoitiko Zalduntxoek eraiki zuten Euskalerriaren Adiskideen Elkartea (Real Sociedad Bascongada de los Amigos del País) garai honetan sortu zen; Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako lurraldeetan artea, zientzia eta arte ederrak sustatzeko erakundea -
Bergarako Erregeren Mintegia
Bergarako Erregeren Mintegian kimika, minerologia eta burdingintza aztertzeko erakundea sortu zuten; Nekazaritza eta industria proiektuak bultzatu zituzten baita ere.
Jesusen lagundiko kideak kanporatu zituzten -
Amerikako kolonien independentzia gerra 1775-1783
-
Euskaldunen monopolioa 1730-1785
1730 eta 1785. urteen artean euskaldunek monopolioa izan zuten Venezuelako lurradeetan, hau da, ondasun eta zerbitzuen eskaintza beraien esku zegoen soilik. Tabakoaren eta kakaoaren garraioaz arduratu ziren gehienbat. Gainera, itsasoan garraiatzen ziren merkantzien molopolioa zutenez, bertako bizitza politiko eta militarrean eragina izan zuten.
1749an, Venezuelako kolonoek egindako matxinaden ondorioz, pribilegio hauek galdu zituzten. -
Frantziar Iraultza
Frantziako gizarte estamentala kolokan jarri burgesen boterea handitzearen ondorioz. Erresumaren diru bide guztiak agortuta batik bat erregeen gastuengatik eta hauek ezin zizkietelako gerrei aurre egin. Horrek Frantziako iraultza ekarri zuen. Frantziako iraultza aristokraten eta elizaren aurkako iraultza izan zen, hiritarren kontzeptua garatu eta demokrazia unibertsalaren kontzeptuak agertu eta Estatu-nazioaren ideia indartu zen berdintasunaren izenean. -
1789 Gizakiaren eta Hiritarren eskubideen deklarazioa aprobatu
-
1792 Monarkia sahiestu eta errepublika ezarri
-
1799 Napoleon Bonapartek Inperioko boterea hartu eta Europan aldaketak ekarri.
