Imagesz0mm43ph

XVI. MENDE AURREKO EUSKARAREN IDATZIZKO LEKUKOTASUNAK

  • 100

    AKITANIAKO LEHENBIZIKO LEKUKOTASUNAK

    AKITANIAKO LEHENBIZIKO LEKUKOTASUNAK
    • Akitania Pirinio mendien Frantziako eremuan kokatutako herrialdea
    • Akitaniera eta euskara hizkuntza berdina edo oso antzekoa
    • Froga multzoa:
    • Estrabon geografoak akitaniarren eta Hego Euskal Herriko antzekotasunak aipatu
    • Inskripzio hitzen lekukotasunak Luchaire ikertzaileak aurkitutakoak jainkoei eskainiriko hilobi harrietan:
      andere: andere
      gison: gizon
      andosus: handi
      nescato: neskato
    • Atzizkiak ere identifikatu dira -txo eta -ko (anderexo)
  • 100

    NAFARROAKO FORUA ETA MONASTERIOA

    NAFARROAKO FORUA ETA MONASTERIOA
    FORA
    - Hizkuntza nafar-erromanikoa
    - Gizarteko talde jasoek (Gorteak, Elizak…), latina uztean, zeregin berrietarako erromanikoa hobetsi zuten Nafarroan
    euskal hitzak behin eta berriz azaltzen dira Nafarroako Foruan
    MONASTERIOA
    - Erdi aroko euskararen ohiartzunak
    - Agiri honetan aurki ditzakegu , adibidez, garaiko euskaldunen izenak ezagutzeko biderik preziatuenetakoak.
    - Irantzu eta Leireko agirietan, nafar Foruan bezalatsu, euskal izenak esku beteka bildu dira.
    - Hizkuntza latina
  • Dec 9, 1100

    BIDAIARIEN LEKUKOTASUNAK ETA HIZTEGI TXIKIAK: AIMERY PICAUD

    BIDAIARIEN LEKUKOTASUNAK ETA HIZTEGI TXIKIAK: AIMERY PICAUD
    • Frantziatik Santiagora egindako bidaian ikusitakoen berri jasotzen zuen erromes frantzesa
    • Gida horretan Baskoniaren eta bertako biztanleen deskribapen ez oso atsegin bat egin zuen
    • Euskerazko hiztegi txiki bat ere sartu zuen gidan beste erromesentzat erabilgarria izango zelakoan
    • Bertako hitzak garrantzitsuak dira euskaraz idatzitako lehenengo hiztegitxoa baita
  • Dec 9, 1200

    GONZALO DE BERCEO

    GONZALO DE BERCEO
    -Gozalo de Berceoren lanetan aurkitzen dugu euskara.
    zenbait hitz aurkitzen ditugu bere testuetan hala nola “zatico”.
    - Garai hartan eskura nahiko zabaldu zegoela esan nahi du
    bi mende hauetatik aurrera gero eta testu gehiago azaltzen dira.
  • Dec 10, 1300

    BALADAK

    Euskal lurraldeen arteko mugak defendatzeko gerrak sortu eta honekin ahozko tradizio literario berri bat
    Erromantze izenez ere ezagutzen dena literatura generoetan epika sailean sartzen dena
    Gertaeren kontaketan oinarria

    Kontaketa hiztorikoak, asmaketak, sentimenduen adierazpenak eta elkarrizketaz emandako sailak
    Oroimena euskarri
    Baliabideak: naturaren aipamenak, errepikapena, anafora, sinboloak...

    Metrikaz eta errimaz kantatu

    Bertsio ezberdinak daude ahoz transmititzen zirenez normaltzat
  • Dec 10, 1300

    BALADAK: EREDU EPIKOA

    • Gaiak: gudu gertakariak, buruzagi eta jauntxoen ekintza eta bizigiroa, bandokide zaharren kantuak, heresiak eta erlijiozko kantak
    • Alderdi poetikoak
    • Ezaugarri zehatzak
    • Garaiko kronikak (Arrasateko erreketako kantak...)
  • Dec 10, 1300

    BALADAK: EPIKO-LIRIKOA

    • Gaia: Drama (elkarrizketaz emanak)
    • Ezaugarri orokorrak (pertsonak, lekuak...)
    • Ezin dira kronikatzat hartu
    • Isuri lirikoak
    • Nonahiko eta noiznahiko literatura-emaitzak (Arrosa zurriaren azpian...
  • Dec 10, 1300

    BALADAK: EREDU LIRIKOA

    • Gaia: Amodioa (sinbolopean eta elkarrizketa bidez)
    • Konta-poesia hau lirika huts bihurtu da
    • Herri-poesian ugariena (Intxauspeko alaba...)
  • Dec 9, 1400

    BIDAIARIEN LEKUKOTASUNAK ETA HIZTEGI TXIKIAK: ARNOLD VON HARFF

    BIDAIARIEN LEKUKOTASUNAK ETA HIZTEGI TXIKIAK: ARNOLD VON HARFF
    • Erromes alemana
    • Hiztegi txiki bat idatzi zuen Donejakuera bidean ikasitako hitzekin
  • Dec 10, 1415

    GORTEKO GUTUNA

    • Erret Gortean bazuen euskarak lekurik, eta bertako ofizialak euskaldunak ziren sarritan.
    • Orain urte batzuk aurkitu zen funtzionarioenarteko gutun bat euskaraz , Martin San Martin-ekoak Matxin Zalba-koari idatzia zen.
  • Dec 10, 1537

    JOAN ZUMARRAGAKO

    JOAN ZUMARRAGAKO
    • Mexikotik Durangora idatzitako eskutitza.
    • Muntxaraz dorrean gogorarazten du.
    • Lekukotasunak:
      • Obatuco ta andraduco dogu munçarasco eseori.
  • ERRIOXAKO LEKUKOTASUNAK: EMILIANOAR GLOSAK

    ERRIOXAKO LEKUKOTASUNAK: EMILIANOAR GLOSAK
    Errioxan Donemiliagako Kukulako monastegian aurkitu ziren latinez idatziriko prediku liburu batean.

    Ertzetan agertzen diren glosak (latinezko testuaren itzulpenak) gazteleraz eta bi euskaraz idatzita.

    Lekukotasunak:

    izioqui dugu: “dugu” aditz forma eta “izioqui” bizkaieraz ixio (sua piztea)

    guec ajutu ez dugu: “ez” eta “”guk” izenordaina

    Emilianoar glosak euskaraz idatziak egotearen zergatia fraidea euskalduna izatea da.