-
100
AKITANIAKO LEHENBIZIKO LEKUKOTASUNAK
- Akitania Pirinio mendien Frantziako eremuan kokatutako herrialdea
- Akitaniera eta euskara hizkuntza berdina edo oso antzekoa
- Froga multzoa:
- Estrabon geografoak akitaniarren eta Hego Euskal Herriko antzekotasunak aipatu
- Inskripzio hitzen lekukotasunak Luchaire ikertzaileak aurkitutakoak jainkoei eskainiriko hilobi harrietan:
andere: andere
gison: gizon
andosus: handi
nescato: neskato - Atzizkiak ere identifikatu dira -txo eta -ko (anderexo)
- Akitania Pirinio mendien Frantziako eremuan kokatutako herrialdea
-
100
NAFARROAKO FORUA ETA MONASTERIOA
FORA
- Hizkuntza nafar-erromanikoa
- Gizarteko talde jasoek (Gorteak, Elizak…), latina uztean, zeregin berrietarako erromanikoa hobetsi zuten Nafarroan
euskal hitzak behin eta berriz azaltzen dira Nafarroako Foruan
MONASTERIOA
- Erdi aroko euskararen ohiartzunak
- Agiri honetan aurki ditzakegu , adibidez, garaiko euskaldunen izenak ezagutzeko biderik preziatuenetakoak.
- Irantzu eta Leireko agirietan, nafar Foruan bezalatsu, euskal izenak esku beteka bildu dira.
- Hizkuntza latina -
Dec 9, 1100
BIDAIARIEN LEKUKOTASUNAK ETA HIZTEGI TXIKIAK: AIMERY PICAUD
- Frantziatik Santiagora egindako bidaian ikusitakoen berri jasotzen zuen erromes frantzesa
- Gida horretan Baskoniaren eta bertako biztanleen deskribapen ez oso atsegin bat egin zuen
- Euskerazko hiztegi txiki bat ere sartu zuen gidan beste erromesentzat erabilgarria izango zelakoan
- Bertako hitzak garrantzitsuak dira euskaraz idatzitako lehenengo hiztegitxoa baita
- Frantziatik Santiagora egindako bidaian ikusitakoen berri jasotzen zuen erromes frantzesa
-
Dec 9, 1200
GONZALO DE BERCEO
-Gozalo de Berceoren lanetan aurkitzen dugu euskara.
zenbait hitz aurkitzen ditugu bere testuetan hala nola “zatico”.
- Garai hartan eskura nahiko zabaldu zegoela esan nahi du
bi mende hauetatik aurrera gero eta testu gehiago azaltzen dira. -
Dec 10, 1300
BALADAK
Euskal lurraldeen arteko mugak defendatzeko gerrak sortu eta honekin ahozko tradizio literario berri bat
Erromantze izenez ere ezagutzen dena literatura generoetan epika sailean sartzen dena
Gertaeren kontaketan oinarria
Kontaketa hiztorikoak, asmaketak, sentimenduen adierazpenak eta elkarrizketaz emandako sailak
Oroimena euskarri
Baliabideak: naturaren aipamenak, errepikapena, anafora, sinboloak...
Metrikaz eta errimaz kantatu
Bertsio ezberdinak daude ahoz transmititzen zirenez normaltzat -
Dec 10, 1300
BALADAK: EREDU EPIKOA
- Gaiak: gudu gertakariak, buruzagi eta jauntxoen ekintza eta bizigiroa, bandokide zaharren kantuak, heresiak eta erlijiozko kantak
- Alderdi poetikoak
- Ezaugarri zehatzak
- Garaiko kronikak (Arrasateko erreketako kantak...)
-
Dec 10, 1300
BALADAK: EPIKO-LIRIKOA
- Gaia: Drama (elkarrizketaz emanak)
- Ezaugarri orokorrak (pertsonak, lekuak...)
- Ezin dira kronikatzat hartu
- Isuri lirikoak
- Nonahiko eta noiznahiko literatura-emaitzak (Arrosa zurriaren azpian...
- Gaia: Drama (elkarrizketaz emanak)
-
Dec 10, 1300
BALADAK: EREDU LIRIKOA
- Gaia: Amodioa (sinbolopean eta elkarrizketa bidez)
- Konta-poesia hau lirika huts bihurtu da
- Herri-poesian ugariena (Intxauspeko alaba...)
-
Dec 9, 1400
BIDAIARIEN LEKUKOTASUNAK ETA HIZTEGI TXIKIAK: ARNOLD VON HARFF
- Erromes alemana
- Hiztegi txiki bat idatzi zuen Donejakuera bidean ikasitako hitzekin
-
Dec 10, 1415
GORTEKO GUTUNA
- Erret Gortean bazuen euskarak lekurik, eta bertako ofizialak euskaldunak ziren sarritan.
- Orain urte batzuk aurkitu zen funtzionarioenarteko gutun bat euskaraz , Martin San Martin-ekoak Matxin Zalba-koari idatzia zen.
-
Dec 10, 1537
JOAN ZUMARRAGAKO
- Mexikotik Durangora idatzitako eskutitza.
- Muntxaraz dorrean gogorarazten du.
- Lekukotasunak:
- Obatuco ta andraduco dogu munçarasco eseori.
-
ERRIOXAKO LEKUKOTASUNAK: EMILIANOAR GLOSAK
Errioxan Donemiliagako Kukulako monastegian aurkitu ziren latinez idatziriko prediku liburu batean.
Ertzetan agertzen diren glosak (latinezko testuaren itzulpenak) gazteleraz eta bi euskaraz idatzita.
Lekukotasunak:
izioqui dugu: “dugu” aditz forma eta “izioqui” bizkaieraz ixio (sua piztea)
guec ajutu ez dugu: “ez” eta “”guk” izenordaina
Emilianoar glosak euskaraz idatziak egotearen zergatia fraidea euskalduna izatea da.