Liberalismoaren ezarpena Europan

Asanblea Konstituziogilea

Period: Jul 9, 1789 to Sep 30, 1791

Asanblea honek, Frantziaren egoera politiko eta soziala sakon aldatu zuten hainbat neurri hartu zituen. Haien artean, Gizakiaren eta Herritarren Eskubideen Adierazpenaren onarpena, feudalismoaren abolizioa eta 1791ko Konstituzioaren erredakzioa nabarmentzen dira.

Bastillari erasoa

Jul 14, 1789

Parisen, herritarrek Bastillari eraso zioten, Erdi Aroko gotorleku hura absolutismoaren ikur baitzen.

Gizakiaren eta Herritarren Eskubideen Adierazpena

Aug 26, 1789

Asanblea Konstituziogileak (1789-1791) Gizakiaren eta Herritarren Eskubideen Adierazpena onartu zuen. Adierazpen horretan, hauek aitortzen eta bermatzen zi43n: norbanakoen askatasuna, legearen aurreko berdintasuna eta jabego-eskubidea.

1791ko Konstituzioa

Sep 3, 1791

1791ko Konstituzioa (Frantziako historiaren lehen konstituzio idatzia) Asanblea Konstituziogileak aldarrikatu zuen 1791ko irailaren 3an, Luis XVI.aren onarpena zuelarik. Konstituzio honek, estatu frantsesaren erreforma zeukan, Frantzia monarkia konstituzional bat bezala itxuratuta geratuz.

Asanblea Legegilea

Period: Oct 1, 1791 to Sep 21, 1792

1791ko urrian, behin hauteskundeak egin eta gero, Asanblea hau eratu zen. Asanbleak aurre egin behar izan zion nobleziaren eta kleroaren aurkakotzari (ez baitzituzten beren pribilegioak galdu nahi) eta baita monarkaren beraren aurkakotzari ere (ez baitzuen bere boterea mugatua izan nahi).

Frantziaren aurkako gerra

Apr 20, 1792

Europako gainerako monarkiak kezkatu egin ziren, Frantziako Iraultzaren ideien mehatxua sentitzen baitzuten. Beldur horren ondorioz, Austriak eta Prusiak Frantziaren aurkako gerra deklaratu zuten.

Tuilerietako jauregiari erasoa

Aug 10, 1792

Paristarrek monarkari egotzi zioten lehen porroten errua, eta Tuilerietako jauregiari eraso zioten, han baitzegoen errege-erreginen egoitza. Monarka kargutik kendu zuten, eta Asanbleak hartu zuen haren lekua.

Konbentzio Nazionala

Period: Sep 22, 1792 to Oct 26, 1795

1792ko matxinadak behartuta, hauteskundeak egin ziren, eta haien ondorioz, beste asanblea bat eratu zen, Konbentzio Nazionala, monarkia abolituko zuena.

Girondinoen Konbentzioa

Period: Sep 22, 1792 to Jun 2, 1793

Konbentzio Nazionalaren hasierako urteetan, talde indartsuena girondinoak izan ziren, errepublikano moderatuak, eta hasieran, haiek kontrolatu zuten konbentzioa.

Luis XVI.aren exekuzioa

Jan 21, 1793

Konbentzioak traizioa leporatuta auzipetu eta zigortu zuen Luis XVI.a eta 1793ko urtarrilaren 21ean exekutatu zuen gillotinaz Parisen.

Menditarren konbentzioa

Period: Jun 3, 1793 to Jul 27, 1794

Iraultzak porrot egingo zuelako beldurrak eraginda, sans-culottek estatu-kolpe bat egin zuten girondinoen aurka, 1793an. Horren ondorioz, menditarrek lortu zuten boterea, Robespierre gidari zutela.

1793eko Konstituzioa

Jul 22, 1793

Menditarrek, Konstituzio demokratikoa onartu zuten 1793an, herriaren subiranotasuna eta gizonezkoen sufragio unibertsala aitortzen zituena.

Robespierre boteretik kendu

Jul 27, 1794

1794an, iraultzaile moderatuek Robespierre eta haren jarraitzaileak atxilotu eta gillotinaz hil zituzten.

1795eko Konstituzioa

Aug 22, 1795

Konstituzio hartan, nazioaren subiranotasuna, errolda-sufragioa eta botere-banaketa aintzatesten ziren. Botere legegilea bi ganberaren esku utzi zen, Bostehunen Kontseiluaren eta Zaharren Kontseiluaren esku, hain zuzen. Botere betearazlea, berriz, bost kideko Direktorio bati eman zitzaion.

Direktorioa

Period: Oct 26, 1795 to Nov 9, 1799

Menditarren konbentzioaren ondoren, veste diktadura bat ez ezartzearren, gobernu moderatu bat eratu zen. Gobernu hark 1795eko Konstituzioa onartu zuen. Botere legegilea bi ganberaren esku utzi zen, eta botere betearazlea, berriz, bost kideko Direktorio bati eman zitzaion.

Berdinen konspirazioa

Mar 30, 1796

Erregimen berriak hainbat konspiraziori egin behar izan zien aurre. Haietako bat izan zen Berdinen konspirazioa, Babeuf-ek eta haren jarraitzaileek egindakoa, gobernua kargutik kendu eta berdintasunezko gizarte bat inposatzea helburu zuena.

Babeufen atxiloketa

May 10, 1796

Lehen Koalizioaren garaipena

Nov 23, 1796

Napoleon Bonapartek Lehen Koalizioa garaitu zuen 1796ko Italiako kanpainan. Europako potentziek, ordea, Bigarren Koalizioa eratu zuten.

Erregezaleen aurkako errepresioa

Sep 4, 1797

Erregezaleak ere matxinatu egin ziren, uste baitzuten bazela garaia Borboien dinastía berrezartzeko. Matxinada hura, Napoleón Bonapartek, Parisko soldaduen buruak, ito zuen.

Brumaireko Estatu-kolpea

Nov 9, 1799

Napoleonek, burgesiaren babesarekin, Brumaireko Estatu-kolpea eman zuen 1799ko azaroaren 9an, eta kontsulatua ezarri zuen.

Kontsulatua

Period: Nov 9, 1799 to May 28, 1804

Napoleonek, burgesiaren babesarekin, Brumaireko Estatu-kolpea eman zuen, eta Kontsulatua ezarri zuen. Hiru ziren boterea zuten kontsulak: Napoleón, Ducos eta Sieyès.

Bigarren Koalizioaren garaipena

Apr 6, 1800

Europako potentzia batzuk bigarren koalizio bat eratu zuten, Frantziako Iraultza guztiz deuseztatzeko. Halabaina, bigarren koalizio hau berriz garaituta izan zen 1800. urtean.

Napoleon, biziarteko kontsul

Aug 2, 1802

Napoleonek, botere guztiak bereganatu zituelarik, biziarteko kontsul izendatu zen 1802an.

Napoleon enperadore izendatu

May 18, 1804

1804an, Napoleonek enperadore izendatu zuen bere burua. Politika espantsionista bultzatu zuen, eta etengabe aritu zen gerran veste herrialde batzuen aurka.

Napoleonen Inperioa

Period: May 28, 1804 to Jun 22, 1815

1804an, Napoleonek enperadore izendatu zuen bere burua. Politika espantsionista bultzatu zuen, eta etengabe aritu zen gerran beste herrialde batzuen aurka.

Trafalgarreko Gudua

Oct 21, 1805

Napoleonek, Trafalgarreko Gudua galdu zuen britainiarren aurka 1805. urtean.

Austerlitzeko Gudua

Dec 2, 1805

Jenako Gudua

Oct 14, 1806

Blokeo kontinentala

Nov 23, 1806

Napoleonek, blokeo kontinentala ezarri zuen, britainiarrak kontinentearekin salerosketan aritu ez ziteze. Portugalek ez zuen onartu, eta Napoleonek erresuma hura inbaditzea erabaki zuen, eta bide batez, Espainia okupatzea.

Espainiako Independentzia Gerraren hasiera

May 2, 1808

Blokeo kontinentalaren ondorioz, Napoleonek, Portugal inbaditzea erabaki zuen, eta era berean, Espainia okupatzea. Horren ondorioz, Independentzia Gerra piztu zen, 1808an.

Leipzigeko Gudua

Oct 19, 1813

1813an, Erresuma Batuak, Prusiak, Errusiak eta Austriak eratutako koalizio batek Napoleon garaitu zuen, Leipzigeko Guduan.

Vienako Biltzarra

Period: Oct 18, 1814 to Jun 9, 1815

Europako potentzia nagusiak Vienako Biltzarrean elkartu ziren, Metternich buru zutela, bake iraunkorra bermatze aldera eta iraultza gehiago gerta ez zedin. Biltzar horretan Europako mapa berrantolatu zen.

Waterlooko Gudua

Jun 18, 1815

Aliatuak Pariseraino iristean, Napoleonek botereari uko egin zion 1814ko apirilaren 6an, eta Elba uhartera erbesteratu zen. Ehun egunez boterea berreskuratu zuen, baina behin betiko garaitu zuten Waterlooko Guduan, eta Santa Helena uhartera erbesteratu.

Aliantza Santua

Sep 26, 1815

Errusiak, Prusiak eta Austriak eratu zuten. Ez zuen Vienako Biltzarretik sortutako alianza estrategikoen helburu bera. Antiliberala zen eta errege-erreginen boterea jainkoarengandik zetorrela aitortzen zuen. Aliantza horretako kideek konpromisoa hartu zuten absolutismoa babeste aldera behar den lekuan esku hartzeko eta mugimendu iraultzaile oro itotzeko.

Aliantza Laukoitza

Nov 20, 1815

Erresuma Batuak, Austriak, Prusiak eta Errusiak eratu zuten. 1818an, Frantziak bat egin zuen alianza honekin, eta hala, Aliantza Boskoitza osatu zen. Izaera militarra zuen, eta hura sinatu zutenek konpromisoa hartu zuten Luis XVIII.ari Frantziako tronuan irauten laguntzeko, bai eta Vienako Biltzarrean adostutako ordena hura babesteko ere.

Germaniar Konfederazioa

Jun 8, 1816

Alemaniar lurraldeak 39 estatutan banatuta zeuden 1815ean. Vienako Biltzarrak estatu horiek guztiak Bildu eta Germaniar Konfederazioa eratu zuen, eta Austria jarri zuen konfederazio horren buru.

1820ko iraultzak

Period: Jan 18, 1820 to Dec 31, 1829

Greziaren Independentzia

Sep 14, 1829

1821ean, greziarrak Otomandar Inperioaren aurka altxatu ziren, eta 1829an, independentzia lortu zuten.

1830eko iraultzak

Period: Jan 18, 1830 to Dec 31, 1831

Belgikaren Independentzia

Feb 7, 1831

Brusela Herbehereetako monarkiaren aurka altxatu zen, eta horren ondorioz, Belgikak independentzia lortu zuen, 1831n.

1848ko iraultzak

Period: Jan 18, 1848 to Dec 31, 1848

1848ko iraultzek herrialde askotan izan zuten eragina. Iraultza horien oinarrian, ideia liberalak eta nazionalistak ez ezik, herri.klaseen eskaera sozialak zeuden.

Luis Filipe Orleansekoaren monarkiaren abolizioa

Feb 25, 1848

1848ko otsailean, Luis Filipe Orleansekoaren monarkia gero eta kontserbadoreagoa eta ustelagoa abolitu zen, eta Bigarren Errepublika aldarrikatu.

Frantziako Bigarren Errepublika

Period: Feb 25, 1848 to Dec 2, 1852

Frantziako 1848ko iraultzaren ondorioz, Luis Filipe Orleansekoak tronua utzi behar izan zuen eta Frantziako Bigarren Errepublika aldarrikatu zen.

1848ko Konstituzioa

Nov 4, 1848

Frantziako Bigarren Errepublika aldarrikatu ostean, konstituzio berri bat idatzi zen -oso moderatua- eta hauteskundeak deitu ziren.

Luis Napoleon Bonaparte Errepublikaren Presidente

Dec 10, 1848

1848ko hauteskundeetan Luis Napoleón Bonaparte (Napoleón Bonaparteren iloba) atera zen garaile, eta hortaz, Errepublikako presidente izendatu zuten.

Frantziako Bigarren Inperioa

Period: Dec 2, 1852 to Sep 1, 1870

Luis Napoleon Bonaparteren gobernua, geroa eta autoritarioago egin zen, eta azkenean, estatu-kolpe bat eman eta Frantziako Bigarren Inperioa aldarrikatu zuen, 1852an.

Lonbardia Italiaren menpe

Jul 11, 1859

Cavourrek Frantziaren laguntza lortu zuen, italiarrek austriarrei egindako eskakizunak babes zitzan, Piemontek Savoia eta Niza ematearen truke. Hala, 1859an, armada franko-piemontearrak austriarrak garaitu zituen Magentako eta Solferinoko Guduetan, eta horren ondorioz, austriarrek Lonbardia eman zioten Piemonteri.

Italia bateratzea

Period: Jul 11, 1859 to Feb 3, 1871

Apeninoetako penintsula zenbait estatutan banatuta zegoen, eta batzuk, gainera, atzerritarren mende zeuden. Bazituzten, ordea, hizkuntza eta historia komun bat, eta horrek sorrarazi zuen italiarren batasun-sentimendua. Bateratze prozesu horren burua izan zen Piemonteko Erresuma.

Napoles eta Sizilia Italiaren menpe

Period: Mar 22, 1860 to Mar 17, 1861

Italia hegoaldeak bat egin zuen Piemonterekin, Garibaldiren atorra gorrien espedizio batek Napoles eta Sizilia eskuratu ondoren. 1861ean, lehen parlamentu italiarra Bildu zen Turinen, eta Viktor Emanuel II.a izendatu zuten Italiako errege.

Viktor Emanuel II.a Italiako errege

Mar 17, 1861

1861ean, lehen parlamentu italiarra Bildu zen Turinen, eta Viktor Emanuel II.a izendatu zuten Italiako errege.

Alemania bateratzea

Period: Feb 18, 1864 to Jan 18, 1871

Alemaniaren bateratzea estatu alemanieradunak egitura politiko eta administratibo bakarreko nazio-estatu alemaniar batean batzeko prozesua izan zen, XIX. mendean zehar garatu zena eta bukatutzat 1871ko urtarrilaren 18an jotzen dena, alemaniar estatuetako agintariak Versailles jauregiko Ispiluen Gelan bildurik Prusiako Gilen enperadore izendatu zutenean, Frantzia-Prusia Gerraren ondoren.

Alemaniako Bigarren Reicha

Period: Jan 18, 1871 to Nov 9, 1918

Alemaniar lurraldeen bateratze-prozesua 1871n amaitu zen, Alemaniako Bigarren Inperioa, Bigarren Reicha, aldarrikatu eta Gilen I. enperadore koroatu zutenean.