Liberalismoaren ezarpena Europan

IRAULTZA FRANTZESA

Jan 14, 1789

Frantziako Iraultzaren hasiera.

ESTATU OROKORRAK

May 2, 1789

Maiatzean, Estatu orokorrak Versaillesen bildu ziren eta kexa-koadernoak idatzi zituzten, bakoitzak bere aldarrikapenekin. .

ASANBLEA NAZIONALA

Jun 2, 1789

Hirugarren estatuko ordezkariek asanblea nazionala izena hartu zuten, haiek zirela Frantziako benetako ordezkariak. Jeu de paume aretoan zin egin zuten elkarrekin jarraituko zutela Frantziako konstituzioa idatzi arte.

ASANBLEA KONSTITUZIOGILEA

Period: Jul 14, 1789 to Dec 10, 1791

Parisen, herritarrek Bastillari eraso zioten,Erdi aroko gotorleku hura absolutismoaren ikurra baitzen.
Landa eremuetan, nekazariek nobleen gazteluei eraso.
Asanblearen erabakiak:-Eskubide feudalak abolitu,
-Gizakiaren eta Herritarren Eskubideen Adierazpena
Absolutismoaren amaiera izan zen eta iraultza liberalaren garaipena.
Konstituzioa aldarrikatu zen:-Subiranotasun nazionala.
-Botere-banaketa
-Errolda sufragioa..

ASANBLEA LEGEGILEA

Period: Oct 9, 1791 to Dec 10, 1792

Hauteskundeak egin eta gero asanblea legefilea eratu zen. Paristarrek erregeari egotzi zioten lehen porrotaren errua. Tuilerietako jauregia eraso zuten eta monarka kargutik kendu eta asanbleak hartu zuen boterea.

GIRONDINOEN KONBENTZIOA

Period: Dec 9, 1792 to Jan 21, 1793

Matxinadaren ostean hauteskundeak egin ziren Asanblea eratzeko eta izena aldatzeko. Monarkia abolitu ondoren errepublika aldarrikatu zuten.
-Girondinoak: Talde indartsuena eta errepublikano moderatuak
-Jakobinoak (menditarrak):Errepublikano erradikalak.
Luis XVI auzipetu eta exekutatu gillotinaz traizioz akusaturik.
Europako potentziek gerra deklaratu eta lehen koalizioa eratu. La Vendee zonaldean altxamendu monarkiko eta ultrakatolikoa sortu zen.
Iraultza erradikalizatu egin zen.

MENDITARREN KONBENTZIOA

Period: Dec 9, 1793 to Dec 10, 1794

Iraultza arriskuan zelakoan Sans Culote izeneko gizarte taldeak estatu-kolpe bat eman zuen Girondinoen aurka.
Menditarrek boterea lortu zuten eta Robespierre beronen buruzagia.
1793an konstituzio demokaritokoa onartu zuten. Robespierre diktadura batera jo zuen.
Edonor auzipetu zitekeen eta gillotinatu.
Salgaien prezio maximoak ezarri, soldatak mugatu eta egutegi berria.
Robespierre herritarren babesa galtzen hasi zenapurka-apurka. Robepierre boteretik kendu zuten iraulyzaile moderatuek.

DIREKTORIA ETA IRAULTZAREN AMAIERA

Period: Dec 9, 1795 to Dec 10, 1799

Gobernu moderatua:-Nazioaren subiranotasuna
-Errolda sufagioa
-Botere banaketa:Legegilea, betearazlea
Arazoak egon ziren berdinen konspirazioarekin eta erregezaleekin. Batzuk gobernua bota nahi zuten eta besteak borboien dinastia berrezarri.
Napoleon Bonaparte ospea hartu zuen borboien matxinada zapalduz. 1796an lehen koalizioa garaitu zuen Italian eta 1799 bigarren oalizioa mende hartu zuen.
Boterea Brumaireko estatu kolpetik lortu zuen burgesiaren laguntzaz eta kontsulatua ezarri zen.

KONTSULATUA

Dec 9, 1802

Erregimen pertsonalista zen. Napoleonek botere guztia bereganatu zuen eta horren erakusgarri izan zen VIII.urteko konstituzioa. 1799an lehen kontsul izendatu zen eta 1802an biziarteko kontsul.
Napoleon agintean hainbat neurri hartu ziren; kodea zibila idatzi zen, Frantziako bankua sortu zen eta Elizarekiko harremanak erregulatu ziren Vaticanoarekiko konkordatua sinatuta.

NAPOLEONEN INPERIOA

Dec 13, 1804

Napoleonek enperadore izendatu zuen bere burua, eta etengabe aritu zen gerran. Itsasoan, Britaniarren aurka galdu zuen Trafalgar. Kontinentean, Austerlitz eta Jena lortu zituen.
Bloke kontinentala ezarri zuen: Britaniarrak ezin zuten salerosketarik egin kontinentearekin, Portugalek ez zuen onartu eta Frantziak penintsula guztia okupatu zuen eta errusiak ere ez zuen onartu eta inbasioari ekin zion.
Napoleonek ezin ian zuen errusia inbaditu. Azkenean uko egin zion botereari.

ATZERA ANTZINAKO ERREGIMENERA

Dec 13, 1812

Napoleon garaitu zutenetik aurrerako erreakzio aldia da.
Ezaugarriak: Legitimismo monarkikoa, bakeri eusteko, horrela Antzinako Erregimeneko errege legitimoek boterea berreskuratuz. Nazioarteko erantzukizuna, potentzia handiei aitortu zitzien beste lurralde batzuetan esku-hartzeko. Biltzar-sistema, potentzia handien arteko biltzarrak egin ziren nazioarteko arazoak konpontzeko.

VIENAKO BILTZARRA

Period: Dec 13, 1814 to Dec 14, 1815

Vienako biltzarrean bildu ziren Europako potentzia nagusiak, Metternich buruzagi zutela, bake iraunkorra bermatzeko eta iraultza gehiago ez gertatzeko.
Europako mapa berrantolatu zen: Frantziak atzera egin zuen, Iraultzren aurreko mugetara. Estatu-tapoiak sortu ziren frantziaren inguruan. Errusiak, Austriak eta Prusiak modu orekatuan banatu zituzten lurraldeak.

ALEMANIA BATERATZEA

Period: May 21, 1815 to Aug 22, 1862

Alemaniar lurraldeak 39 estatu banatuta zeuden 1815ean,Vienako biltzarrak estatu horiek guztiak bildu eta GERMANIAR KONFEDERAZIOA eratu zuen.
Prusiak etsatu haien aduana-batasuna antolatu zuen 1834an.
Nazionalismoaren aurrerakada ageriko egin zen 1484ko Irauktzan

IRAULTZAREN AURKAKO NAZIOARTEKO ALIANTZA

Dec 13, 1818

Europako potentziek zenbait aliantza egin zituzten.
-Aliantza-santua: Errusiak, Prusiak eta Austriak osatzen zuten. Ideologia antiliberala eta errege-erreginen boterea jainkoarengandik etorria. Absolutismoa babestea behar en lekua, xedea.
-Aliantza-laukoitza: Erresuma Batuak, Austriak, Prusiak, Errusiak eta Frantziak osatu zuten aliantza boskoitza. Izaera militarra zen eta helburua, Luis XVIIIa Frantziako tronuan mantentzeko Vienako Biltzarrean adostutako ordenari eusteko.

IRAULTZAREN OINARRIAK

Dec 13, 1820

-Sentimendu nazionalisten sendotzea: Napoleonen inbasioek nazio bateko kide izateko sentimendua areagotu zuten. Vienako biltzarrak ez zuen kontuan izan kultura eta hizkuntza komunak mapa egiteko orduan. Zenbait herrik indpendntzia aldarrikatu zuten.
-Liberalismoaren defentsa: Doktrina politiko bat da eta ezaugarriak; absolutismoa ukatzen du, Frantziako Iraultzako eskubideak eta askatasunak berreskuratzea, Konstituzioak subiranotasun nazionala eta norbanakoen askatasuna jaso behar ditu.

IRAULTZAK

Period: Dec 13, 1820 to Dec 14, 1830

-Lehen iraultza bolada: Espainia eta Grezia.
-Bigarren iraultza bolada: Frantzia, Belgika, Polonia eta Italia.

MUGIMENDU NAZIONALISTAK

Feb 5, 1829

XIX.mendean nazio hitzakndimentsio politikoa hartu zuen, eta hala sortu zen IDEOLOGIA NAZIONALISTA.
Bi mota egon ziren: Batzuk nazionalismo sakabanatzaileak izan ziren eta inperio handietan bildutako nazioen independentzia aldarrikatzen zuten. Eta beste batzuk nazionalismo bateratzaileak izan ziren , hala nola Italiakoak eta Alemaniakoak, eta banatutako herrien bateratzea bultzartu zuten.

1848ko Iraultzak

Period: Feb 19, 1848 to Dec 20, 1852

1848ko iraultzek herrialdew askotan izan zuten eragina.Herrri klaseen eskaera sozialak eta alderdi demokratikoa ziren bere arrazoiak. Egoera Frantzin lehertu zen.

ITALIA BATERATZEA

Period: Dec 19, 1859 to Dec 20, 1870

Apeninoetako penintsula zenbait estatutan banatuta zegoen, eta batzuk gainera atzerritarren mende zeuden hala nola Lonbardia-Venetoko Erresuma. Bazituzten, ordea, hizkuntza eta historia komun bat, eta horrek sorrarazi zuen Italiarren batasun-sentimendua.

BATERATZE-ETAPAK

Period: Dec 21, 1864 to Dec 22, 1871

Lehen etapa (1864): Prusiak Danimarken agintepean zeuden.
Bigarren etapa(1866-1869): Prusiak aurre egin zion beste alemaniar estatu nagusiari,Austriari.
Hirugarren-etapaq: (1870-1871): Bismarckek aliantza militar bat sinatu zuen hegoaldeko estatu alemaniarrekin.
Frantziako aurkako gerra leherrarazi zuen.