-
Carlos IV.a boterean
Hasierako data bilatu eta idatzi.
Deskribapen laburra idatzi: Erregearen agintaldiaren informazioa.
Garaiko irudi bat bilatu eta eskegi. -
Period: to
Aro Garaikidea
-
Frantziako Iraultza
Frantziako Iraultza gatazka sozial eta politikoa izan zen, indarkeria-aldi desberdinekin, eta Frantzia eta, bere inplikazioen hedaduraz, Europako beste nazio batzuk asaldatu zituen, Antzinako Erregimena deituriko sistemaren aldekoak eta aurkariak aurrez aurre jartzen zituztenak. -
Napoleon frantziarren enperadore
Frantsesen enperadorea 1804an Napoleon Bonaparteri Lehen Frantziar Inperioa ezarri ondoren 1815era arte inposatu zitzaion titulua da. Urte horretan, Europako potentzia bateratuek bere jabe izaten jarraitzeko aukera eman zioten, baina lurraldeka Elba uhartera murriztua; 1815eko Ehun egunetan, Waterlooko batailan behin betiko galdu zuen arte. -
Trafalgarreko bataila
Trafalgarko gudua 1805eko urriaren 21ean Trafalgar lurmuturrean (Cadiz, Espainia) gertatutako itsas borroka izan zen, Napoleondar gerren barruan. -
Fontainebleauko Ituna
Fontainebleauko Ituna 1807ko urriaren 27an sinatu zen Frantziako Fontainebleau hirian, Manuel Godoyren ordezkari ahalguztidunen artean, Karlos IV.a Borboikoa Espainiako erregearen eta Napoleon Bonaparte frantziarren enperadorearen baliokide. -
Aranjuezko matxinada
Aranjuezko Matxinada 1808ko martxoaren 17tik 18ra gertatu zen Madrilgo herri horretako kaleetan. Carlos IV.aren Estatu idazkari Manuel Godoyren politikak eragindako hainbat arrazoirengatik sortu zen. -
Madrilgo altxamendua
Maiatzaren 2an 1808ko egun hartan Madrilen izandako matxinada izan zen, Aranjuezko jaikialdiak sortutako ziurgabetasun politikoak bultzatuta. Napoleondar armadaren errepresio bortitzak matxinada deiak eta aldarrikapenak eragin zituen herrialde osoan, azken finean Iberiar Penintsulako Gerra piztu zuena. -
Espainiako Indepedentzia Gerraren hasiera
Espainia eta Frantzia aliatuak ziren, 1796an San Ildefonsoko hitzarmena izenpetu zutenetik. 1807ko urrian Frantziako osteak Espainian sartu ziren erresuma horretako gobernuak hala baimenduta. -
Baionako abdikazioak
Baionako abdikazioak 1808ko maiatzaren 5ean eta 6an izan ziren, Baionan (Frantzia). Karlos IV.a eta bere seme Fernando VII.a errege-erreginek Napoleon Bonaparteren alde Espainiako tronuari behin eta berriz uko egiteko erabiltzen duten izena da. -
Boluetako Santa Ana fabrikaren sorrera
Santa Ana de Bolueta Bizkaiko industrializazioaren hasierako enpresarik esanguratsuenetako bat da. 1841ean sortu zen, aduanak kostaldera lekualdatu ziren urtean (foraltasun tradizionalaren eraldatze- eta indargabetze-prozesuan ere esanguratsua izan zen), eta burdinolatik siderurgia modernora igaro zen. -
Lege Salikoaren abolizioa
Lege salikoa V. mendean frankoen erregeek eginiko legeen bilduma da. Jatorrizko bilduma, VI. mende hasieran, Klovis I.ak eginarazi zuen. Izenaren jatorria antzinako franko salioetan du. Frankoen erregeen legediaren oinarri izan zen XII. mendean frankoen erresuma erori arte eta, harekin batera, haien legedia. Legedi horrek jaraunspena, krimenak, kalteak, lapurretak eta abar arautzen zituen eta frankoen erresuma zabalaren batasunaren bereizgarri zen. -
Mª Cristinaren erreginaordearen hasiera
-
III. Karlistaldiaren hasiera
Lehen Karlistaldia—Lehen Karlista Gerra, Lehen Gerra Karlista eta Lehen Karlistada izenez ere ezaguna— 1833 eta 1840 urteen bitartean Hego Euskal Herrian batez ere (1839 arte) eta Espainian izandako gerra zibilari deritzo. Gerraren azaleko auzia dinastikoa zen arren, Euskal Herrian ezaugarri bereziak izan zituen, bertako lege eta erakundeen aldeko altxamendua izan zen biztanleriaren gehiengo handiaren babesaz, espainiar ordena liberal berriaren kontra. -
Fernando VII.aren heriotza
1833an, Fernando hil zenean, Karlos eta haren aldeko ultrek altxamendu armatuaren aukera egin zuten. Bestalde, azken urte horietan, atzerrian erbesteratutako liberalek altxamendu saio batzuk egin zituzten eta atxiloketa eta fusilamenduak (1831) eman zien amaiera altxamendu liberal horiei. Fernando VII.a hil zenean (1833), karlista eta isabelinoak (kristinoak ere esaten zitzaien) elkarren aurka altxatu ziren, I. karlistaldia deritzon gerran. -
Isabel II.aren jaiotza
Elisabet II.a edo Isabel II.a(Madril, 1830eko urriaren 10a - Paris, 1904ko apirilaren 7a) Espainiako erregina izan zen, 1833tik 1868 arte. Tronuan ezartzeko, Berrespen Pragmatikoak Lege salikoa indargabetu zuen 1830ean. Haren jaiotzak eta tronuratzeak Lehen Karlistaldia abiarazi zuen, haren osaba Karlos Maria Isidro Borboikoak koroari uko egin behar izan ziolako. -
I.Gerra Karlistaren hasiera
Lehen gerra karlista Espainian 1833 eta 1840 artean gertatu zen gerra zibila izan zen, karlisten artean, Karlos Maria Isidro Borboikoa infantearen eta erregimen absolutista baten aldekoak, eta isabeldar edo kristinoen artean, Isabel II.aren eta Maria Kristina Borboikoa erregeordearen defendatzaileak, zeinen gobernua absolutista moderatua izan zen jatorrian, eta azkenean liberal bihurtu zen herritarren babesa lortzeko. Zazpi Urteko Gerra edo lehen gerra zibila bezala ezagutu zuen. -
La Granjako matxinada
La Granja de San Ildefonso matxinada Espainian 1836ko abuztuan gertatu zen, Maria Kristina Borboikoaren erregeordetzan, non La Granja de San Ildefonso jauregiko goarnizioko eta errege-guardiako sarjentu talde batek, erregeordea bere bost urteko alaba Isabelekin zegoenak, 1812ko Konstituzioa berriro indarrean jartzera behartu zuten Maria Kristina Borboikoa, eta gobernu liberal aurrerakoi bat izendatzera behartu zuten -
Juan Álvarez de Mendizabalen desamortizazioa
Mendizabaldar alderdia ez zegoen ondo ikusia. 1836ko otsailaren 19an, Mendizabalen desamortizazioak ospea lortu zuen; elizaren Esku Hilak herriaren eskuetara iristarazteko helburua zuen Mendizábalek, baina xede hori ez zen gauzatu eta oligarkia jabetu zen lur eremu haien jabetzaz. Ondasunak enkantean saldu zituzten multzoka eta jabetza txikia zutenek ezin zuten hura ordaindu. 1836ko maiatzaren 15ean, kargua utzi zuen, urtebetez, baina 1836ko iraultzan berriro itzuli zen ministro izatera. -
1837ko Konstituzioa
Espainiako 1837ko Konstituzioa Maria Kristina Borboikoaren erregealdian aldarrikatu zen Espainian. Alderdi Progresistaren ekimena izan zen. Alderdi Moderatuarekin adostasunezko konstituzio bat proposatu zuen, bi alderdi liberalen txandakatzea ahalbidetuko zuena eta gobernua aldatzen zen bakoitzean aldatuko ez zena. 1845era arte egon zen indarrean, hau da, Alderdi Moderatuak bere Konstituzioa ezarri zuen arte. -
Bergarako Ituna
Bergarako besarkada edo Bergarako hitzarmena Maroto karlista jeneralak (Estatu Nagusiko buruzagia) eta Espartero jeneral liberalak Bergara udalerriko Irizar jauregian sinatutako hitzarmenaren aurkezpen sinbolikoa da, Bergaran egindakoa 1839ko abuztuaren 31n. Bi egun lehenago Oñatin sinatu zuten hitzarmena. -
Lehen karlistaldiaren amaiera
1833ko amaieratik 1839ko amaieran Maroto (karlista) eta Espartero (liberala) jeneralek sinatutako Bergarako Besarkada edo Hitzarmena deiturikora arte. -
I.Gerra Karlistaren amaiera
Bergarako Hitzarmena Oñatin (Gipuzkoa) sinatu zen 1839ko abuztuaren 31n, Espartero jeneral isabeldarraren eta Maroto jeneral karlistaren hamahiru ordezkariren artean, eta Espainiako iparraldeko lehen gerra karlistari amaiera eman zion. -
Boluetako Santa Ana fabrikaren sorrera
Santa Ana de Bolueta Bizkaiko industrializazioaren hasierako enpresarik esanguratsuenetako bat da. 1841ean sortu zen, aduanak kostaldera lekualdatu ziren urtean (foraltasun tradizionalaren eraldatze- eta indargabetze-prozesuan ere esanguratsua izan zen), eta burdinolatik siderurgia modernora igaro zen. Eta gaur egunera arte (2007) luzaro iraun izanak, ezaugarri berberei eutsiz, enpresa-kultura espezifiko batek, kasu berezi bihurtzen du. -
Seiurteko Demokratikoaren hasiera
1868ko irailean, La Gloriosa izeneko iraultza gertatu zen, Cádizen, itsas armadako Topete amiralak zuzendutako altxamenduarekin.Horri progresistak, demokratak, errepublikanoak, unionistak eta zenbait jeneral (Prim eta Francisco Serrano) lotu zitzaizkiolarik. Bai progresistek zein demokratek batzorde iraultzaileak antolatu zituzten hirietan honako eskakizunak egiteko -
1869ko konstituzioa
Espainiako 1869ko konstituzioa konstituzio demokratikoa izan zen. Gorte konstituziogileak deitu zituzten konstituzioa idazteko. 25 urtetik gorako gizonek zuten botoa emateko eskubidea.
Konstituzio honen ezaugarriak hurrengoak ziren:
Burujabetza nazionala
Aginteen banaketa
Elkartzeko eta biltzeko askatasuna
Erlijio askatasuna
Monarkia demokratikoa
Bi ganberako gorteak -
1876ko konstituzioa
Espainiako 1876ko konstituzioa Práxedes Mateo Sagastak aldarrikatu zuen 1876ko ekainaren 30ean, eta Borboien berrezarkuntzaren oinarria izan zen. Konstituzio hau, 600 handiki, aurreko legegintzaldietako senatari eta diputatu ohiek eta Cánovas del Castillok izendatutako talde batek garatutako zirriborro konstituzional batetik abiatu zen. Haietatik 39k osatu zuten batzorde bat, Manuel Alonso Martínez buru zuela, behin betiko testua idazteaz arduratuko zena. -
Mª Kristina Erregeordetzaren hasiera
Erregeordetza 1885eko azaroan hasten da, Alfontso XII.a erregea hiltzen denean, Alfontso XIII.a jaio baino hilabete batzuk lehenago. -
Mª Kristina Erregeordetzaren amaiera
1902ko maiatzean amaitzen da, Alfontso XIII.ak hamasei urte betetzen dituenean eta 1876ko Konstituzioa zin egiten duenean, honela bere erregealdi pertsonala hasten delarik.