Tijdbalk geschiedenis T11 Kristan

Grotschildering van Lascaux

15,000 BCE

De grotschilderingen van Lascaux waren gemaakt door cro-magnonmensen. Er zijn ongeveer 2500 schilderingen gemaakt van wel 17.000 jaar oud. We weten nu welke dieren er vroeger in Zuid-Frankrijk leefden.

Einde laatste ijstijd

11,500 BCE

Europa zag er vroeger heel anders uit dan nu. Over Noord-Europa lag een grote ijskap. En de Noordzee was droog omdat er veel ijs op het land lag. Toen het af en toe het warmer werd, ontstonden er uitgestrekte grasvlaktes waar bijvoorbeeld mammoeten en wolharige neushoorns leefden. Na 100.000 jaar eindigde de laatste ijstijd. De oorzaak was de klimaatverandering, waarbij de temperatuur op aarde steeg en het ijs smolt.

Vuursteen en ander materiaal

11,000 BCE

Als de jager-verzamelaars niet aan het jagen waren, maakten ze bijvoorbeeld speren en vishaken voor de jacht of werktuigen van vuursteen. Van vuursteen maakten ze ook pijlpunten, bijlen en schrapers waarmee ze huiden schoonmaakten. Met deze steen bewerkten ze ook dierenbotten en hout. Omdat stenen voorwerpen zo'n belangrijke informatiebron zijn over die tijd, wordt het oudste deel van de prehistorie ook wel de steentijd genoemd.

Het ontstaan van Landbouw/veeteelt

10,000 BCE

In 1933 werden in Zuid-Algerije 15.000 rotstekeningen ontdekt. Op de oudste zijn jagers-verzamelaars te zien. Op de minder oude zijn mensen met vee bezig. Ze tonen de ontwikkeling van de mens: van jager-verzamelaar naar boer. De landbouw ontstond voor het eerst in het Midden-Oosten. Op een moment hebben de boeren ontdekt dat ze graan en/of andere producten zelf kunnen laten groeien. Door een deel van de geplukte oogst weer in de grond te stoppen ontstond de landbouw.

Risico's van de landbouw

10,000 BCE

Aan de landbouw zaten ook risico's vast. Als er te veel of te weinig regen viel kon de oogst mislukken en hongersnood ontstaan. Maar de boeren waren best vindingrijk. Ze gingen grote potten van aardewerk maken om vervolgens voorraden in te bewaren. Door de landbouw ontstonden nieuwe technieken. Bijvoorbeeld tarwe en gerst moeten geplant worden in grond die goed is los gemaakt. Boeren vonden later hiervoor de ploeg uit.

Scheppingsverhalen

10,000 BCE

In het begin waren er geen hemel, geen zee, geen aarde en geen goden. Er was alleen te kore, het niets. Zo begint het scheppingsverhaal van de Maori's in Nieuw-Zeeland. Uit het niets ontstonden een hemel-god en een aardgodin. Samen met hun kinderen schiepen zij het heelal en de aarde en al het leven daarop. Een van de zonen, de god van het bos, maakte uit klei een vrouw en blies met zijn adem leven in haar.

Landbouw elders

8000 BCE

Ook op andere plaatsen in de wereld begonnen mensen met het domesticeren van gewassen en ontstond akkerbouw. Omstreeks 8000 v.C. leerden mensen in China rijst en gierst verbouwen. Rond 3000 v.C. gingen Chinezen als eersten sojabonen telen. In die tijd werd in India voor het eerst suikerriet verbouwd. In de rest van de wereld bleef suiker onbekend en werd nog duizenden jaren honing gebruikt.

Gemeenschappelijk bezit

7600 BCE

In 1955 werd bij Pesse in Drenthe een 3 meter lange kano opgegraven. Hiermee gingen jagers-verzamelaars zo'n 9600 jaar geleden het water op om te jagen op vissen. De kano was met stenen bijlen uit een boomstam gehakt.

Meer ongelijkheid

7500 BCE

Jager-verzamelaars lieten spullen, die ze niet konden meedragen naar een nieuw kamp, achter. Boeren hoefden geen bezittingen weg te gooien. Wie wilde, kon werktuigen of mooie potten verzamelen. Boeren konden ook hun veestapel steeds verder uitbreiden. Ze bezaten veel meer dan de jager-verzamelaars. Bovendien ontstonden tussen de boeren onderling verschillen in bezit.

Peruaanse schepen

6000 BCE

Ongeveer vijf eeuwen geleden kwamen Europeanen voor het eerst in Peru, aan de westkust van Zuid-Amerika. Daar maakten ze kennis met lama's. Een Spanjaard schreef in 1535 over dit dier. Lama's bestonden alleen in Zuid-Amerika. Vanaf de landbouwrevolutie gingen mensen in het Midden-Oosten ook schapen, geiten en varkens in gevangenschap fokken. Vanaf 6000 v.C. werd in het Midden-Oosten het rund gedomesticeerd. Later gebeurde dat met onder meer de ezel in Egypte en het paard in de Oekraïne.

Eerste boeren in Nederland

5000 BCE

Rond 5000 v.C. stichtten de eerste boeren hun dorpen in Nederland op de vruchtbare grond in Zuid-Limburg. Daarna verspreidde de landbouw zich heel langzaam. Het duurde zo'n 2000 jaar voordat heel Nederland een landbouwsamenleving was.

Kamp jagers-verzamelaars bij Bergschenhoek

4300 BCE

In 1978 groeven archeologen, bij Bergschenhoek resten op van een jagers-verzamelaars kamp er werden spullen gevonden bijv. kano's, werktuigen en visfuiken gevonden maar ook resten van vissen en ook vogels die daar rond 4300 v.Chr. waren achtergelaten

Aanzien en macht

4100 BCE

Het verschil in aanzien tussen jagers-verzamelaars was klein. Dit kon je onder andere zien aan de spullen die ze meekregen in hun graf. Bij het dorp Swifterbant in Flevoland zijn sporen van mensen gevonden die daar omstreeks 4100 v.C. Die daar jaren achter elkaar geleefd hebben en daar ook zijn begraven.

Hunebedbouwers

3400 BCE

Hunebedden zijn ongeveer 5000 jaar geleden gebouwd in de steentijd. Het was een soort graf waar veel generatie's een laatste rustplaats kregen. Hunebedden zijn gemaakt van zwefkeien die wel zo'n 40 ton per stuk kunnen wegen. Nu zijn mensen bezig met onderzoeken hoe mensen dat hebben kunnen bouwen.

Egypte word eenheid en ontstaan van steden en schrift

3000 BCE

De meeste mensen leefden vroeger van de Nijl. Als hij overstroomt dan werd de grond vruchtbaar en als de Nijl zich weer terug trok, bleef er slip achter. Daar werden huizen van gebouwd en ambachten mee beoefend. Een ander deel van de bevolking woonde in steden en leefden van ambachten en handel. De papyrusrol werd uitgevonden. Het kwam van de papyrusplant langs de oever van de Nijl. Daar werd op geschreven bijvoorbeeld voor de belastingen.

Piramide van Cheops

2545 BCE

Dit is de grootste piramide die de Egyptenaren ooit gebouwd hebben. Het is het enige nog bestaande wereldwonder uit de oudheid. De piramide werd gebouwd in de tijd dat farao Cheops regeerde. De piramide is 230 meter breed en 146,5 meter hoog. De piramide bevat zo'n 2,3 miljoen kalkstenen en één zo'n steen weegt gemiddeld 2500 kilo.

Toetmozes verovert Syrië

1500 BCE

Rond 1500 v.C. kwam farao Toetmozes 1 aan de macht en hij begon aan de uitbreiding van Egypte. Hij had een goed leger en veroverde delen van Syrië. De veroveringen leverden Egypte grote rijkdom op. Overwonnen volken moesten jaarlijks veel goederen aan de farao leveren.

Toetanchamon volgt Echnaton op

1336 BCE

Toetanchamon was een jonge farao (9 jaar). Hij kwam aan de macht in een moeilijke periode. Hij herstelde de oude godsdienst en stierf op 20 jarige leeftijd.

Tempel van salomo

960 BCE

Salomo liet rond 960 v.C. een tempel bouwen in de stad Jeruzalem. Na zijn regering viel het koninkrijk uiteen in meerdere koninkrijken.

Perzen veroveren Egypte

525 BCE

De perzen veroverden Egypte in de 6e eeuw v.C. Egypte werd een deel van het Perzische rijk. Er werd veel handel gedreven met buitenlandse volkeren, waaronder de Grieken. De Egyptische cultuur heeft hierdoor de Griekse cultuur beïnvloed.