-
Briand-Kellog Ituna
Parisen sinatu zen nazioarteko itun bat da,Aristide Briand Frantziako Kanpo Arazoetako ministroaren eta Frank B.Kellog Estatu Batuetako estatu Idazkariaren ekimenez, zehiaren bidez hamabost estate seinatzaileek gerra nazioarteko gatazkak konpontzeko mekanismo gisa ez erabiltzeko konpromezua hartzen zuten. Itun hori Nazio Batuen Gutunaren 2.4 artikuluaren aurrekari hurbila da;artikulu horretan,indarra erabiltzeko debekua ezartzen da. -
Mantxuriako krisia
Japoniako Inperiak Mantxuriako eskualde txinatarra inbaditu zuen, eta Mantxukuo Estatua ezarri zuen. Nazioen Liga, herabetasunez bazen ere, salatu egin zuen nazioarteko erakunde horretatik. Hogeita Hamarretan, Hiro Hito zen enperadorea Japoniako inperioan, baina,egiazki,militarrek gobernatzen zuten. Bere "bizi espazioa" Asian nahi zuen Japoniak eskuratu -
Uztaileko estatu-kolpea
Austrian, nazi austriarrek Engelbert Dollfuss kantzilerra erail zuten, Alemaniarekin elkartu nahi batzuten. Haien laguntzarekin, Hitler Austria inbaditzen saiatu zen, baina Mussolinik, egoaldetik, atzera eragin zion, bere tropak bizkor mobilizatuz. -
Abisiniako gerra
Italiak Abisinia inbadutu zuen (gaurko Etipoia), Afrikan, Somalia Italiarekin arazoak zituelako aitzakiarekin. Gerra labur eta desorekatu baten ondoren, Hailée Selassie enperadorea garaitu zuen, protektoratu bat ezarri zuen lurralde hartan, eta Victor Enmanuel III.a izendatu zuten Abisiniako enperadorea. Italiak Nazioen Ligatik alde egin zuen, jarri zitzizkion zigorrak arbuiatuz, eta Alemaniarengana hurbiltzen hasi zen. -
Sarreko eskualdearen anexioa
Hirugarren Reichari erantsi zitzaion. Alemaniako mendebaldeko eskualde bat zen, meatzeetan eta instalazio industrietan aberatsa,Versaillesko Itunak 15 urtez Frantziaren administrazio epean ipini zuena, bertakoek erreferendum batean bozkatu arte. Boto-emaileen %90,8 batek Sarre berriz Alemanian sartzea honartu zuen, eta huraxe izan zen Alemania naziaren lehen lurralde anexioa. Hitler herrialdea berriz armatzeko agindu zuen. Reinania, Alemaniar tropek hartu zuten. -
Nurenbergeko legeak
Alemania nazian izaera arrazista eta antisemita zuten lege batzuk izan ziren, aho batez onartuak 1935eko irailaren 15ean, NSDAPek (Reichsparteitag) Alemaniako Nurenberg hirian urtero egiten zuen zazpigarren kongresuan. Eskubide zibilak kendu zizkieten juduei, Administraziotik bota zituzten eta ezkontza mistoak debekatu ziren. -
Period: to
Espainiako Gerra Zibila
Errepublikaren Gobernu demokratikoaren kontrako kolpe militar batek ekarri zuen Espainiako Gerra Zibilaren hasiera.Gatazka ez zedin nazioartera zabaldu,Ez Interbentzioaren Batzordea eratu zuen Londresen. Alabaina, Hirugarren Reichak eta Italiak funtsezko laguntza eman zieten militar matxinatuei, eta Errepublikak, berriz, Sobiet Batasunaren laguntza materiala izan zuen. Azkenean errebeldeak izan ziren garaileak eta harekin ezin argiago geratu zen zenbateraino ziren ahulak potentzia demokratikoak. -
Erroma-Berlin ardatza
Espainiako Gerra Zibilak areago hurbildu zituen Italia eta Alemania, eta 1936ko irailaren 25ean Erroma-Berlin ardatza eratu zuten. Handik bi hilabetera, Alemaniak Antikomintern Ituna izenpetu zuen Japoniarekin, zeinari atxiki baitzitzaizkion gero Espainia matxinatuta, Italia eta Hungaria, sobietarren espansionismo beldurgarriaren aurrean babestu nahian. -
Antikomintern Ituna
1936ko azaroaren 25ean, Japoniako Inperioak eta Alemania naziak Antikomintern Ituna edo Antikomintern Ituna sinatu zuten, 1941eko azaroaren 25ean, Alemaniak SESB inbaditu ondoren. Agirian, sinatzaileek Sobietar Batasunak zuzendutako Komintern edo Internazional Komunistaren mehatxutik babesteko neurriak hartzeko konpromisoa hartu zuten. -
Period: to
Alemaniar espansionismoa
Guztiz sinetsita indar handia zuela,Hitlerrek erabaki zuen Reichean bildu behar zituela alemaniar biztanleria zuten Europako lurralde guztiak Hitlerrek egindako plana Hossbach Protokoloan jaso zen,non bizi espazioa kontzeptua erabiltzen baitzen; haren arabera,alemaniar herriak nahitaez konkistatu behar zituen, bizirik jarraitu ahal izateko,lurralde berriak.Proiektu haren arabera, 1938an Alemaniak militarki okupatu zuen Austria, eta erreferendum batean berresi eta gero herrialdeen arteko batasuna -
Period: to
Txinatar-Japoniar gerra
1937an, japoniar ejertzitoak Txinako iparraldea eta ekialdea inbaditu zituen. Hiri garrantzitsuak hartu ondoren, besteak beste Shangai eta Nankin, japoniarrak Txinako kostaldeko zerrenda osoaz jabetu ziren gerra izugarri krudel baten bitartez, zeinak azkenean Bigarren Mundu Gerrarekin bat egin baitzuen. Oso gerra desorekatua izan zen, Txinak 13 milioi hildako izan baitzituen, eta 9,5 milioi zauritu. -
Munich Konferentzia
Erresuma Batua, Frantzia eta Italiako agintariek ez zuten ezer egiin Alemaniaren kontra Hirugarren Reichak Sudeteak anexionatu zituenean, Hitlerrek agindu baitzien ez zuela lurralde gehiago exijituko.Konferentzia haren ondorioz, Txekoslovakia desagertu egin zen Estatu gisa.Txekoslovakiarrek protesta egin zutelarik, Reichak Sudeteak eta txekiak lurraldearen mendebaldeko partea okupatu zituen.Eslovakia Estatu independiente gisa geratu zen, harik eta azkenean Alemaniak okupatu zuen arte, 1939an. -
Kristal hautsien gaua
Alemania nazian gertatutako lintxamendu eta eraso konbinatu sail bat izan zen, eta Austria ere barnean hartuz, 1938ko azaroaren 9tik 10erako gauean, SAko eraso-tropek herritar zibilekin batera juduen aurka burutua, alemaniar agintariek esku hartu gabe begiratzen zuten bitartean, honela, historiako pogromorik handiena delarik. -
Period: to
Ardatzaren nagusitasuna
-
Period: to
Albaniaren okupazioa
1939ko apirilean, Mussolinik bidalitako gudaroresteek Albania okupatu zuten. Italiaren kolonia zen Albania ordurako, ekonomiaren nahiz politikaren aldetik. Zog erregeak ihes egin zuen, eta italiarrek protektoratu bat ezarri zuten. -
Itun Germaniar-Sobietarra
Alemania eta Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunaren (Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna)arteko Naziek eta Sobietar Batasunak sinatu zuten Joachim von Ribbentrop eta Viacheslav Molotov,hurrenez hurren. Ituna Moskun sinatu zen 1939ko abuztuaren 23an,Bigarren Mundu Gerra hasi baino bederatzi egun lehenago. Hitzarmenaren ondorioak murrizten joan ziren bi nazioen arteko etsaitasun gero eta handiagoarekin, 1941. urtera arte, erregimen naziak Sobietar Batasuna inbaditzea erabaki zuen arte. -
Poloniaren inbasioa eta Itsaso Baltikoko gerra
Poloniari eraso zion alemaniar ejerzitoak, erresistentzia handirik topatu gabe. Haren ondorioz, Frantziak eta Erresuma Batuak gerra deklaratu zioten Hirugarren Reizhari. Halaxe hasi zen Bigarren Mundu Gerra.
Handik egun gutxira, Sobiten Batasunak Poloniako ekialdea okupatu zuen, eta Estonia, Lituania eta Letoniako errepublika Baltikoak inbaditu zituen, baita Finlandia ere; aldi berean, Alemaniak Dinamarka eta Norvegia okupatu zituen. -
Period: to
Bigarren Mundu Gerra
hainbat frontetan garatu zen: Europan, Afrikako iparraldean, Asiako hego-ekialdean eta Pazifikoan. Herri eta etnia askoko soldaduak borrokatu ziren, eta askok ere gehiago izan ziren biktima zibilak biktima militarrak baino.Alemania naziak abiarazi zuen gerra, eta Italia ere faxistaren eta japoniar militarismoaren alde berean kokatu zen. Haien aurrez aurre, Europako nazio demokratikoek, Estatu Batuek eta Sobiet Batasunak osatu zuten bloke aliatua. -
Tximista gerra
1940ko maiatzean, Alemaniak erasoaldi bizkor bat egin zuen Herbehereen eta Belgikaren kontra, bitarteko motordunak, blindatuak eta airezkoak baliatuz; erasoaldi hari blitzkrieg edo tximista gerra deitu zitzaion. Britainia tropak, etsaiak Dunkerquen harrapatu zituelarik, etxeratzera behartu zituzten, egoera penagarrian, alemaniarrak Ardenetatik Frantzian sartzen ziren bitartean. -
Gerra Mediterraneoan eta Afrika iparraldean
Italia neutrala zen baina 1940ko maiatzean gerra deklaratu zion Frantziari eta Alemaniaren ondoan sartu zen.Italiar kolonietan,britaniar gudaroste kolonialek italiar armada garaitu zuten.Era berean, Mediterraneoko ontzidi italiarra suntsitu zuten Greziaren kontrako erasoaldi huts eginean, eta Alemania lagundu zitzaion.Ardatza Balkanak inbaditu eta Jugoslavia eta Grezia okupatu zituzten.Hitlerrek Afrika iparraldera bidali zuten tropak Britainaren aurka eta Cairoko inguruetara ailegatu ziren. -
Period: to
Dunkerkeko gudua
Frantziako Dunkerque hirian Bigarren Mundu Gerran gertatu zen operazio militar bat izan zen, Aliatuak eta Alemania nazia aurrez aurre jarri zituena. Talka, mendebaldeko fronteko Frantziako guduaren zati izan zen. Biztanleriaren defentsa eta Europa kontinentaleko indar britainiar, frantziar eta belgikarren ebakuazioa izan zen 1940ko maiatzak 26 eta ekainak 4 bitartean, lehorreratze arrakastatsu bat, baina gaur egunera arte misterioa pizten duena. -
Compiègneko armistizioa
Alemaniako Hirugarren Reicheko agintarien eta Pétain mariskalaren Frantziako gobernuaren ordezkarien arteko liskarrak eteteko akordio baten izena da, Bigarren Mundu Gerraren esparruan, data horretan Rethondesen sinatu zena, Armistizioko bagoian (1918ko azaroaren 11ko armistizioa sinatu zen bera), Lehen Gerrari amaiera eman ziona. -
Period: to
Ingalaterrako Gudua
Gudu honetan Erresuma Batua eta Alemaniak parte hartu zuten eta bere helburua Britainia Handiko Aireko Errege Indarra (RAFa) suntsitzea zen, Britainia Handiaren inbasiorako behar zen airetiko nagusitasuna lortzeko. -
Indotxinako okupazioa
Japonian Vietnamgo Espedizioa bezala ezagutua, 1940an eta ondoren 1942an Indotxina frantsesean tropa japoniarrak sartzean zetzan, Bigarren Sino-Japoniar Gerran Txinaren blokeoa mantentzeko helburuarekin. -
Period: to
Holokausto judua
1941ean, agintari naziek "azken soluzioa" izenekoa diseinatu zuten, Europaku juju guztiak suntsitzeko xedeaz.1942tik aurrera, Alemania naziak Holokaustoa deitu dena diseinatu zuen, hau da, sistematikoki erail zituen bost bat milioi judu.Hartarako, biztanleri judua kontzentrazio esparruetan atxilotu zuten, besteak beste Dachau, Auschwitz, Mathausen eta Belzecen.Haietan juduek lan behartuak egin behar izaten zituzten, eta masan akabatu zituzten judu asko, baita eslaviarrak, ijitoak, homosexualak. -
Bizargorri operazioa
Adolf Hitlerrek Bigarren Mundu Gerran zehar Ardatzeko Indarrek Sobietar Batasuna inbaditzeko planari emandako izena izan zen. Operazio honek, Ekialdeko Frontea ireki zuen, gerrako operazio handienetako baten antzoki bihurtu zena, Europako gatazkaren gudu handi eta basatienen eszenatoki. Operazioaren izena, Frederiko I.a Barbarrojari eginiko omenaldi bat da, honen izena, XII. mendeko alemaniar nazionalismoari lotua dagoelarik. -
Period: to
Atlantikoko Gutuna
1941ean, Roosevelt presidenteak eta Winston Churchill britainiar lehen ministroak konferentzia bat egin zuten Ipar Atlantikoan, USS Augusta itsasontzian, Ternuako kostaldearen parean. Hartan Atlantikoko Gutuna izenpetu zuten, bidezko bake baten oinarriak ezarriz: herriek beren gobernua aukeratzeko duten eskubidea errespetatzea, lankidetza ekonomikoa bultzatzea eta anexio gerrari uko egitea. -
Leningradoko gunea hasi zen
Leningradoko setioa Alemania naziaren ekintza militarra izan zen Bigarren Mundu Gerran, Wilhelm Ritter von Leeb buru zela. Hasieran, Leningrad hiriaz jabetu nahi izan zuen. -
Japoniak Estatu Batuetako (AEB) Pearl Harbor basea bonbardeatu zuen
Pearl Harbor prebentziozko erasoa izan zen, non japoniarrek eragotzi nahi baitzuten Estatu Batuak Ozeanian eta Asiako hego-ekialdean egin nahi zituzten operazio militarretan sartzea zen. -
Period: to
Wake uharteko gudua
Bigarren Mundu Gerrako gudu bat izan zen, 1941eko abenduak 8tik 23ra bitartean gertatu zena, berriki ireki den Ekialdeko Ozeano Bareko Gerraren agertokian. Gudu hau Ozeano Barearen erdian zegoen Wake uharte-atoloian gertatu zen. -
Period: to
Orekaren fasea
-
Koraleko itsasoko gudua
Japonia eta indar aliatuen arteko itsas gudu bat izan zen, nagusiki Estatu Batuetako armadarena, 1942ko maiatzean Koraleko itsasoan gertatu zena. Asiako Antzokiaren funtsezko guduetako bat izan zen Bigarren Mundu Gerran, eta Japoniako eraso baten lehen porrota suposatu zuen. Japoniarrek estatubatuarrei baja garrantzitsuak eman zizkieten arren, euren galerek Mo Operazioa gauzatzea eragotzi zieten, Port Moresbyren inbasioa. -
Midway gudua
Ozeano Bareko antzokian gertatu zen aireko borroka bat izan zen. Bertan, Ameriketako Estatu Batuetako aireontzi indarrek Midwayko atoloia inbaditzeko saiakera geldiarazi zuten, non lehenengoek base militar bat zuten. Japoniarren porrota oztopo handia izan zen ozeanoan zehar hedatzeko zituzten planetarako, eta gatazka osoan "inflexio puntua" izan zen. Horregatik, Midway, oro har, Ozeano Bareko gerrako gudurik garrantzitsuenetakotzat. -
Period: to
Guadalcanongo gudua
Guadalcanalgo kanpaina, Guadalcanalgo gudua bezala ere ezagutua eta aliatuek Watchtower Operazioa bezala kodetua, 1942ko abuztuak 7tik 1943ko otsailak 9ra bitartean garatu zen Guadalcanal uhartearen inguruan, Bigarren Mundu Gerrako Ozeano Bareko frontearen esparruan. Kanpaina militar hau, Aliatuek Japoniako Inperioaren indarren aurka abiatutako erasorik handiena izan zen. -
Period: to
Stalingradoko Gudua
Sobietar Batasuneko Armada Gorria eta Alemania naziko Wehrmacht gudarostearen eta Stalingrado hiri sobietarra kontrolatzeko ardatzaren aliatuen arteko gudu bat izan zen, gaur egungo Volgograd hiria, 1942ko abuztuak 23 eta 1942ko otsailak 2 bitartean. Alemania naziak eta bere aliatuek hiri honetan izan zuten porrot larria gerraren azken emaitzetan inflexio puntu garrantzitsu bat izan zen. -
Period: to
Casablancako itsas gudua
AEBetako eta Frantziako Vichyko armadak Casablancan elkartu ziren. Guduaren azken faseetan, alemaniar hegazkinek eta itsaspekoek parte hartu zuten, frantziar tropak amore ematen ari zirenean. -
Period: to
Casablancako konferentzia
Anfa hotelean egin zen, Casablancan (Maroko), garai hartan Frantziako protektoratua zena. Konferentzia 1943ko urtarrilaren 14tik 24ra egin zen, Bigarren Mundu Gerran aliatuen funtzionamendurako europar estrategia bat planeatzeko helburuarekin. Franklin Delano Roosevelt, Winston Churchill, Charles de Gaulle eta Henri Giraud izan ziren bertan -
Period: to
Siziliako inbasioa
Uhartearen inbasioa, Husky Operazioa deitua izan zen, eta anfibia eta aireko operazio handi batekin hasi zen, sei asteko lurreko kanpaina batekin jarraituz, eta Italiako kanpaina hasi zuen. -
Period: to
Cairoko konferentzia
Bigarren Mundu Gerran Japoniaren aurkako aliatuen jarrera definitu zen eta Asiaren geroari buruzko erabakiak hartu ziren gerraostean. Bileran izan ziren Ameriketako Estatu Batuetako Franklin Roosevelt presidentea, Erresuma Batuko Winston Churchill lehen ministroa eta Txinako Errepublikako Chiang Kai-shek. -
Period: to
Thererango konferentzia
Aliatuen bandoa osatzen zuten Iosif Stalin, Winston Churchill eta Franklin D. Roosevelt buruzagien artean. Bigarren Mundu Gerrako aliatuen lankidetzaren adierazgarririk handienetako bat da. -
Period: to
Ardatzaren porrota
-
Normandiako lehorreratzea
Normandiako aliatuen Overlord operazioan egindako lurreratze operazioak izan ziren. Neptuno Operazioa izenarekin, eta, sarri, d eguna bezala deitua, historiako itsas inbasiorik handiena izan zen. Operazioak, Frantziaren askapena hasi zuen (eta, beranduago, Europa mendebaldekoa), eta aliatuen garaipenaren oinarriak ezarri zituen mendebaldeko frontean. -
Bagration operazioa
Alemaniak Sobietar Batasuna inbaditu eta hiru urtera, Sobietar Batasunak operazioari hasiera eman zion. Armada Gorria Varsoviako ateetara iritsi eta bost astera, Alemaniako Gudaroste Gorriaren suntsiketa erasoaldia iritsi zen. -
Adolf Hitler hiltzeko saiakera
Valquiria Plana bezala ere ezaguna, Adolf Hitler hiltzeko saiakera huts bat izan zen, nazien erregimena bota nahi zuten konspiratzaile zibil eta militarrek orkestratu zutena, eta Bigarren Mundu Gerraren amaiera potentzia aliatuekin negoziatu nahi zuena. Valquiria Operazioaren bertsio aldatua erabili zuten, larrialdi plan bat, Wehrmachtek 1941ean egina, matxinada zibil edo militar baten aurrean boterearen jarraipena babesteko. -
Period: to
Parisko askapena
Gudua, Erresistentzia frantsesaren matxinada batekin hasi zen, handik gutxira, Bigarren dibisio blindatu frantziarreko elementuak batu zitzaizkion (Hirugarren Armada estatubatuarrean kokatua eta Leclerc Dibisioa bezala ezagutua), baita, neurri askoz txikiagoan, Infanteria estatubatuarreko 4. dibisioko elementuak ere. -
Period: to
Yaltako konferentzia
Bilera bat izan zen non Iosif Stalin, Winston Churchill eta Franklin D. Roosevelt izan ziren parte-hartzaileak, Sobietar Batasuneko, Erresuma Batuko eta Estatu Batuetako gobernu presidenteak, eta Livadiako antzinako jauregi inperialean izan zen. Gerra Hotzaren hasieratzat hartzen da. -
Roosevelt hil zen
Gerra amaitu baino lehen, Franklin D. Roosevelt gaixotasun baten ondorioz hil zen, handik gutxira Bigarren Mundu Gerra nola amaitzen zen ikusi gabe. -
Mussoliniren hilketa
Benito Mussolini, 1943-1945eko Italiako Errepublika Sozialeko Alderdi Faxista Errepublikanoko eta Duceko buruzagia. Europako Bigarren Mundu Gerraren azken egunetan, Giulino di Mezzegra (Italia iparraldea) herri txikian partisano italiar batek hil zuenean. Mussolinik Walter Audisioren tiro bat jaso zuen, "Valerio koronela" gerra izena erabiltzen zuen partisano komunista bat. -
Hitlerren hilketa
Alemaniar Langile Alderdi Nazionalsozialistako buruzagia eta Hirugarren Reicheko Führer eta Reichskanzler.1945eko apirilaren 30ean hil ziren, Berlingo Führerbunkerrean; Hitlerrek bere buruaz beste egin zuen su-armaz tiro egiteagatik, bere emazte Eva Brenasekin batera. Hitlerren testamentuaren eta ahozko jarraibideen arabera, arratsalde horretan bere gorpuak eskaileretan gora eraman zituzten bunkerreko larrialdiko irteeran zehar, gasolinaz bustita eta Reicheko Kantzelaritzako lorategian gordeta. -
Nazio Batuen Erakundea
San Franciscon bildurik, Estatu Batuetan, Nazio Batuen Sortze Gutuna onetsi zuten 52 herrialde aliatu eta neutralen ordezkariek. Era hartan eratu zen Nazio Batuen Erakundea -
Period: to
Potsdam konferentzia
Potsdamen (Berlin ondoan) egindako bilera bat izan zen, Cecilienhof jauregian egin zena. Parte hartzaileak Sobietar Batasuna, Erresuma Batua eta Estatu Batuak izan ziren, Bigarren Mundu Gerran Ardatzeko potentziak garaitu zituzten aliatuen artean boteretsuenak. -
Hiroshima eta Nagasakiren bonba atomikoa
Ameriketako Estatu Batuetako presidente Harry S. Trumanek Japoniako Inperioaren aurka agindutako bi eraso nuklear izan ziren. Erasoak 1945eko abuztuaren 6an eta 9an egin ziren, hurrenez hurren, eta horrek, sobietar-japoniar gerrarekin batera, Japonia errenditzen eta Bigarren Mundu Gerra amaitzen lagundu zuen.
