Bigarren Mundu Gerra

Faxismo Italiarra - Fasci Di Combattimento

Mar 23, 1919

Fasci di combattimento Italiako erakunde politiko faxista bat izan zen, Benito Mussolinik sortutakoa. Haren helburua langile eta
nekazarien mugimenduen kontra borrokatzea.

Alemaniako Langile Alderdi Nazionalista

Feb 24, 1920

Alemaniako Langile Alderdi Nazionalsozialista, NSDAP edo Alderdi Nazia, 1920 eta 1945 bitartean Alemaniako alderdi politikoa izan zen.
Adolf Hitler, alderdiko burua, kantziler izendatu zuen Paul von Hindenburg estatuburuak 1933an. Hindenburgen heriotzaren ostean, Hitlerrek Hirugarren Reich izeneko erregimen totalitarioa ezarri zuen,

Alderdi Nazional Faxista

Nov 9, 1921

Alderdi Nazional Faxista Italiako alderdi politiko bat izan zen, faxismoaren adierazpen gorena eta legezko prestakuntza politiko bakarra Benito Mussoliniren diktaduran, 1925 eta 1943 artean.

Ideologia Faxista

1922

Faxismoa eskuin muturreko ideologia, mugimendu politiko eta gobernu totalitario, antidemokratiko eta ultranazionalista bat da.
Faxismoa Italian hasi zen, 1922an, eta nazismo deitu zitzaion Alemanian, non boterea lortu zuen 1933an.

Benito Mussoliniren Diktadura

1922

Benito Mussolini politikari, militar eta diktadore italiarra izan zen.
Mussoliniren aldekoek armaz eta ordenaz Italiako hiriburuaren gainean desfilatu zuten "Erromaren gaineko martxan"
Mussolinik Italiako Gobernuaren kontrola hartu zuen. 1922ko urrian izendatu zuten lehen ministro.
1924ko ekainaren 10ean, Giacomo Matteotti diputatu sozialista bahitu eta hil zuten.
Horren ostean Mussolinik benetako diktadura izan zuen.

Garagardotegiko Putscha

Nov 8, 1923

1923ko azaroan, naziak saiatu ziren estatu kolpe bat ematea Munichen,
“Garagardotegiko Putscha” baina huts egin zuen eta, ondorioz, buruzagi nazi batzuk
kartzelara bidali zituzten, Hitler barne.

Dawes Plana

Apr 9, 1924

Estatu Batuen babespean, Lehen Mundu Gerra irabazi zuten aliatuak (batez ere Erresuma Batua, Frantzia eta AEB) lortzeko ezarritako programari deitzen zaio. Aldi berean, Alemaniako ekonomia egonkortu nahi zuten.

Hedapen Ekonomikoa 1925tik Aurrera

1925

Produktibitatea handitu egin zen, baita enpleguak eta soldatak ere.
Ondorioz, erosketa ahalmena areagotu zen eta merkataritza teknika berriak zabaldu ziren. Hogeiko hamarkada zoriontsua deitzen zitzaion garai bat eratu zen, haren ezaugarriak euforia ekonomikoa eta gerra ahazteko desira ziren

Lege Guztiz Faxistak

1925

1925etik 1926ra bitartean, Alfredo Rocco legelariak inspiratutako lege oso faxistak aldarrikatu ziren, diktadura-erregimenari lege-babes sendoa eta italiarren bizitza ia erabat kontrolatzeko erakundea emateko.

Alderdi Naziaren Berrantolaketa

1925

SA edo Eraso Sailak; modu militarrean zeuden antolatuak, uniformeekin (alkandora arreak) eta arma arinekin.
SS, eliteko erakunde militarizatua, führerra babesteko eginkizuna zuena. Führer (gidari) deitzen zioten Hitlerri, Alderdi Naziaren buruzagi gisa.

Vatikanoko Hiriaren Estatua

Feb 11, 1929

Mussolinik eta Pio XI.a Aita Santuak
Laterango Itunak sinatu zituzten 1929an. Haien bidez sortu zen Vatikanoko Hiriaren
Estatua.

1929ko Crasha

Oct 24, 1929

29ko Crasha, Estatu Batuetako burtsaren historian, baloreen merkatuaren erorketarik hondagarriena izan zen, eta 1929ko krisia eragin zuena, Depresio Handia bezala ere ezagutua.
Haren kausak superprodukzioa eta espekulazioa izan ziren besteak beste.

Depresio Handia

Oct 29, 1929

Depresio Handia, 1929ko Krisia bezala ere ezaguna, 1930eko hamarkadan zehar iraun zuen finantza krisi handi bat izan zen, Bigarren Mundu Gerraren aurreko urteetan. Depresiorik luzeena izan zen, sakontasun handienekoa eta XX. mendean herrialde gehienei eragin ziena.

Hirugarren Reicha

1933

1933 eta 1935 arteko alderdi bat izan zen, haren buruzagi nagusia Adolf Hitler zen.
Alderdi horren ezaugarri izan ziren politika totalitarioak eta diktatorialak eta ideologia arrazistak eta ultranazionalistak, eta Bigarren Mundu Gerran eta horrekin lotutako gertaeretan izan zuen paperagatik da ezaguna, besteak beste, Holokaustoa.

New Deal

Mar 3, 1933

New Deal Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak, Franklin D. Rooseveltek, Depresio Handiaren ondorioei aurre egiteko martxan jarritako bere politika interbentzionistari emandako izena da.
Bi fasetan antolatuta dago eta 5 urte iraundu zuen.

Hitler Kantzillera

Mar 5, 1933

Hauteskundeetan naziak lortu zuten gehiengoa parlamentuan eta
Reichstagek Erabateko Botereen Legea onartu zuen eta Alemania Estatu totalitarioa bihurtu
zen.

Labana Luzeen Gaua

Jun 30, 1934

Labana luzeen gaua Alemanian politikoa izan zen Alemanian 1934ko ekainaren 30etik uztailaren 1era bitartean, Adolf Hitlerrek zuzendutako erregimen naziak hainbat hilketa politiko egin zituenean.

Social Security Act

Aug 14, 1935

Lege bat zen non langileen eskubideak segurtatzen zituen. Horren ondorioz, greba eta negoziazio eskubideak onetsi ziren. Gainera, etxebizitza sozialak eraikitzen hasi ziren.

Nurenbergo Legeak

Sep 15, 1935

Lege horiek ez zuten adierazten etnia semita bere sinesmen erlijiosoengatik diskriminatzen zutela (judaismoa); komunitate juduarekin zerikusia zuten, eta helburu nagusia juduen eta alemanen arteko arraza-nahasteak saihestea zen.

Kontzentrazio Esparruak

1938

Naziek gas-kamerak eraiki zituzten prozesuaren eraginkortasuna handitzeko eta borreroak inpertsonalago bihurtzeko. Auschwitzen, Birkenauko sarraski-zelaiak lau gas-ganbera zituen. Kirolaldia amaitzean, zortzi mila judu ere izan ziren egunero.

Kristal Hautsien Gaua

Nov 9, 1938

SSetako naziek eta Hitler Gaztediek eraso egin zieten auzo juduei. 91 judu hil ziren eta ehunka zauritu izan ziren, eta
suntsituta geratu ziren milaka denda eta ehunka sinagoga.