ATOMOAK Denbora Lerroa

Mosco de Sidón.

1150 BCE

ATOMISMOA

Period: 1150 BCE to 100 BCE

Atomismoa antzinako Grezian sortutako paradigma filosofiko bat da. Paradigma horren arabera, materiaren errealitatea eta multzoa gero eta unitate txikiagoetan murriztu daitezkeen partikula ezberdinez osatuta dago, murriztu edo gehiago zatitu ezin daitezkeen azken partikuletara iritsi arte: atomoak.

Leucipo.

400 BCE

Demócrito.

400 BCE

Kanada.

100 BCE

John Dalton.

1803

Daltonek proposatu zuen materia guztia atomo izeneko partikula zatiezin txikiz egina dagoela, eta "partikula solido eta trinko" bezala irudikatu zituen. Daltonen arabera:
--> Materia partikula txiki eta zatiezinez osatuta.
--> Elementu baten atomo guztiek masa eta bolumen berdina dute.
--> Elementu desberdinen atomoek masa eta propietate desberdinak.
--> Elementu desberdinen atomoak kopuru finkotan elkartu daitezke konposatuak osatzeko. Konposatuen atomoek masa eta propietate berdinak izan.

ELEKTROIAREN AURKIKUNTZA

1897

Joseph John Thompson aurkitu zuen. Gaur egungo eredu atomikoaren arabera, elektroiak nukleo inguruan biratzen dute. Karga negatiboa du eta protoi eta neutroiak baino masa askoz txikiagoa du.

Gilbert N. Lewis

1902

Hantaro Nagaoka.

1903

Joseph John Thompson.

1904

XIX. mendearen amaieran, Thomsonek elektroia aurkitu zuen, proposamen atomiko berriei debekualdia irekiz. Thomsonen esanetan, atomoa karga positiboko esfera bat da, diametroko anstrong batetik uniformeki banatua, eta bertan elektroiak sartuta daude karga positiboa neutralizatzeko. Elektroiak lekuz aldatzen badira, jatorrizko posiziora itzultzen saiatuko dira, eta horrek berezko egonkortasuna ematen dio. Bere eredua ("pudin de pasas") trinkoa eta estatikoa da. Bera britanikoa zen.

Jean Perrin.

1907

Ernest Rutherford.

1911

Rutherfordek alfa partikulak urrezko xafla fin baten kontra joarazi zituen. Partikula horietako batzuk desbideratu egiten zirela egiaztatu zuen, baita kontrako noranzkoan ere, eta horrek esan nahi zuen karga positiboko nukleo baten aurka talka egiten aritu behar zutela eta gainerako atomoa ia hutsik zegoela. Bere eredua nuklearra (nukleoduna) eta dinamikoa zen. Teoria honen arabera, nukleoak karga positiboa du, eta kontrako karga-partikulek orbitatzen dute, eta txikiagoak dira (elektroiak).

Niels Bohr.

1913

Bohrren eredu atomikoa atomoaren eredu klasiko bat da, elektroiak atomoaren nukleoaren inguruan biratzen direla, orbita zirkularretan, eta energia-maila jakin batzuk soilik har ditzaketela azaltzen duena. Bohrrek orbita zirkularretan kokatu zituen elektroiak, energia-mailen arabera ordenatuta. Ereduaren mugek mekanika kuantikoaren garapenari bide eman zioten, baina bere sinpletasunagatik teoria atomikoa ulertzeko erabiltzen da oraindik. Bere eredua nuklearra, dinamikoa eta kuantifikatuta da.

Arnold Sommerfeld.

1916

PROTOIA

1918

Ernest Rutherford aurkitu zuen. Karga positiboa du, nukleoan dago eta elektroia baino askoz masa handiagoa du.

Erwin Schrödinger.

1926

Paul Dirac eta Pascual Jordan (gaur egungo eredua).

1928

Egungo ereduari eredu atomiko kuantikoa esaten zaio. Eredu horretan, elektroiak ezin dira zehaztasunez aurkitu, eta atomoaren inguruan orbitalean (probabilitate hodeietan) mugitzen dira. Eredu honen arabera elektroiek nukleo atomiko positiboa inguratzen dute, atomoaren neutraltasun elektrikoa bermatzeko. Beraz, elektroi kopurua protoien kopuruaren berdina da; hau da, zenbaki atomikoa, elementu bakoitzaren ezaugarri kimikoak eta fisikoak ematen dizkiona.

James Chadwick.

1932

NEUTROIA

1932

James Chadwick aurkitu zuen. Karga neutroa du, nukleoan dago eta elektroia baino askoz masa handiagoa du.