3.10. ipar euskal herria xix. mendean 0.0 9

XIX. Mendea Espaina

By Sergio Saavedra12

  • Independentzia gerra

    Independentzia gerra
    Frantzian, Iraultza garaia eta gero, Napoleon jenerala poterera iritsi zen. Enperadore izendatu zen. Espaina inbaditu zuen 1808. urtean. Espainiako Erregeak Karlos IV. eta Fernando VII. ziren eta alde egin behar izan zuten
    Espainian inbaditu eta gero, Napoleonen anaia, Josef I, izendatu zuten erregea.
    1808. urtean maiatzaren 2 inbasio horren kontra Madrilen zen eta gero Espainia osora zabaldu zen.

  • Espainako lehen konstutisioa

    Espainako lehen konstutisioa
    Fernando VII.a Espainatik joan behar zen frantzesak bota behar zutelako. Juntak sortu ziren Cadiz hirian eta bildu ziren 1812. urtean. Espainako lehen konstizioa idatzi zuten. Konstituzio horretan ezarri zuen
    Monarkia izango zela gobernatuko zuena eta erregeak ez zuen potere guztia izan.
    Hiru Estatuko boterea banatu zituen: legagilea,betearazlea eta judiziala.
    Oinarrizko eskubide eta askatasun gehitu zituen: Inprimatzeko askatasuna, biltzeko eskubidea, hezkuntza publikoa eta zerga berdintasuna.

  • Fernando VII.a (Absolutismoa)

    Fernando VII.a (Absolutismoa)
    1814.an Independentzia gerra amaitu ondoren, Fernando VII.a Espainara iritsi zen. Cadizko Kontituzioa indargabe utzi zuen eta berriro absolutismoa bueltatu zen. 1833.an hil zenean, absolutistak. Karlosen alde jarri zuen (karlistak), eta liberaiek Elisabet printzesa proposatu zuten, nahiz eta bera 3 urte izan. Lehen Karlistaldia hasi zen eta Elisabet II.aren aldekoek irabazi zuten.

  • Industrazioa

    Industrazioa
    Meatzaritza: Oso garrantzisuena zen. Urrean, kobrea, ikatza eta merkurio lortzen ziren.
    Nekazaritza: Espainako jardura garrantsitzuena zen.Lurrak ez zeuden ondo banatuta eta nekazaritzak oso soldata baxua lortzen zituzten. Hegoaldean latifundioak edo lur ustategi handiak zeuden.Kantauri isasoaren inguruan, berriz minifundioak edo lur ustagiak txikiak.
    Zerealak,artoa eta patata lortzen ziren.Hegoaldean olibondoak zeuden.
    Industria: Garrantsitzuak ziren 1840.tatik aurrera, inportantzia eman zion.

  • EIisabet II.a (Liberalismoa)

    EIisabet II.a (Liberalismoa)
    Elisabet II.ak botereak zeukan, baina ez zuen gobernatu urtean adinez nagusi egin arte (1840an). Garai hartan Espaina monarkia pertamentario bihurtu zen . Erreinaldi honetan, bi alderdi politiko zeuden kontserbadero eta progesistk.

  • Amadeo I.a tik Alfonso XII.era

    Amadeo I.a tik Alfonso XII.era
    1868an, protesta bat zegoen Elisabet II.ak Espainatik alde egin zen. Hori dela eta, 1871n. Gorteek errege berri bat izendatu zuten Amadeo I.a italiarra. Ez zuekan babeserik eta bi urte pasa gero joan zen. Momentu horretan, 1873.an Gorteek Lehen Errepublika aldirrakatu zuten. Hamaika hilabete ez zuen irandu. Elisabeth II.aren semea bueltatu zuenean erregea izendatu zuten, Alfonso XII.a izenarekin