Geschiedenis H1-6

Begin landbouwrevolutie

10,000 BCE

Begin landbouwrevolutie midden-oosten. Sedentaire leefwijze: één woonplek.

Eerste stedelijke samenleving

3500 BCE

Soemerië. Landbouwstedelijke samenleving. Eerste vorm van bestuur: koningen mbh militairen, priesters en ambtenaren. Productie van brons en uitvinding schrift. Polytheïstische godsdiensten en mythologisch wereldbeeld. Koning vaak band met goden.

David als koning van Joodse rijk

1000 BCE

beloofde land Kanäan. Het Joodse geloof werd vastgelegd in een heilig boek: de Tenach. Hierin stonden wetten en leefregels zoals de tien geboden.

Stichting Rome

753 BCE

Griekse alfabet

750 BCE

Grieken ontwikkelen alfabet.

Ontwikkeling rationeel-wetenschappelijk denken Grieken

600 BCE

Alles met verstand beredeneren, goden hadden geen rol.

Athene als eerste democratie

507 BCE

omdat daar de volksvergadering de hoogste macht kreeg.

Verschillende takken in wetenschap

500 BCE

iskundige wetten en medische wetenschappen.

Romeinse expansie buiten Italië

264 BCE

militaire gerichtheid; verlangen naar roem, buit en gebiedsuitbreiding. Ze organiseerden hun rijk en leger goed. Ze waren accepterend naar overwonnen volkeren. Ook legden ze de eerste verharde wegen aan.

Moord op Caesar

44 BCE

Caesar werd vermoord door senaat.

Stichting Romeinse keizerrijk

27 BCE

Stichting keizerrijk door octavianus/ augustus. Begin pax Romana.

Geboorte Jezus

1 CE

Jezus werd geboren als jood.

Jezus gekruisigd

30

werd rond 30 n.C. in Jeruzalem gearresteerd en gekruisigd, waarna hij uit de dood zou zijn opgestaan

Christendom los van Jodendom

50

ze hoefden zich niet meer aan de Joodse wetten en gebruiken te houden. Ze trokken door het oosten van het Romeinse rijk waar veel groepen Christenen ontstonden.

Romeinse rijk in verval

200

Door ziektes daalde het aantal inwoners, productie en handel namen af, er was grote onrust in het rijk.

Ontwikkeling in West-Europa van landbouwstedelijke naar landbouwsamenleving

Period: 200 to 1000

De gemeenschappen waren autarkisch (zelfvoorzienend en zonder handel met de buitenwereld). Tussen 200 en 400 daalde de productie heel sterk waardoor de boeren verboden waren hun land te verlaten.
steeds onveiliger voor boeren. In ruil voor veiligheid bij de heren die een leger hadden, kregen ze verplichtingen. Zo werden ze halfvrij (horigheid). Zo ontstond hofstelsel.

Christendom staatsgodsdients

390

eizer Constantijn maakte een eind aan de vervolging en werd zelf Christen. Eind vierde eeuw werd het de staatsgodsdienst en andere godsdiensten werden verboden. Het boek met de leefwijze van Jezus, het nieuwe testament, was de Bijbel. Het deel hiervan dat overeenkwam met het boek van de Joden was het Oude Testament.

Opsplitsing Romeinse rijk

395

Germaanse stammen drongen het rijk binnen en in 395 werd het rijk opgesplitst in west en oost. Dit kwam deels door grote volksverhuizingen. Het oostelijke rijk bleef staande maar het westelijke rijk viel uit elkaar.

Val westelijke Romeinse rijk

476

In 476 werd de laatste keizer afgezet en bestond het westen uit allemaal losse koninkrijken.

Clovis maakt Frankijk eenheid

500

Onder leiding van Clovis werd het Frankenrijk een christelijk rijk. Met behulp van monniken verspreidde het christendom zich zo door Europa.

Mohammed verdreven uit Mekka

622

Mohammeds volgelingen verzen hun hoofd en ze werden opgeschreven in de Koran. De moslims kenden de Jihad, het streven naar uitbreiding van het geloof. Mohammed was ook een wereldlijke machthebber wat de Islam een godsdienst van heersers maakte. Hij werd verdreven uit Mekka in 622 maar kreeg in Medina de macht, wat de eerste Islamitische stadstaat werd. Vanaf toen bleven godsdienst en politieke macht in één hand.

Dood van Mohammed

622

Na zijn dood werd nieuwe kalief (opvolger) door belanrijkste volgers gekozen. Uitbreiding Islam tot in Europa (spanje portugal)

Stillvallen Islamitische expansie

650

Door onderlinge oorlogen. Dynastie (titel werd doorgegeven van vader op zoon) veroorzaakten opstanden door sjiieten. Soenieten (meerderheid) steunden dynastie en opstanden werden onderdrukt.

Karel de Grote heerser over Europa

800

feodale stelsel als bestuursvorm. afhankelijk van de lagere heren die hem legers leverden. Om steun te verzekeren beloofde hij hen grond en buit. Eed van wederzijdse trouw. Basis van het feodale stelsel/ leenstelsel. De koning gaf gebied of ambt in leen aan vazal/ leenman. In ruil gaf vazal levenslange trouw. Na zijn dood werden leenmannen zelfstandig (erfelijke titel) en gingen zelf land uitlenen etc. Koningen hadden niet veel meer te zeggen over land.

Ridders

1000

Door technische verbeteringen werden ruiter-soldaten superieur aan voetvolk: zo werden zij ridders. Na 1000 moesten alle ridders lid zijn van een adellijke ridderschap en moesten ze ridderlijke waarden laten zien.

Opkomst steden

1000

Steden konden weer ontstaan na het jaar 1000 omdat er een eind kwam aan de invasies van de vikingen en de landbouw bracht meer op door nieuwe technieken zoals het drieslagstelsel. De bevolking groeide snel. Het overschot aan landbouwproducten zorgde voor handel en het ontstaan van ambachten. Markten groeiden uit tot vestigingen en later steden.

Willem de Veroveraar veroverde Engeland

1066

Engeland werd best georganiseerde rijk van Europa.

Investituurstrijd

1075

Veel strijd tussen paus en koningen/ keizers om wie het primaat had in Europa. Volgens tweezwaardenleer twee machten: wereldlijke en kerkelijke. Paus vond dat hij boven wereldlijke macht (koningen) stond. Duitse keizer overhandigde bisschoppen investituur: hij benoemde ze en zo bestuurden ze een gebied. De paus vond dat de keizer dit niet mocht doen omdat de bisschoppen onder kerkelijke macht vielen. Uiteindelijk won de paus in 1122.

Jan zonder Land tekende Magna Carta

1215

Engelse koning moest in 1215 stuk tekenen (magna carta) → voorloper grondwet. Hij moest toestemming vragen voor belastingen. Later werd hiervoor parlement gevormd met vertegenwoordigers uit drie standen: adel, geestelijkheid en burgerij. Frankrijk werd dit staten-generaal.

Honderdjarige Oorlog: centralisatie en staatsvorming

1337

Frankrijk tegen Engeland, veel steun van bevriende edelen en steden. Engelse koning verloor Franse bezittingen Daarna was Franse koning machtigste in Europa. Veel belastingen, legers, nationale wetten: centralisatie en staatsvorming. Was mogelijk door groeiende geldeconomie (belasting door koningen; ambtenaren en huursoldaten huren)
In Duitsland geen sprake van centralisatie omdat koning werd gekozen door edelen. Grootste delen van Nederland onderdeel van Duitsland.

Honderdjarige Oorlog

Period: 1337 to 1437

Oorlogen tussen Frankrijk en Engeland

Renaissance

1400

renaissance begon in 1400 in Italië waar koopmannen rijk waren. ontwikkelde een nieuw mensbeeld, wereldbeeld en levensgevoel: meer luxe en plezier in leven. Niet meer strak gericht op god. Meer belangstelling voor klassieke erfgoed (kunst, beeldentaal). Renaissance: wedergeboorte klassieke cultuur. begin vroegmoderne tijd. Humanisme: begrijpen van klassieke periode los van christendom. Aanloop naar wetenschappelijke revolutie 1600.

Filips de Goede

1430

Hij had Bourgondië en Vlaanderen geërfd en verwierf zelf meer (Brabant, Holland en Zeeland). Centralisatie in Nederland. Brussel was hoofdstad.

Val Oostelijke Romeinse rijk (verovering Islamitische Turken)

1453

Het Oost-Romeinse rijk/ het byzantijnse rijk bleef nog bijna duizend jaar bestaan tot in 1453 de hoofdstad Constantinopel werd veroverd door de Islamitische Turken.

Voltooiing reconquista in Spanje en Portugal

1492

Christelijke herovering op de Islam in spanje en portugal.

Columbus ontdekt Amerika

1492

Spanjaarden ontdekten in 1492 met Columbus Amerika. Er volgden conquistadores die het land veroverden en de Indiaanse bevolking verwoestte met behulp van modernere wapens. Daarnaast waren de Indianen niet bestand tegen nieuwe Europese ziektes.

Portugal bereikt India

1499

Om toegang te krijgen tot handel met Indië (Azië) moesten Europese landen over zee routes ontdekken. Portugezen waren de eersten die ver buiten Europa voeren. Ze kwamen steeds zuidelijker langs de Afrikaanse kust. Uiteindelijk bereikten ze India in 1499. Er werden veel handelsposten gesticht voor het handelen in specerijen. Portugezen beschermden hun routes dus andere landen moesten alternatieve routes bedenken om bij Azië te komen.

Erasmus vertaalt Bijbel opnieuw

1516

Erasmus had kritiek op de kerk: hij was van mening dat het Christendom niet meer zuiver was en maakte een nieuwe vertaling van de bijbel in 1516. Hij was wegbereider van de reformatie/ hervorming.

Filips II neemt bestuur over

1555

Minder afhankelijk van adel. Liet protestanten opsporen door keizerlijke inquisitie. Filips II nam bestuur over in 1555 maar vertrok naar Spanje en benoemde zijn zus Margaretha van Parma als landvoogdes: zij moest namens hem de Nederlanden besturen. Lagere adel en steden werden buiten spel gezet.
Het adellijke verzet werd geleid door Willem van Oranje (stadhouder Holland, Zeeland en Utrecht). Hij pleitte voor godsdienstvrijheid.

Beeldenstorm

1566

een woede uitbarsting van de calvinisten. Hierna stuurde Filips de Hertog van Alva: hij was veel strenger. Willem van Oranje vluchtte weg en vormde in Duitsland een leger.

Begin Nederlandse Opstand

1568

Toen Oranje in 1568 Nederland binnenviel begon de Nederlandse Opstand. De Geuzen waren bendes die kustplaatsjes aanvielen. Filips II raakte in geldnood en de Spanjaarden trokken op een agressieve manier weg uit Holland en Zeeland omdat ze geen soldij meer kregen. Er werden verschillende verbonden gesloten om het land te beschermen, waaronder de Unie van Utrecht. Filips benoemde een nieuwe landvoogd: Parma.

Tachtigjarige Oorlog

Period: 1568 to 1648

Willem van Oranje vogelvrij

1580

Filips verklaarde Willem van Oranje vogelvrij en de gewesten van de Unie accepteerden Filips niet meer als landsheer. Hun Staten-Generaal nam onafhankelijkheidsverklaring aan: plakkaat van Verlatinghe.

Willem van Oranje vermoord

1584

In 1484 werd Willem van Oranje vermoord. De Nederlandse gewesten gingen verder zonder landsheer: de Republiek der Verenigde Nederlanden. Omdat Filips op meer gronden tegelijk vocht kon de Republiek standhouden.

Wetenschappelijke Revolutie

1600

Vrede van Münster

1648

In 1648 werd de Vrede van Münster gesloten. De 80-Jarige oorlog was voorbij.