Geschiedenis

1: Tijd van jagers en boeren (Prehistorie)

Period: 12,000 BCE to 3000 BCE

Kenmerkende aspecten:
1: de levenswijze van jager-verzamelaars
2: het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen
3: het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

Einde laatste ijstijd

11,500 BCE

Een ijstijd (115.000 v.C. - 11.500 v.C.) is een periode waarin de gemiddelde temperatuur lager is dan de tijd ervoor en erna. De sneeuw smolt niet of bijna niet en werd steeds dikker. De sneeuw die er lag werd samengeperst tot gletsjers. Die gletsjers lag niet alleen op de bergen, maar ook op het land.

Economisch: Landbouwrevolutie en het ontstaan van sedentaire leefwijze in Midden-Oosten

10,000 BCE

Landbouwrevolutie (oftewel agrarische revolutie) is een ingrijpende verandering waarbij mensen overgaan van een samenleving van jager-verzamelaars naar een landbouwsamenleving.
Sedentaire leefwijze: leven op een vaste woonplaats.

Economisch: Eind van de jagers en verzamelaars

10,000 BCE

Vanaf 45.000 v.C. bevolkte de moderne mens Europa. Tijdens de laatste ijstijd, van 115.000 v.C. tot 11.500 v.C., was een groot deel van Noord-Europa bedekt met ijs. In de zuidelijke helft van Europa leefden jagers en verzamelaars. Vanaf 10.000 v.C. veranderde de leefwijze van mensen door de ontwikkeling van de landbouw.

Economisch: Dieren voor bewerking land

10,000 BCE

Mensen gingen in de vruchtbare halvemaan omstreeks 10.000 v.C. voedsel verbouwen. Hier ontstond ook de veeteelt; dieren werden getemd.
Vanaf 8000 v.C. schapen, geiten en varkens.
Vanaf 6000 v.C. runderen
Vanaf 4000 v.C. paarden

Alles: Ontstaan stedelijke beschaving

3500 BCE

De Soemeriërs ontwikkelden in Irak de eerste stedelijke beschaving. Aan de rivieren Eufraat en Tigris ontwikkelden dorpen zich tot steden met stadsmuren, tempels, bestuursgebouwen en pakhuizen.

Ötzi bevroren

3300 BCE

Ötzi is de naam die is gegeven aan de oudst bekende individuele mens in Europa. Hij lag aan de rand van een gletsjer, in Italië, op 92 meter van de Oostenrijke grens. Doordat Ötzi al die tijd in het ijs had gelegen, waren zijn lichaam, zijn kleren en zijn spullen goed bewaard gebleven.

Cultuur: Uitvinding spijkerschrift Irak

3300 BCE

Het schrift was nodig voor de organisatie in de steden. De ambtenaren moesten onder meer de leveranties van de boeren aan de graanpakhuizen bijhouden. Uit de tekentjes die ze hiervoor gebruikten ontstond het spijkerschrift, zo genoemd vanwege de vorm van de letters.

Alles: Uitvinding brons

3000 BCE

De Soemeriërs deden belangrijke uitvindingen, o.a. brons. Ze mengden koper en tin tot het veel hardere brons, waarvan onder meer wapens konden worden gemaakt.

2: Tijd van Grieken en Romeinen (Oudheid)

Period: 3000 BCE to 500

Kenmerkende aspecten:
1: de ontwikkeling van wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat
2: het Romeinse imperium en de verspreiding van de Grieks-Romeinse cultuur
3: de vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
4: de confrontatie tussen de Griekse-Romeinse en de Germaanse cultuur
5: de ontwikkeling van jodendom en christendom

Cultuur: Ontstaan Jodendom

2000 BCE

Aanvankelijk hielden de joden net als de Romeinen een polytheïstisch geloof aan, maar op den duur werd het jodendom een monotheïstisch geloof met maar 1 God genaamd Jahweh en de Tenach als het heilige boek.

Start stedenvorming

1000 BCE

Rond 1000 ontstaan wederom weer de eerste landbouwstedelijke gemeenschappen. Dit komt onder andere door meer veiligheid in de wereld in deze periode en de opbloei van meer landbouw waardoor de bevolking kon groeien. In deze steden ontstond ook nijverheid en handel.

Cultuur: Bevolking Polytheïstisch

750 BCE

Het volk hield een polytheïstisch geloof aan. Een polytheïstisch geloof is een geloof waar meerdere Goden worden gediend. Vaak verbonden met een mythologisch wereldbeeld.

Cultuur: Ontstaan rationeel denken/filosofie

600 BCE

Griekenland bestond in de oudheid uit onafhankelijke stadstaten. Daarin ontwikkelden filosofen vanaf de 6e eeuw v.C. een wetenschappelijke manier van denken. In de 5e eeuw v.C. ontstonden aparte takken van wetenschap.

Politiek: Joodse Diaspora

587 BCE

In 587 v.C. werd de joodse hoofdstad Jeruzalem verwoest. De joden werden afgevoerd naar Babylonië (Irak). Vanaf toen hebben er joden in de diaspora (verspreiding) gewoond. Toen de Perzen Babylon in 539 v.C. veroverden, mochten de joden terugkeren, maar sommigen bleven achter.

Politiek: Democratie

507 BCE

In Griekenland ontstond de eerste democratie, in Athene. Later werden steeds meer Griekse stadstaten (poleis) democratisch.

Cultuur: Ontstaan Griekse wetenschappen

500 BCE

In de 5e eeuw v.C. (500 v.C. - 401 v.C.) ontstonden aparte takken van wetenschap. Archimedes en Pythagoras ontdekten natuurkundige en wiskundige wetten. Hippocrates werd grondlegger van de medische wetenschap.

Alles (Politiek): Ontstaan Romeinse Republiek

500 BCE

Rond 500 v.C. verjoegen de Romeinen hun laatste koning en stichtten een republiek. Rome was een aristocratie, de stad had een volksvergadering maar de macht was in handen van de senaat.

Politiek: Start Romeinse expansie

350 BCE

Vanaf 350 v.C. onderwierp Rome in een lange reeks oorlogen het grootste deel van Italië. In 264 v.C. begon de expansie buiten Italië.

Cultuur: Ontstaan Grieks-Romeinse cultuur

200 BCE

Na de verovering van Griekenland namen de Romeinen de Griekse kunst over, maar op den duur ontwikkelden ze ook een eigen stijl.

Politiek: Julius Caesar vermoord

44 BCE

Op 15 maart 44 v.C. werd generaal van het Romeinse rijk Julius Caesar vermoord in Rome.

Economisch (politiek): Romeinse imperium: pax Romana

27 BCE

Met de komst van Augustus in 27 v.C. werd er een Romeins keizerrijk gesticht. Er begonnen ruim twee eeuwen van rust en vrede binnen het Romeinse imperium: de pax Romana.

Politiek: Ontstaan Romeinse keizerrijk

27 BCE

Na de dood van Julius Caesar braken veel oorlogen uit, die uiteindelijk door Caesar's achterneef Octavius (Augustus) wordt gewonnen. Hij maakt in 27 v.C. van de republiek een keizerrijk.

Cultuur: Geboorte Jezus

4 BCE

Jezus, de profeet van het christendom, wordt geboren volgens de bijbel in Betlehem

Politiek: Germaanse invallen in Romeinse rijk

200

Vanaf de 3e eeuw n.C. vielen de eerste Germaanse stammen het Romeinse rijk binnen, aangezien het een aantrekkelijk rijk was om in te wonen.

Cultuur en politiek: Christendom Staatsgodsdienst

380

In 313 (Edit van Milaan) maakte keizer Constantijn een eind aan de vervolingen. Hij werd zelf christen. Eind 4e eeuw werd het de staatsgodsdienst.

Alles: Volksverhuizingen

400

Veel Germaanse stammen verhuizen naar het Romeinse rijk. Hierdoor ontstond veel chaos in het rijk met als gevolg de ineenstorting van het West-Romeinse rijk.

Alles: Val West-Romeinse Rijk

476

Er kwamen volksverhuizingen op gang, waarbij Germaanse stammen met geweld het Romeinse rijk binnentrokken. In 395 werd het rijk gesplitst in het West- en Oost-Romeinse rijk. In 476 eindigde het West-Romeinse rijk met de afzetting van de laatste keizer van Rome. Het Oost-Romeinse keizerrijk bleef nog eeuwen bestaan.

Alles: Verval van steden en wegen

476

Er zijn interne (van binnenuit) en externe (van buitenaf) oorzaken voor de val van het Romeinse Rijk. Door de val van het Romeinse Rijk stort de Romeinse ‘wereldhandel’ tussen Romeinse provincies in. Een van deze gevolgen was het verval van steden en wegen.

Politiek: Tweezwaardenleer

494

Het idee dat de geestelijke en wereldlijke macht elk hun eigen gebied hebben waarover ze heersen.

Economisch: Autarkisch bestaan

500

De West Europese samenleving was in de jaren 500-1000 vrijwel volledig agrarisch. De opbrengst van het land was zo laag dat het overgrote deel van de bevolking in de landbouw moest werken.

3: Tijd van monniken en ridders (Vroege middeleeuwen)

Period: 500 to 1000

Kenmerkende aspecten:
1: ontstaan en verspreiding van de islam
2: de ontwikkeling in West-Europa van landbouwstedelijke naar landbouwsamenleving
3: feodale verhoudingen in het bestuur
4: de verspreiding van het christendom in Europa

Cultuur:Opkomst Islam

610

Volgens de islamitische traditie werd Mohammed, een handelaar uit Mekka, op bijna 40-jarige leeftijd profeet. Van 610 tot zijn dood in 632 zou de engel Gabriël aan hem verschenen zijn, die hem verzen van Allah doorgaf. Mohammed volgelingen leerden de verzen uit hun hoofd en na zijn dood werden ze opgeschreven in de Koran.

Cultuur: Islamitische bloei in Europa

711

De islamieten staken over in Europa en drongen door tot diep in Frankrijk. Honderd jaar na Mohammed's dood (632) kwam aan de expansie van het Arabische-islamitische rijk een eind.

Cultuur: Slag bij Poitiers

Oct 10, 732

In 732 versloeg een christelijk leger onder leiding van Karel Martel bij Poitiers een groot moslimleger onder leiding van Abd al-Raham. Bijna heel Europa werd in de eeuwen daarna christelijk.

Politiek: Karel de Grote keizer

800

In de 8e eeuw kreeg Karel de Grote het hele rijk in Handen. Hij beheerste zo'n groot deel van Europa dat de paus hem in 800 in Rome tot keizer kroonde, de eerste keizer in het westen in meer dan 30 jaar.

Economisch en politiek: Feodaal stelsel

900

Karel en andere koningen waren afhankelijk van lagere heren, die met hen meevochten en soldaten leverden. Om zich van medewerking van deze edelen te verzekeren, beloonde de koning hen met grond en buit. Ook probeerde hij de adel aan zich te binden door een eed van wederzijdse trouw.

Economie: opkomst handel en geldeconomie

1000

Door de opkomst van de steden was er weer een heropbloei van de handel en geldeconomie zoals in de oudheid. Er werd vooral gehandeld in producten, aangezien die gemakkelijker konden worden geproduceerd door de nijverheid.

4: Tijd van steden en staten (Hoge en late middeleeuwen)

Period: 1000 to 1500

Kenmerkende aspecten:
1: opkomst van handel en ambacht en herleving van de landbouwstedelijke samenleving
2: opkomst van de stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van steden
3: het begin van staatsvorming en centralisatie
4: het conflict tussen de wereldlijke en geestelijke macht
5: de expansie van de christelijke wereld

Cultuur: Oosters schisma (grieks/latijns christendom)

1054

Het Oosters Schisma was de scheuring binnen de christelijke kerk tussen de oosters-orthodoxe kerken aan de ene kant en de Rooms-Katholieke Kerk aan de andere kant.

Politiek: de Investituurstrijd

1075

De strijd (1075 - 1122) tussen de geestelijke macht (paus) en de wereldlijke macht (keizer) over de vraag die van hun het primaat (de macht om bisschoppen) mocht hebben. Keizers wilde namelijk graag bisschoppen kunnen benoemen zodat zij als leenheer geen kinderen kunnen krijgen en de macht dus bij de keizer blijft. Strijd wordt uiteindelijk ''gewonnen'' door de paus omdat hij de investituur mag houden en de keizer niet.

Politiek en cultuur: Kruistochten

1096

Kruisvaarders (christenen) trekken naar het Oosten om stukken land te veroveren en mensen de kerstenen.

Cultuur: Renaissance

1400

De naam middeleeuwen is benoemd door de mensen uit de Renaissance. Renaissance betekent namelijk 'wedergeboorte', in dit geval de wedergeboorte van de oudheid. De middeleeuwen is in principe dus een periode MIDDEN tussen twee perioden van de klassieke oudheid.

Alles: Start Europese expansie

1400

Europese landen wilde meer delen van de wereld ontdekken. Hier waren veel verschillende redenen voor: handel drijven of andere producten ontdekken (specerijen bijvoorbeeld). Maar ook bijvoorbeeld om andere volkeren te kerstenen.

Cultuur: Humanisme

1400

Met de renaissance kwam ook het humanisme op. Humanistische geleerde bestudeerde de oude teksten van de klassieke tijd en probeerde die op de juiste manier te interpreteren. De monniken hadden deze teksten namelijk erg beïnvloed met christelijke invloeden. Humanisten geloofden ook in de universele mens, een mens die op elk vlak gespecialiseerd (Leonardo da Vinci).

Politiek: Val Oost-Romeinse Rijk

1453

De Ottomanen veroveren Constantinopel, en met de dood van Constantijn XI komt het Byzantijnse Rijk tot een einde.

Politiek: Begin staatsvorming en centralisatie

1453

Na de honderdjarige oorlog tussen Frankrijk en Engeland die wordt gewonnen door Frankrijk besluit Frankrijk om het land te regeren vanuit een centraal punt (hoofdstad).

Alles: Amerika ontdekt

1492

Columbus ontdekt onder de Castiliaanse vlag (voorloper van Spanje) Amerika in 1492.

Politiek: Karel V heer der Nederlanden

1500

Karel V was een Habsburgs keizer die over het grootste Europese rijk regeerde sinds dat van Karel de Grote. Hij was landsheer van de gewesten die de latere Nederlandse Republiek zouden vormen. In de Nederlandse historiografie heeft Karel V relatief weinig aandacht gekregen. De meeste aandacht ging uit naar zijn opvolger Filips II als heer der Nederlanden.

Cultuur: Wetenschappelijke Revolutie

1500

De bouwstenen van de moderne wetenschap werden gelegd.

5: Tijd van ontdekkers en hervormers (Renaissancetijd, 16e eeuw)

Period: 1500 to 1600

Kenmerkende aspecten:
1: het mens- en wereldbeeld van de renaissance en de hernieuwde oriëntatie op de klassieke oudheid
2: het begin van de Europese overzeese expansie
3: de splitsing van de kerk in West-Europa
4: het ontstaan van de Nederlandse staat

Politiek: Karel V aan de macht

1515

Karel V nam in 1515 het bestuur over de Nederlanden op zich. Veel Nederlandse gewesten vielen sinds de 15e eeuw onder één landsheer, maar ze vormden verder nog geen eenheid.

Cultuur: Opkomst Protestantisme

1517

Erasmus leverde kritiek op de kerk en pleitte voor een terugkeer naar het ware geloof, dat alleen gebaseerd was op de Bijbel. Daarmee was hij een wegbereider van de Reformatie die Luther in 1517 begon. Deze Reformatie scheurde het christendom in West-Europa uiteen in twee vijandige kampen: de protestanten die met de kerk van Rome braken en de rooms-katholieken die trouw bleven aan de paus.

Cultuur: Reformatie

1517

Splitsing binnen de Christelijke kerk tussen de katholieken en de protestanten, begonnen door Luther. De protestanten vonden dat het geloof meer back to basic moet en geloofde niet in al de corruptie en pracht en praal van de katholieken. Binnen het protestantisme waren er ook nog twee stromingen: Luther (gematigd) en Calvijn (streng protestants).

Cultuur: Luther vogelvrij verklaard

1521

Door Luther's mening over het geloof, was hij al in de kerkelijke ban gedaan. Na de Rijksdag van Worms is hij vogelvrij verklaard, omdat hij zijn 95 stellingen niet introk.

Cultuur: Rijksdag in Worms

1521

Karel V riep de belangrjkste Duitse vorsten en edelen bij een in Worms. Ook Luther werd nodigde hij uit voor deze Rijksdag. In een toespraak zei Luther dat zijn opvattingen gebaseerd waren op de Bijbel en dat hij dus niet anders kon dan ze handhaven. Luthers toespraak op deze dag leidde tot de scheuring van de kerk. Toen hij vertrok werd hij vogelvrij verklaard, hij was nu een ketter en Karel verbood ook het lezen of bezitten van zijn boeken en palmfletten.

Politiek: Drie collaterale raden opgericht

1531

Karel V vormde in 1531 drie centrale adviesraden:
- de Raad van State (advies geven over alle grote en voornaamste zaken)
- de Raad van Financiën (ging overleggen met de gewesten over belasting en zag erop toe dat ze betaald werden)
- de Geheime Raad (bestond uit rechtsgeleerden, stelde wetten op en hield toezicht op gewestelijk en plaatselijke besturen) Van deze Collaterale Raden had de Raad van State het meeste aanzien. De belangrijkste Nederlandse edelen zatten erin.

Cultuur (sociaal): Bloedplakkaat ingesteld

1550

Bloedplakkaat is een wet die werd ingesteld door Karel V. Volgens deze wet moesten alle ketters (protestanten) worden gedood. Ook op het bezit van ketterse boeken en het onderdak bieden aan ketters kwam de doodstraf te staan. Mannen die hun fouten toegaven moesten worden onthoofd, vrouwen levend begraven. Wie vasthield aan zijn ketterse opvattingen moest levend worden verbrand. Alle bezittingen van de veroordeelden werden afgenomen zodat ook hun nabestaanden werden getroffen.

Politiek: Filips II aan de macht

1555

Filips II volgde zijn vader Karel V in 1555 op als landsheer van de Nederlanden. Tegen Filips brak in 1568 de Nederlandse opstand uit, die in 1588 leidde tot de vorming van de Republiek der Verenigde Nederlanden

Cultuur: Vrede van Augsburg

1555

De godsdienstvrede van Augsburg was een vredesovereenkomst die in 1555 na veertig jaar van religieuze twisten in het Heilige Roomse Rijk, met als hoogtepunten de Schmalkaldische Oorlog (1546-1552) en de Vorstenopstand, getekend werd op de Rijksdag van 25 september 1555 een compromis bereikt tussen Ferdinand I, die zijn broer keizer Karel V verving, en de katholieke Rijksgroten aan de ene kant, en het Schmalkaldisch Verbond aan de andere kant, dat de protestantse rijkvorsten groepeerde.

Cultuur: Calvinisme in de Nederlanden verspreid

1560

Vanaf 1560 verbreidde de leer van de Franse kerkhervormer Calvijn zich in de Nederlanden. Calvijn was het over veel met Luther eens, maar dacht anders over de overheid.

Allemaal: Godsdienstoorlogen (katholieken/hugenoten)

1562

In Frankrijk woedden vanaf 1562 bloedige godsdienstoorlogen tussen katholieken en hugenoten, zoals de Franse Calvinisten werden genoemd. In 1572 was het dieptepunt bereikt met de 'bloedbruiloft. Pas in 1598 kwam een einde aan de Franse godsdienstoorlogen met een het Edict van Nantes; Wet waarin stond dat Frankrijk katholiek was, maar hugenoten recht hadden.

Cultuur: Beeldenstorm

1566

De beeldenstorm was een vernieling op grote schaal van heiligenbeelden en andere objecten van katholieke religieuze plaatsen door protestanten in de Lage Landen, die plaatsvond tussen 10 augustus en oktober 1566. In die periode werden vele kerken geschonden en het interieur ervan vernield. De verscherpte tegenstellingen, die mede een gevolg waren van de beeldenstorm, leidden indirect tot het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog en het ontstaan van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.

Cultuur: Smeekschrift naar Margaretha van Parma

1566

Zo'n 400 edelen trokken in Brussel naar het paleis van Margaretha van Parma, half-zuster van Filips waar ze haar in een 'smeekschrift' vroegen de kettervervolging te staken. Ze was onder de indruk en vroeg de inquisitie voorlopig minder hard op te treden terwijl Filips juist wilde dat de kettervervolgingen niet werden gematigd.

Politiek (en cultuur): 80-jarige oorlog

1568

De Nederlandse opstand tegenover de Spaanse overheersing die duurde tot 1648.

Politiek: Burgeroorlog in de Nederlanden

1572

Alva trok in 1572 met zijn leger Holland binnen om het land tot overgave te dwingen. Het leger van Alva was sterk, maar moest buiten de opstandelingen ook vechten tegen de geuzen en schutterijen. Daarom ontstond een burgeroorlog. De opstandelingen keerde zich niet alleen tegen het Spaanse leger, maar ook tegen alle Spaanse bestuurders en katholieken geestelijken.

Politiek: Statenvergadering: Oranje uitgeroepen tot leider opstand

1572

Hoewel de Opstand officieel in 1568 was begonnen, was er op dat moment nog geen sprake van een gecoördineerd en grootschalig verzet. Dit kwam pas in 1572, na de verovering van Brielle door de watergeuzen. Na dit succes besloten verschillende Hollandse steden zich in de Statenvergadering van Dordrecht aan te sluiten bij de opstandelingen, waarbij Willem van Oranje werd uitgeroepen als leider.

Politiek: Watergeuzen nemen Den Briel in

Apr 1, 1572

De Inname van Den Briel vond plaats op 1 april 1572, waarbij de watergeuzen het stadje Den Briel, thans Brielle, veroverden op het aldaar gelegerde koninklijke Spaanse garnizoen. Het is een van de bekendste gebeurtenissen van de Tachtigjarige Oorlog en daarmee in de vaderlandse geschiedenis van Nederland.

Politiek: Ontzet van Leiden

1573

De Spanjaarden omsingelde Leiden waardoor er geen voedsel meer de stad in kon komen en zo de stad zich moest overgeven. De stad werd gered door de watergeuzen die de boel lieten onderlopen waardoor de Spanjaarden moesten vluchten.

Politiek: Pacificatie van Gent

Nov 8, 1576

De Pacificatie van Gent (ook: Bevrediging van Gent) is een op 8 november 1576 gesloten overeenkomst tussen de gewesten van de Nederlanden om zich aaneen te sluiten in een zogeheten Generale Unie tegen de Spaanse overheersing.

Politiek (en cultuur): Alteratie van Amsterdam

May 26, 1578

De Alteratie is de naam voor de omwenteling in Amsterdam op 26 mei 1578 toen de katholieke stadsregering werd afgezet door de protestanten.

Cultuur: Gewetensvrijheid

1579

Veel mensen zochten toevlucht in Nederland, want nergens was de geestelijke vrijheid zo groot als in de Republiek. De Republiek was officieel gereformeerd, maar over het algemeen heerste er tolerantie. Er heerste gewetensvrijheid: niemand werd om zijn geloof vervolgd. Hoe in de praktijk werd omgegaan met andere godsdiensten verschilde van stad tot stad en van gewest tot gewest.

Politiek: Unie van Atrecht

Jan 6, 1579

De Unie van Atrecht is een op 6 januari 1579 in Atrecht (Arras) gesloten overeenkomst tussen Artesië, Kamerijk, Henegouwen en Romaans-Vlaanderen (met de opmerkelijke uitzondering van Doornik) als reactie op de opstand in de Nederlanden tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648)

Politiek: Unie van Utrecht

Jan 23, 1579

Nederland eisten een vertrek van de Spaanse troepen en beëindiging van de geloofsvervolgingen, maar Filips weigerde dat. Hij benoemde een nieuwe landvoogd, de hertog van Parma, die in 1579 met enkele zuidelijke gewesten een verbond wist te sluiten tegen de Opstand. Daarop sloten andere gewesten onder leiding van Oranje de Unie van Utrecht. Dit militaire bondgenootschap werd de kern van een nieuwe staat.

Politiek: Plakkaat van Verlatinghe

1581

Een document, ondertekend door de Staten-Generaal van de Nederlanden waarin Filips 2 wordt afgezet als hun overheerser.

Politiek: Willem van Oranje vogelvrij verklaard

Mar 15, 1581

Willem van Oranje is na 15 maart 1581 vogelvrij. De koning van Spanje ziet geen andere uitweg meer dan zijn tegenstander uit de weg te ruimen door een prijs op zijn hoofd te zetten. Stadhouder Parma noemt het besluit onridderlijk maar kondigt het wel af, zij het pas vier maanden later, op 15 juli. Toeval of niet. Maar vlak daarna, op 23 juli, begint de slag om Goor. De vrede (pacificatie) van Gent is definitief mislukt. Het oorlogsgeweld neemt hand over hand toe.

Politiek: Willem van Oranje vermoord

Jul 10, 1584

Op 10 juli 1584 werd Willem van Oranje met drie kogels om het leven gebracht door Balthasar Gerards. In de ogen van Gerards was Willem van Oranje een verrader omdat hij zich het lot aantrok van de protestanten die zich verzetten tegen de Spaanse overheersing van Nederland.

Politiek: De val van Antwerpen

1585

In 1585 kreeg Parma Antwerpen in handen. Toen dat voor de val van de stad zorgde, gaf dat aanleiding voor koningin van Engeland; Elizabeth, om troepen naar de Nederlanden te sturen.

Allemaal: Republiek gesticht

1588

De opstandige Nederlandse gewesten besloten na de Opstand verder te gaan zonder landsheer. Zo ontstond in 1588 de Republiek der Verenigde Nederlanden, of kortweg: de Republiek. Het grondgebied van de Republiek bestond slechts uit Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland en een stukje Gelderland

Politiek: Spaanse Armada verslagen

1588

De Armada was een hele machtige Spaanse oorlogsvloot. Filips 2 viel hiermee Engeland aan, maar ging uiteindelijk toch ten onder.

Alles: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden gesticht

1588

De opstandige gewesten besloten in 1588 niet langer te zoeken naar een vorst en vormden de Republiek der Verenigde Nederlanden. De Republiek bestond op dat moment bijna alleen uit Holland, Zeeland, Utrecht en Friesland. Maar in de tien jaar tot Filips dood, in 1598, wist de Republiek Groningen, Drenthe, Overijssel en Gelderland te heroveren.

Economie: Start wereldeconomie

1594

In de 17e eeuw kwam het handelskapitalisme tot bloei en ontstonden wereldwijde handelsnetwerken. De verenigde Oost-Indische Compagnie, die handeldreef met Azië, was daarin een hoofdrolspeler. De West-Indische Compagnie was actief in de gebieden rond de Atlantische Oceaan. De handelsrelaties die Europeanen buiten Europa aanknoopten, vormden het begin van de wereldeconomie.

Politiek: Republiek erkend door Frankrijk en Engeland

1596

Toen Filips in 1596 opnieuw Engeland wilde aanvallen, sloot Engeland samen met Frankrijk en de Republiek een bondgenootschap. Dit bondgenootschap zorgde ervoor dat de republiek als eerst werd erkend door deze twee staten.

Economisch en sociaal: Gouden Eeuw

1600

Een periode waarin Nederland ongekende welvaart ervaarde door de toegenomen handel met andere naties.

Politiek: Absolute Vorsten

1600

Absolute Vorst: In het begin van de 17e eeuw werd de macht van de vorsten groter, die vorsten werden absolute vorsten genoemd.
Terwijl in andere Europese landen de absolute vorsten het voor het zeggen hadden was de Republiek een uitzondering. Daar hadden de regenten het voor het zeggen.

6: Tijd van regenten en vorsten (Gouden Eeuw, 17e eeuw)

Period: 1600 to 1700

Kenmerkende aspecten:
1: de ontwikkeling van handelskapitalisme en wereldeconomie
2: de bijzondere plaats en de bloei van de Nederlandse Republiek
3: het streven van vorsten naar absolute macht
4: de wetenschappelijke revolutie

Alles: Oprichting VOC

Mar 20, 1602

De Verenigde Oost-Indische Compagnie werd opgericht omdat er teveel onderlinge concurrentie was bij Nederlande kooplieden en daardoor de winsten scherp daalden. Buiten de VOC mocht geen Nederlander in Azië handeldrijven. De compagnie kreeg bevoegheden die normaal alleen staten hebben. Ze mochten verdragen sluiten met vorsten, soldaten in dienst nemen, oorlog voeren en veroverde gebieden besturen. De VOC werd multinationaal, typerend voor het opkomende handelskapitalisme.

Politiek: 12-jarig bestand

1609

Afbeeldingsresultaat voor 12-jarig bestand
Het Twaalfjarig Bestand of Treves was een periode van twaalf jaar van wapenstilstand gedurende de Tachtigjarige Oorlog waarin niet of nauwelijks door de opstandelingen in de Republiek met de Spanjaarden werd gevochten. Het bestand duurde van 1609 tot 1621.

Cultuur: Begin 30-jarige oorlog (1618-1648)

1618

In de 17e eeuw leidden godsdienstige tegenstellingen en verzet tegen de centralisatiepolitiek van de vorsten tot opstanden en oorlogen. In Duitsland probeerde de Habsburge keizer zijn macht te versterken en het protestantisme te onderdrukken. Duitse vorsten vochten met elkaar maar ook meer Europese mogendheden deden mee.
Zweden en Denemarken - Protestanten
Spanje - Katholiek
Frankrijk (om Spanje dwars te zitten) - Prostestanten.

Economisch: Coen (achternaam) verplaatst bestuurscentrum VOC naar Batavia

1619

De leiding van de VOC in Azië lag eerst bij rondvarende vloten, maar later verplaatste Coen het bestuurscentrum naar Batavia (een zelf gevormde stad bij de Javaanse haven stad Jakarta). Hierdoor kwam de macht nog meer te liggen bij het Hollandse bestuur.

Politiek: Onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt

May 13, 1619

Aan het begin van de zeventiende eeuw vochten prins Maurits en landsadvocaat Johan van Oldenbarnevelt een hevige machtstrijd uit. Uiteindelijk zou dit conflict aflopen in de arrestatie van Van Oldenbarnevelt en zijn executie wegens verraad. Dit gebeurde op het Binnenhof in Den Haag.

Cultuur: Bouw van de Joodse-Portugese synagoge

1639

In 1639 bouwden de Portugese Joden aan de Houtgracht (het huidige Waterlooplein) voor het eerst een synagoge die vanaf de straat duidelijk zichtbaar was, waarmee een einde kwam aan de periode van onzichtbare huissynagogen. Het zal zeker een rol hebben gespeeld dat de Portugese Joden met hun handelscontacten met de landen rond de Middellandse Zee een belangrijke bijdrage leverden aan de Amsterdamse Gouden Eeuw.

Politiek: Vrede van Münster

1648

Het einde van de 80-jarige oorlog werd officieel ondertekend met de Vrede van Münster in 1648.

Politiek: Lodewijk XIV aan de macht

1661

Toen Lodewijk XIV aan de macht kwam probeerde hij consequent alle macht van de edelen en de steden te beperken. Het leidde tot een versterkt konningschap dat bekendstaat als het absolutisme. De macht van de koning wordt door niks beperkt. Zijn motto was: L'etat c'est moi (De staat, dat ben ik). Hij liet zich ook de Zonnekoning noemen, zoals de planeten draaien om de zon, zo draaide op aarde alles om hem.

Politiek en cultuur: Glorius Revolution (1688-1689)

1688

De Glorious Revolution is de benaming van de machtsovername door de Nederlandse stadhouder Willem III van Oranje-Nassau en zijn echtgenote Maria Stuart als koning en koningin van Engeland, Schotland en Ierland.

7: Tijd van pruiken en revoluties (Eeuw van de verlichting, 18e eeuw)

Period: 1700 to 1800

Kenmerkende aspecten:
1: rationeel optimisme en toepassing van verlicht denken
2: ancien régime en verlicht absolutisme
3: de democratische revoluties
4: uitbreiding van de Europese overheersing met plantageslaverij en het abolitionisme

8: Tijd en burgers en stoommachines (Industrialisatietijd, 19e eeuw)

Period: 1800 to 1900

Kenmerkende aspecten:
1: de industriële revolutie
2: de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme en socialisme
3: voorschrijdende democratisering
4: de opkomst van emancipatiebewegingen: feminisme en confessionalisme
5: discussies over de sociale kwestie
6: het moderne imperialisme en de industrialisatie

9: Tijd van wereldoorlogen (Eerste helft van 20e eeuw)

Period: 1900 to 1950

Kenmerkende aspecten:
1: het voeren van twee wereldoorlogen
2: de crisis van het wereldkapitalisme
3: de totalitaire ideologieën communisme, fascisme en nationaalsocialisme
4: propaganda- en communicatiemiddelen en massaorganisatie
5: verzet tegen het West-Europese imperialisme
6: verwoestingen door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van burgers bij de oorlog
7: racisme, discriminatie en genocide, in het bijzonder op joden
8: de Duitse bezetting van Nederland

10: Tijd van televisie en computer (Tweede helft van de 20e eeuw)

Period: 1950 to 2017

Kenmerkende aspecten:
1: de dekolonisatie
2: de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken en de wapenwedloop
3: welvaart en sociaal-culturele veranderingen vanaf de jaren 1960
4: de eenwording van Europa
5: de ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen