-
Period: to
Thomas Hobbes
Verlichtingsfilosoof (EN). Samen met John Locke voorloper van de politieke Verlichting. Zijn gedachten lagen mede aan de basis van de Franse Revolutie.
Volgens hem was een absolute vorst noodzakelijk om het volk te besturen, maar dan niet vanuit goddelijke wil (= le droit divin), maar vanuit een puur menselijk gekozen standpunt. Hiermee deed de volkssoevereiniteit de intrede. In veel Europese landen zullen in de 18de eeuw vormen van Verlicht absolutisme of verlicht despotisme opkomen. -
Period: to
John Locke
Verlichtingsfilosoof (GB). Samen met Thomas Hobbes voorloper van de politieke Verlichting. Ook zijn gedachten lagen mede aan de basis van de Franse Revolutie.
Hij geloofde in tegenstelling tot Hobbes wel dat het volk in staat was zichzelf te besturen. Hij zag een nauwe samenwerking tussen het volk en zij die regeren noodzakelijk. De regeerders moesten de basisrechten van het volk respecteren. Zo niet, dan mag het volk in opstand komen en de regering omverwerpen (= ius resistendi). -
Period: to
Charles Montesqieu
Verlichte denker (FR) die zich baseerde op de gedachten van John Locke. Hij ligt aan de basis van het idee achter de scheiding der machten. -
Period: to
Voltaire
Verlichtingsfilosoof (FR). Was net als Hobbes voorstander van een verlicht absolutisme waarin de vorst werd bijgestaan door Verlichte denkers. Hij kantte zich ook het meest tegen de Kerk en was tegen het feit dat er een bevoorrechtte staatsgodsdienst was, en onderdrukte godsdiensten (zoals bv. het jodendom). -
Vuurpomp van Thomas Newcomen
Doordat binnen de ijzerindustrie de vraag naar steenkool bleef stegen, moest men steeds dieper gaan graven om deze te kunnen ontginnen, waardoor men grondwaterproblemen had. Thomas Newcomen (GB) ontwikkelde hiervoor de vuurpomp, een voorloper van de moderne stoommachine. -
Period: to
Jean-Jacques Rousseau
Verlichtingsfilosoof (FR). Was net als Locke ook voorstander van een volkssoevereiniteit. Niet enkel politiek, maar ook sociaal (niet enkel de rede, maar ook het gevoel). -
Period: to
Diderot
Encyclopedieschrijver (FR) die Verlichte ideeën hielp verspreiden. -
Period: to
d'Alembert
Encyclopedieschrijver (FR) die Verlichte ideeën hielp verspreiden. -
Katoenindustrie: vliegende schietspoel
Spoel, ontwikkeld door John Kay (GB) die het weven bevorderde. De vraag naar katoen bleef stegen en de huisnijverheid kon deze vraag niet meer aan. Bijgevolg vond er ook in de katoenindustrie een heuse technische revolutie plaats. -
Begin 1ste Industriële Revolutie
Traditioneel wordt de helft van de 18de eeuw gezien als het begin van de eerste Industriële Revolutie. Het zwaartepunt van deze Industriële Revolutie lag voornamelijk in Engeland, en later ook in België, Frankrijk en het oosten van de VS. De drie belangrijkste sectoren van de 1ste Industriële Revolutie waren: de mijnbouw (steenkoolindustrie); ijzerindustrie en de katoenindustrie. -
Period: to
Zevenjarige Oorlog
Oorlog tussen (voornamelijk) Frankrijk & Engeland. Belangrijk voor de voorgeschiedenis van de Amerikaanse Revolutie. De 13 kolonies moesten namelijk de schulden van deze oorlog gaan vergoeden door belastingsverhoging. -
Katoenindustrie: spinning jenny
Handgedreven machine ontwikkeld door James Hargreaves (GB). De oplossing om het tekort aan garen (een gevolg van de vliegende schietspoel) tegen te gaan die nodig waren voor de spinnijverheid. -
Period: to
Napoleon Bonaparte
-
Boston Massacre
Bloedige opstand (valt te betwijfelen) dat mede een aanloop was naar de Amerikaanse Revolutie. -
Boston Tea Party
De kolonisten moesten meer belastingen betalen. o.a. the Stamp Act die postzegels op documenten meer belastte. Dit werd uiteindelijk afgeschaft, behalve de taksen op thee. Een boycot tot gevolg die tot onvrede leidde. Dit was slechts een van de voorvallen op de vooravond van de Amerikaanse Revolutie. Andere oorzaken waren: de kolonies mochten enkel goedkope grondstoffen uitvoeren en dure afgewerkte producten invoeren; verbod om westwaarts te trekken en geen vertegenwoordiging in het parlement. -
Katoenindustrie: spinning mule of mule jenny
De vliegende schietspoel en spinning jenny gecombineerd in 1 machine door Samuel Crompton (GB). -
Period: to
Amerikaanse Revolutie
Strafexpedities door Engeland werden georganiseerd na de gebeurtenissen van de Boston Tea Party. Vertegenwoordigers van de 13 kolonies kwamen bijeen om verzet te organiseren en een leger op te richten, onder leiding van George Washington. Na de onafhankelijksverklaring ging Engeland de strijd aan met de kolonies, die op hun beurt werden gesteund door de Fransen. -
Declaration of Independance
De Amerikaanse onafhankelijksverklaring die plechtig werd geproclameerd in Philadelphia. Heel veel verlichte ideeën komen hierin aan bod, waaronder (niet in het minste) het ius resistendi. -
Verbeterde stoommachine van James Watt
James Watt (GB) verbeterde de stoommachine van Newcomen en zorgde ervoor dat stoom werd omgezet in een draaiende beweging. Hierdoor konden meerdere andere machines aangedreven worden. -
Vrede van Versailles of Vrede van Parijs
Engeland erkend de 13 kolonies als onafhankelijk gebied. Dit betekend het einde van de Amerikaanse Revolutie. -
Waterkracht wordt vervangen door stoomkracht
We hebben het hier vooral over de katoenindustrie. De draaiende beweging die de stoommachine van Watt voortbracht werd gebruikt om de spin- en weefmachines aan te drijven. -
Katoenindustrie: mechanisch weefgetouw
Uitgevonden door Edmund Cartwright (UK). Een door stoomkracht aangedreven mechanische weefstoel. Fabrieken met wel 400 weefgetouwen door 1 stoommachine waren vanaf nu mogelijk. -
Gemeenschappelijke grondwet van de Verenigde Staten
De 13 kolonies werden vanaf nu gezien als een federale staat, die voortaan gekend zou worden als de Verenigde Staten van Amerika. Het betekende een compromis tussen enerzijds de democratisch-republikeinse zeide (voornamelijk uit het zuiden en gericht op decentralisatie), en anderzijds diegenen die een gecentraliseerde staat wilden (voornamelijk het noorden). Beiden komen elkaar tegenmoet in deze grondwet. -
Belastingsheffing in Frankrijk
Als gevolg van de steun de de Fransen de Amerikaanse revolutionairen gaf, en de (nog steeds) openstaande schulden die Lodewijk XIV had gemaakt met zijn militaire acties en luxueuze levensstijl, was het land bankroet gegaan. Dringende belastingen waren nodig, die (nog steeds traditioneel) door de derde stand moest betaald worden. -
Period: to
Eerste fase van de Franse Revolutie: de breuk met het Ancien Régime
-
Period: to
Franse Revolutie
Deze revolutie had meer invloed dan de Amerikaanse, doordat ze plaatsvond in een van de meest ontwikkelde en machtige landen van dat moment. De bedoeling was een totale breuk met het verleden en de oude gewoonten van het Ancien Régime. -
Bijeenkomst van de Staten-Generaal
Dit is de bijeenkomst van de drie standen door vertegenwoordigers. Het was echter uitzonderlijk want deze was al in 175 jaar niet meer bijeengekomen. Het was de derde stand die dit eiste om iedere stand te laten meebetalen in de nieuwe belastingen. Hoewel de derde stand dubbel vertegenwoordigd mocht zijn (omwille van demografische groei), haalde dit weinig uit aangezien elke stand 1 stem uitbracht en de adel en clerus samenspande tegen de belastingshervorming. -
Eed op de Kaatsbaan
Dit was een bijeenkomst van vertegenwoordigers van de derde stand die hadden geeist om een hoofdelijke stemming in de Staten Generaal te doen gelden omtrent de belastingshervorming. Deze eis werd verworpen, Waarop de derde stand zich had uitgeroepen tot De Nationale Vergadering (Assemblée Nationale). Ze trokken naar de Kaatsbaan en legden er de eed af, niet meer uit elkaar te gaan vooraleer er een grondwet was voor Frankrijk. -
Bestorming van de Bastille
De Bastille was een gevangenis/ wapenopslagplaats en tevens een symbool van de koninklijke absolute macht. De bestorming van dit gebouw als reactie op nieuws dat de koning troepen stuurde om plaatselijke relletjes te onderdrukken, wordt vaak gezien als het traditionele begin van de Franse Revolutie. -
Afschaffing van de standenmaatschappij in Frankrijk
De Nationale Vergadering had als antwoord op de opstanden in Parijs (en bijgevolg ook de opstanden op het platteland), de standenmaatschappij afgeschaft. Hiermee werden ook de oude plichten van de standen verworpen. -
Déclaration des Droits de l'Homme et du Citoyen
=De Verklaring van de Rechten van de Mens en van de Burger Burgerlijke en politieke rechten en vrijheden in Frankrijk werden vastgelegd. Het vestigde gelijkheid voor alle burgers voor de wet, voerde scheiding van machten in en verklaarde volkssoevereiniteit tot basis van elk politiek gezag. Eerst weigerde de koning dit te ondertekenen, waarop hij door een menigte van Versailles naar Parijs werd gebracht. Door deze gebeurtenis kregen de Jacobijnen binnen de Nationale Vergadering meer zeggenschap. -
Constitution Civile du Clergé
Een invoering van de Franse revolutionairen waardoor Kerk en staat definitief gescheiden werden, alsook de controle van de staat op de Kerk. -
Wet Le Chapelier
Franse wet die stakingen en vakbonden verbood. In Engeland was dit de Combination acts, in België het Coalitieverbod. Dit was een actie van de Franse Revolutionairen die de vrije markteconomie wilden begunstigen zoals dat in Engeland het geval was. -
Bill of Rights (USA)
Aanvulling van de grondwet met nog meer Verlichte ideeën. O.a. godsdienstvrijheid en vooral de scheiding der machten -
Lodewijk XVI wordt geïnterneerd
Na een mislukte vluchtpoging kreeg Lodewijk XVI, de Franse koning, een vaste woonplaats aangewezen en mag deze niet verlaten. Dit omdat hij de bestokingen van de émigrés (=gevluchte Franse adel en clerus), en andere Europese vorsten aan de grenzen aanmoedigde. -
Liberale grondwet van Frankrijk
Door deze grondwet werd Frankrijk een grondwettelijke (of constitutionele) monarchie. De scheiding der machten werd nu ook definitief in de grondwet opgenomen. -
Frankrijk verklaart de oorlog aan Oostenrijk en valt de Zuidelijke Nederlanden binnen
Vooral de Girondijnen hadden een meer gewelddadige visie binnen de revolutie en wilden deze uitbreiden naar de rest van Europa. In dit kader is er ook sprake van de Sansculottes, een volkse beweging van gewone mensen (ze droegen geen 'culottes', typische kniebroeken van de aristocratie. -
Period: to
Tweede fase in de Franse Revolutie: radicalisering
Ook wel gekend als 'het schrikbewind van de Jacobijnen' of de 'de dictatuur van Robespierre'. Onder de leider Maximilien de Robespierre kende Frankrijk een dictatuur onder de links radicale Jacobijnen die de gematigde Girondijnen verdreven hadden. Velen belandden onder de guillotine. 'De rede' werd aanzien als een nieuwe godsdienst. Het is ook in deze periode dat er een nieuwe kalender werd ingevoerd. -
Staatsgreep tegen de Franse monarchie
Toen de conflicten in de Nederlanden weinig succes bleken te zijn voor de Fransen, werd Lodewijk XVI samen met de aristocratie en de émigrés beschuldigd van samenzwering met de vijand. Hij werd hiervoor opnieuw gevangen gezet. Het parlement (de Nationale Vergadering) moest plaatsmaken voor een samenroeping van een Nationale Conventie (Convention nationale). Dit bestond vooral uit de meest radicalen onder de revolutionairen, nl. de Jacobijnen. -
De Nationale Conventie roept de Franse Republiek uit
De Nationale Conventie riep dit uit op haar eerste vergadering. Tevens berechtte ze Lodewijk XVI als verrader en liet hem later terechtstellen. -
Executie van Louis Capet
Lodewijk XVI, ontheven van zijn koninklijke titel, kwam onder de guillotine terecht. -
Staatsgreep tegen de dictatuur van Robespierre
Robespierre werd uitgeschakeld. Na verantwoordelijk te zijn voor de dood van ongeveer 40 000 'vijanden van het volk', belandde ook het hoofd van Robespierre uiteindelijk ook onder de Guillotine. -
Period: to
Derde fase in de Franse Revolutie: herstel
Officieel gekend als het Directoire, genoemd naar de vijf directeurs die de uitvoerende macht in handen kreeg. De machten werden namelijk weer gescheiden zoals dat in 1791 ook op het programma stond. De wetgevende macht bestond uit een tweekamerstelsel. Het Directoire kon de rust echter niet herstellen en de vele staatsgrepen volgden elkaar op. -
Executie van Gracchus Babeuf
Babeuf wordt gezien als een eerste communistische samenzweerder in de geschiedenis. Hij zette in op een 'samenzwering voor de gelijkheid', ervan uitgaande dat iedereen sociaal-economisch gelijk was, en eigendommen dus eigenlijk diefstal waren. Hij belandde later in de gevangenis en werd geëxecuteerd. -
Period: to
'Vierde fase in de Franse Revolutie': Napoleon Bonaparte
Aangezien de heerschappij van Napoleon op zich niet echt afspeelde op het toneel van de Franse Revolutie en haar ideologie, had het wel een rechtstreeks verband met de Revolutie. Het wordt namelijk gezien als een stabiele periode na een reeks instabiele jaren en staatsgrepen. -
Staatsgreep door Napoleon
Napoleon trok alle macht naar zich toe. Aanvankelijk als eerste consul (1800), daarna als keizer. -
Eerste elektrische batterij
Uitgevonden door Volta (IT). -
Concordaat van 15 juli 1801
Dit was een overeenkomst tussen Napoleon (toen eerste consul van Frankrijk) en paus Pius VII. Het gaf de Kerk haar vrijheid terug, al bleef ze aan de regering onderworpen. -
Invoering van de Code Civil
Burgerlijk wetboek door Napoleon ingevoerd. Het maakte rechtspraak eenvormig, voorzag in de gelijkheid van alle mannen voor de wet, de bescherming van het eigendomsrecht en de persoonlijke vrijheid. Sociale vrijheid was niet echt van de orde. Vooral de bezittende klasse van de burgerij haalde er voordeel uit. -
Napoleon wordt gekroond tot keizer der Fransen
Napoleon koos voor de titel van keizer om zich duidelijk te distantiëren van het koninklijk absolutisme, en zo de publieke opinie niet te verliezen. De titel deed ook herinneren aan grote historische figuren zoals de Romeinse keizers en Karel de Grote. -
Eerste stoomschip
Eerste toepassing van de stoommachine in de transport. Ontwikkeld door Robert Fulton (USA). -
Period: to
Succesvolle revoluties in Latijns-Amerika
De Creolen (in Zuid-Amerika geboren Spanjaarden) erkenden de koloniale autoriteit van Napoleon, die Spanje had bezet, niet. Deze opstanden leidde in eerste plaats tot de onafhankelijkheid van Paraguay in 1811. Andere landen zouden volgen, aangezien na de val van Napoleon ook in Spanje zelf in 1820 opstanden zouden uitbreken. Er was nooit een gewapende tussenkomst van de Europese allianties. Dit omwille van verzet door Engeland en het Monroe-doctrine (USA). -
Franse veldtocht tegen Rusland
Toen de tsaar van Rusland weigerde deel te nemen aan de Continentale Blokkade (een economische blokkade) die Napoleon had gevestigd tegen de Britten, ondernam hij een veldtocht tegen de Russen. Die verliep echter catastrofaal voor de Fransen die niet opgewassen waren tegen de kou en de Russische tactiek van de verschroeide aarde. Dit was het begin van het einde voor Napoleon. -
Volkenslag bij Leipzig
Deze slag bracht voor Napoleon de genadeslag. Napoleon werd hier verslagen en later verbannen. -
Napoleon wordt verbannen naar Elba
-
Eerste stoomtrein
Uitgevonden door Georges Stephenson (GB). -
De Grote Alliantie
Pruisen, Oostenrijk en Rusland sloten in 1815 een zogenaamde 'Heilige Alliantie'. Doel was een antiliberale politiek te voeren. In hetzelfde jaar voegde Engeland zich hier aan toe en werd het genootschap 'De Grote Alliantie' genoemd. Vanaf 1818 mocht ook Frankrijk hieraan deelnemen. Oostenrijk (onder Metternich) overheerste deze alliantie na 1815. -
Congres van Wenen
De overwinnaars op Napoleon (Groot-Brittannië, Rusland, Pruisen, Rusland en Oostenrijk) hertekenden in dit congres de Europese kaart en schroeven de revolutionaire ideeën terug. Dit wordt ook de Restauratie genoemd. Men was conservatief t.o.v. de Revolutionaire ideeën, maar een volledige terugkeer naar het Ancien Régime was ook niet de bedoeling. Het betrof meer soevereiniteit aan de vorst i.p.v. volkssoevereiniteit. -
Slag bij Waterloo
Na zijn terugkeer uit ballingschap wordt Napoleon hier definitief verslagen. Hij wordt opnieuw verbannen, maar ditmaal naar het eilandje Sint-Helena. Hier overlijdt hij dan uiteindelijk in 1821. -
Period: to
Karl Marx
Marx was een van de grondleggers van het (wetenschappelijk) socialisme en het communisme. Volgens hem was industrialisering onontkoombaar en was het aan de arbeidersklasse om (gewelddadig) de macht te grijpen. -
Trade unions in Engeland
Eerste vorm van vakbonden in Engeland, hoewel dit verboden was. -
Opening van de eerste spoorweg in Engeland
-
Griekenland onafhankelijk
Grieken bedogen de onafhankelijkheid op de Turken. -
Mechanisering van de katoenindustrie quasi compleet
-
Voor het eerst sprake van de term 'socialisme'
Socialisme was een reactie op de sociale wantoestanden in de industriële samenleving van het (vooral economische) liberalisme. Het streefde naar een meer gelijke samenleving, terwijl liberalisme op een meer vrije samenleving inzette. De term werd voor het eerst gebruikt door Fourier (FR) en Owen (UK). De eerste vormen van socialisme waren te onderscheiden in 2 groepen: Het utopische socialisme, en het wetenschappelijke socialisme. -
Julirevolutie in Frankrijk
Deze revolutie maakte een einde aan het restauratieregime in Frankrijk, hoewel het koninkrijk wel bleef bestaan. Er kwam een parlementaire monarchie tot stand. -
Belgische Revolutie en onafhankelijkheid
Een liberale en nationalistische revolutie. Losmaking van het Verenigde Koninkrijk der Nederlanden en vestiging van een grondwettelijke parlementaire monarchie. Dit was mede mogelijk door een Poolse opstand die voorrang kreeg van de Russische tsaar om neer te slaan. De tsaar had immers al troepen klaar om de Belgische opstand neer te slaan. -
Eedaflegging van Leopold I als eerste koning der Belgen
Ondanks de liberale revolutionaire ideeën die al sinds de Franse Revolutie door Europa waaiden, koos de nieuwe Belgische staat toch voor een parlementaire monarchie. Dit vooral omwille van de grote buitenlandse druk waar parlementaire monarchieën aanwezig waren, met niet in de minste het Verenigde Koninkrijk. -
People's Charter
Pleitte voor meer politieke rechten voor de arbeiders (UK). -
Groothertogdom Luxemburg onafhankelijk
Luxemburg werd samen met België losgerukt van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Aanvankelijk zou het een deel van België worden, maar dat zagen de andere mogendheden niet zitten. Vanaf 1939 werd Luxemburg een onafhankelijk gebied, na wel een deel af te staan aan België (provincie Luxemburg). Het is ook vanaf 1939 dat koning Willem I van Nederland de Belgische onafhankelijkheid erkende. Tot dan had hij gedreigd troepen te sturen naar België. -
Period: to
Eerste Opiumoorlog
Deze oorlog tussen 'Europa' (vooral de Britten) en China leidde tot het verdrag van Nanking. Dat de Chinezen een enorme boete oplegde en de havens openstelde voor vrijhandel. De Chinezen moesten het onderspit delven voor de Europese kanonneerboten, hoewel de Chinezen buskruit al langer kenden, maar niet met deze toepassing. De term 'opium' komt bovendien door de Europese vrijhandel in opium die nu mogelijk was, die mede ervoor zorgde dat het Chinese Rijk ten val kwam. -
2410 km spoorwegen in Groot-Brittannië
-
549 km spoorwegen in Duitsland
-
Eerste telegraaflijnen worden aangelegd
Dit was de eerste praktische toepassing van elektriciteit. -
Opkomst van de Vlaamse belangen
De Belgische staat was aanvankelijk een Franstalige staat. Dit stond zo ook in de grondwet, met het idee van de anti-Hollandse gedachte. De Vlamingen eisten niet alleen meer culturele ontvoogding, maar ook politieke en economische ontvoogding. Hiervoor werd er een Vlaamse Beweging opgericht. -
De Britten krijgen Hongkong in hun bezit
Na de Eerste Opiumoorlog kregen de Britten Hongkong in hun bezit en was China gedwongen zijn havens open te stellen voor handel. China was voor de Europese mogendheden de grootste inzet in de koloniale wedloop in Azië. Ze begonnen met het overnemen van kleine strategische posities in de Stille Oceaan en namen zo voormalige Chinese protectoraten over. -
Spoorweg Antwerpen-Duits hinterland via Luik voltooid
Deze zogenaamde 'IJzeren Rijn' zorgde mede voor de industriële bloei van Wallonië. -
Period: to
Aardappelziekte & misoogsten
Grote hongersnood als gevolg van deze gebeurtenissen. Hierdoor, en ook door de verdwijning van huisnijverheid omwille van de Engelse textielconcurrentie, zakte Vlaanderen terug tot een onderontwikkeld land met veel armoede en criminaliteit. Veel Vlamingen emigreerden naar Wallonië of naar het buitenland, met niet in het minste Amerika. -
Oprichting van de Belgische Liberale Partij
Tijdens de Belgische Revolutie was er sprake van een 'monsterverbond' of unionisme. Dit was een samenwerking tussen Belgische katholieken en liberalen. Wanneer België onafhankelijk werd en dit ook erkend werd door Willem I in 1839, bleek dit al snel tot vele breuklijnen te komen. Gelijkgezinden gaan zich verenigen. Aan liberale zijde, of antiklerikale zijde (later hier ook socialisten), leidde dit tot de oprichting van de Liberale Partij -
Manifest der Kommunistischen Partei
Geschreven door Karl Marx & Friedrich Engels (DE) in Londen. -
Revoluties van 1848
Deze reeks aan revoluties in Europa begon met de februarirevolutie in Frankrijk. Hier werd een radicaal-liberale en republiek uitgeroepen met democratische elementen. Ook in Oostenrijk vonden nationalistische opstanden plaats die tot toegevingen leidden, die op hun beurt uiteindelijk door het Oostenrijkse leger werden ongedaan gemaakt. Het nationale eenheidsstreven in Duitsland werd versterkt en ook Italië hoopte op de Risorgimento. EN en USA democratiseerden meer om revolutie te voorkomen. -
6044 km spoorwegen in Duitsland
Een vertienvoudiging in 10 jaar tijd. -
2915 km spoorwegen in Frankrijk
-
Arbeidsduur in de fabrieken is onbeperkt
Mannen, vrouwen en kinderen werkten 13 à 14 uren per dag. Vaak zelfs ook 15 à 16 uren per dag. -
Period: to
Doorbraak van de Industriële Revolutie in Wallonië
Een steenkool- en ijzerindustrie kwam tot bloei in Luik en Henegouwen, een wapenindustrie in Luik, een glasproductie in Chaleroi en kristalproductie in Val-Saint-Lambert. -
Period: to
Krimoorlog
Door de afbrokkeling van het Ottomaanse Rijk zagen Rusland en Oostenrijk hun kans. Dit kwam tot conflict tussen beide grootmachten. Dit blijkt voor het eerst in de Krimoorlog. Deze breuklijn tussen Rusland en Oostenrijk verzwakte beide grootmachten en maakte een einde aan de Heilige Alliantie. -
Staalindustrie: introductie van de Bessemerconvertor
Zeer belangrijk element in de staalindustrie. Dit zorgde ervoor dat koolstof uit het gesmolten ijzererts kon verwijderd worden door er samengeperste lucht doorheen te blazen, samen met het Thomasprocédé (1876), dat het fosfor uit het ijzererts verwijderde. -
Period: to
Tweede Opiumoorlog
Opnieuw zijn de Chinese schepen niet opgewassen tegen de Europese schepen. Deze oorlog zal alleen maar tot meer Europese invloed gaan leiden. -
Eerste boring naar aardolie
Dit gebeurde (vermoedelijk) in Pennsylvania (USA). Was van groot belang in de ontwikkeling van de verbrandings-, benzine- of ontploffingsmotor. Later slaagde men erin om deze aardolie te verfijnen tot petroleum. -
Slag bij Solferino
Camillo di Cavour, eerste minister van Piëmont, streefde naar de Italiaanse eenmaking, of de Risorgimento. Met deze slag, gesteund door de Fransen onder Napoleon III (Fransen zagen in een verenigd Italië een bondgenoot tegen de Duitsers), versloeg hij de Oostenrijkers en veroverde zo Lombardije. Als gevolg van deze slag richtte Henri Dunant het Rode Kruis op. Garibaldi zorgde dat hier ook het zuiden van Italië bijgevoegd werd. -
Zwaartepunt van Belgische steenkoolontginning verschuift van Mons naar Luik
-
Frankrijk begint aan de verovering van Indochina
-
Afschaffing coalitieverbod (FR)
Hoe langer, hoe meer kwam het verbod op coalities onder druk te staan. Arbeiders gingen zich gaan verenigen in mutualiteiten of coöperaties. Na de afschaffing kwamen ten slotte ook de vakbonden of syndicaten tot ontplooiing. -
De Vlaamse Beweging raakt ook verzeild in de ideologische breuklijn
Zo ontstonden er binnen de Vlaamse beweging 2 stromingen. Dit was echter voordelig naar politieke partijvorming. Zo werden er vanaf nu ook eerste taalwetten vastgelegd: het gebruik van Nederlands in strafzaken (1873), in openbare besturen in Vlaanderen (1878) en in het officiële middelbare onderwijs (1883). Feitelijk riepen deze wetten de verfransing van Vlaanderen nog steeds geen halt toe. Dit zorgde alleen maar voor meer radicalisering binnen de Vlaamse Bewegingen -
Period: to
Eerste fase in de Duitse eenmaking
De Deens-Duitse Oorlog (1846) en de Duits-Oostenrijkse Oorlog,(Duitsland met hulp van Noord-Italië (1866) waren beiden grote acties in de Eerste fase van de Duitse eenmaking. Het betrof vooral de oprichtingen van de Noord-Duitse bond (onder leiding van Pruisen) en de Zuid-Duitse bond, die dan later verenigd werden. -
Ontdekking van soda zonder gebruik te maken van zwavelzuur
Ontdekt door Ernest Solvay (BE). -
Afschaffing coalitieverbod (BE)
-
Eerste elektrische dynamo
Uitgevonden door Siemens (DE). Deze dynamo maakte het mogelijk om elektriciteit op een grote schaal te gaan gebruiken. Dit werd tevens de nieuwe energiebron voor machines in de fabrieken. De stoommachines gingen nu de draaibeweging omzetten in een elektrische spoel, die dan op zijn beurt de machines aandreef. -
Period: to
Chemische industrie: ontwikkeling van kunststoffen
Vooral Duitse geleerden slaagden erin deze stoffen te produceren. Respectievelijk gaat het over celluloid (1868); kunstzijde (1889-1890); bakeliet of synthetische hars (1909) en cellofaan (1912). Deze kunststoffen kenden veel toepassingen in de fotografie, elektronica, plastics en textiel. -
Oprichting van de Belgische Katholieke Partij
Ook aan de klerikale zijde ging men samentroepen. Zo kwam men tot de oprichting van de Katholieke Partij van België in 1869. Dit is niet te verwarren met de Christene Volkspartij van Priester Daens, dat meer socialistische kenmerken had. -
Onmenselijke werkomstandigheden in de fabrieken
Omstreeks 1870, maar zeker ook de periodes ervoor en erna was er sprake van erg zware werkomstandigheden. Mensen moesten een volledige week werken, ook op zondag. Men moest dan de werkplaatsen reinigen. Later zal (in België) in 1905 in de wet worden vastgelegd dat zondag een officiële rustdag is. Ook zal nachtwerk voor vrouwen verboden worden, en in 1911 ondergrondse kinderarbeid verboden worden. Dit allemaal in de stijgende eisen voor arbeidersbelangen in de tweede helft van de 19de eeuw. -
15 544 km spoorwegen in Frankrijk
-
Afschaffing coalitieverbod (AT)
-
Italiaanse eenmaking of Risorgimento
De Italiaanse eenmaking was een feit na de inname van Rome door de Italianen. Koninkrijk Italië voor heel het schiereiland was een feit. -
Europees (modern) imperialisme
Voor 1870 waren het vooral Spanje, Portugal en de Nederlanden geweest die de grote koloniale rijken hadden. Vanaf 1870 neemt dit echter af in het voordeel van de grote mogendheden op dat moment. Vanaf 1870 werd de Europese aandacht vooral op Afrika en Azië gevestigd. Er ontstond een koloniale wedren. -
Period: to
Tweede fase van de Duitse eenmaking of de Frans-Duitse Oorlog
Frankrijk zag de eenmaking van Duitsland als een bedreiging. Voor Otto von Bismarck was dit de slotvictorie. Na de Noord-Duitse bond op te richten en later met de Zuid-Duitse Bond te herenigen was nu na deze oorlog de volledige Duitse eenmaking een feit, aangezien Frankrijk naast zware oorlogsschatting ook Elzas-Lotharingen moest afgeven aan het Duitse Rijk. -
Afschaffing coalitieverbod (GB)
-
Duitse eenmaking
Na het Franse verlies van de Frans-Duitse Oorlog, werd in Versailles de Pruisische koning Wilhelm I tot keizer van het nieuwe Duitse Keizerrijk gekroond. Een zware vernedering voor de Fransen. Samen met de Italiaanse eenmaking was het machtsevenwicht in Europa, zoals vastgelegd in het Congres van Wenen, verstoord. De dominante rol van Oostenrijk was bovendien uitgespeeld. -
Period: to
Langdurige economische depressie & begin 2de Industriële Revolutie
Deze trof zowel de landbouw als de industrie. Na deze depressie werd de vrijhandel wat teruggeschroefd en kende men een heropbloei van het protectionisme. Loonsverhogingen van de arbeiders moesten koopkracht bevorderen. Het is tevens het begin van een tweede Industriële revolutie die haar centrum kende in de VS en het pas verenigde Duitsland. De belangrijkste gegevens van de 2de Industriële Revolutie zijn: elektriciteit; de verbrandingsmotor; staalindustrie en de chemische industrie. -
23 200 km spoorwegen in Groot-Brittannië
En vertienvoudiging op 35 jaar tijd. -
Liberale Partij wint de verkiezingen in België
Met deze verkiezingsoverwinning draaiden de Belgische liberalen de staatssubsidiekraan voor het katholieke onderwijs dicht. Dit lokte hevig reacties uit van de katholieken en de Kerk. De eerste schoolstrijd barstte los. Elk probeerde zoveel mogelijk aanhangers naar zich toe te trekken. Onderwijs speelde hierin een belangrijke rol, vandaar de strijd erom. Beide kanten gingen eigen mutualiteiten, vakbonden, sportclubs, etc. gaan oprichten. Later zullen ook de socialisten hieraan deelnemen. -
Uitvinding van de gloeilamp
Uitgevonden door Thomas Edison (USA). -
Duitsland en Oostenrijk sluiten een geheime Tweebond, Duple Alliantie of zogenaamde Zweibund
Het oospronkelijke plan van Bismarck was om een zogenaamde 'driekeizersbond' op te richten tussen Duitsland, Oostenrijk en Rusland. De spanningen van Rusland en Oostenrijk omtrent de Balkan lieten dit idee echter varen. Rusland ergerde zich bovendien aan Bismarck en verwijderde zich van Duitsland. Daarom sloot hij dus de geheime Tweebond met Oostenrijk voor wederzijdse hulp bij een Russische aanval. Dit is een rechtstreekse voorloper van de Triple Aliantie die de start van WOI mede zal bepalen. -
Period: to
Jozef Stalin
Jozef Stalin (GA) kwam in de Sovjetrepubliek aan de macht in 1928. Hij bleef het regeren tot aan zijn dood in 1953. Bij de uitbouw van zijn nationaal communisme stootte hij op veel problemen. Hij werd geconfronteerd met vele verschillende nationaliteiten (die eerder al voor een val van Rusland zorgden, nu zijn er zelfs nog meer binnen de USSR) en er bleef vanuit bepaalde hoeken ook nog steeds weerstand bestaan tegen het communistische regime. Hij voerde hierop een totalitair regime in. -
Period: to
Eerste Belgische schoolstrijd
Onderwijs was vrij in België. De antiklerikale zijde (de vrijzinnige liberalen) onder de Liberale Partij vonden dat de staat hier toezicht moest op hebben. De katholieken vonden dat de Kerk in alle vrijheid onderwijs mocht inrichten. Deze verschillende interpretatie van de grondwet leidde tot een eerste, en zelfs later een tweede schoolstrijd. Dit situeerde zich in de ideologische breuklijn in België. -
Stanley trekt naar Afrika in opdracht van Leopold II
Henry Morton Stanley (GB) ondernam in opdracht van Leopold II een ontdekkingsreis op de Congostroom. Hij was slechts een van vele ontdekkingsondernemingen in Centraal-Afrika gefinancierd door Leopold II met zijn Association Internationale Africaine. Stanley 'ontdekte' Congo en maakte het toegankelijk. Hij sloot contracten met de plaatselijke stamhoofden (die analfabeet waren en bovendien de taal niet begrepen) die zo hun land afstonden aan Leopold II. -
Italiaanse bezetting in Afrika
Italië bezette Somaliland en Eritrea. Later ook Libië. -
Triple Alliantie
Bismarck sloot een verbond met Oostenrijk (het eerdere Duple Alliantie) en Italië. Ditmaal voor wederzijdse hulp tegen Franse aanval. -
De Britten veroveren Egypte
Dit kan gezien worden als de start van het Britse koloniale imperium. Van hieruit trokken ze zuidwaarts het Afrikaanse continent in, via Soedan langs de Indische Oceaan tot het Zuiden van Afrika. -
Ontwikkeling van de elektrische transformator
Zorgde ervoor dat elektriciteit niet meer ter plaatse diende gebruikt te worden, maar over grote afstanden kon worden getransporteerd. -
Eerste benzinemotor
Uitgevonden door Gottlieb Daimler (DE). -
Period: to
Duitse bezetting in Afrika
Duitsland bezette in deze periode Zuid-West & Oost-Afrika, Togo en Kameroen. -
Period: to
Benito Mussolini
-
Katholieke Partij wint de verkiezingen in België
De Liberale Partij had geleden onder de schoolstrijd. Het Ministerie van Onderwijs, of departement Openbaar Onderwijs, dat ze hadden ingevoerd verbood katholieke onderwijzers en kinderen in het openbaar onderwijs (ook andersom). Dit was een enorm verlies voor de scholen en vooral voor de Liberale populariteit. Het Ministerie van Onderwijs werd na deze verkiezingen afgeschaft en een periode van katholieke dominantie in de Belgische politiek was aangebroken. De verzuiling in België bleef wel. -
Conferentie van Berlijn
Deze conferentie speelde een belangrijke rol in de koloniale verdeling van Afrika. Ze werd samengeroepen door Bismarck (wat trouwens ook de leidende rol van Duitsland aantoont). -
Duitsers nemen Nieuw-Guinea en de archipels ten noordoosten ervan in
-
Oprichting van de Belgische Werkliedenpartij
Via vakbonden en vooral het Algemeen Belgisch Vakverbond (ABVV) vond het socialisme haar weg naar de politiek. Aanvankelijk ging deze partij de strijd aan met het cijnskiesrecht. -
Leopold II van België krijgt Kongo-Vrijstaat als persoonlijk bezit
Leopold had al langer koloniale plannen, maar het was pas op de Conferentie van Berlijn in 1885 dat deze plannen definitieve realiteit werden. Dit werd door de andere mogendheden goedgekeurd, zolang Leopold de Kongo-rivier zou openstellen voor vrijhandel. Aan het einde van zijn Congolese heerschappij was hij echter een erg omstreden figuur wereldwijd. Vooral vanuit de Britse hoek kwam er erg veel kritiek en de toenmalige Amerikaanse president weigerde hem te ontvangen in Washington. -
Period: to
Britse annexatie van Birma en Noord-Borneo
-
De Verenigde Staten nemen Hawaï in
Voor het eerst in de geschiedenis speelden er niet-Europese concurrenten mee in de koloniale wedren. Enerzijds was dit Japan, anderzijds de VS. De VS zocht steunpunten in de Stille Oceaan na de voltooiing van de expansie tot aan de westkust van hun eigen continent. Vanaf 1887 was er dan ook een vlootbasis terug te vinden in de archipel van Hawaï. Hiermee koos de VS uiteindelijk toch voor het Imperialisme, na het een lange tijd te hebben bevochten. -
Wilhelm II wordt keizer van Duitsland
-
Period: to
Adolf Hitler
-
42 869 km spoorwegen in Duitsland
-
Keizer Wilhelm II ontslaat von Bismarck als kanselier van Duitsland
De jonge keizer sloeg het diplomatische roer om. Hij ontsloeg von Bismarck als kanselier en was vastberaden om van Duitsland een wereldmacht te maken. Hiervoor ging hij een expansionistische koers gaan varen. -
Eerste hoogspanningskabel
-
Rerum Novarum
'Over de nieuwe zaken'. Dit is een pauselijke brief (=encycliek) door paus Leo XIII opgesteld. Hij veroordeeld hierin het socialisme, collectivisme (=groepsverband) en de klassenstrijd. Hij beklemtoonde ook nog eens de rol van de Kerk, de staat, de patroons (= de burgerij) en de arbeiders in een gemeenschappelijke oplossing voor het sociale vraagstuk. Partijen die naar dit gebeuren zullen gevormd worden, liggen aan de basis van de christendemocraten, en christelijke vakbonden zoals bv. ACV. -
Invoering van het Algemeen Meervoudig Stemrecht in België
Als antwoord op de massale stakingsgolven, georganiseerd door de BWP schafte de Belgische regering het cijnskiesrecht af en hadden ook de arbeiders een stem in de politiek, weliswaar niet zoveel als de bovenklasse die meerdere stemmen mocht uitbrengen. -
De socialistische partij is groter dan de Liberale partij in België
Na de invoering van het Algemeen Meervoudig Stemrecht kregen de socialisten 28 zetels en werden zo in 1 klap groter dan de Liberale partij, die. 20 zetels had (na een verlies van 41 zetels). -
Oprichting van de Christene Volkspartij in Aalst
Opgericht door priester Daens (BE). In veel Europese landen kwamen katholieke arbeiderspartijen tot stand als reactie op de socialistische beweging, en uit schrik veel arbeiders te 'verliezen' aan de socialistische ideologie (dat zich in theorie tegen de Kerk keert). Dergelijke partijen verdedigden (al dan niet in sterke mate) het paternalisme, een standpunt dat soms ook door de liberalen werd ingenomen. -
Frankrijk en Rusland worden bondgenoten
Door de nieuwe politieke koers die Duitsland nam, kwam Frankrijk los uit zijn isolement die Bismarck had gecreëerd. Frankrijk zocht toenadering tot Rusland, tot onrust van de Duisters. Beiden konden steunen op elkaars bijstand in tijden van oorlog met Duitsland. -
Period: to
Eerste Chinees-Japanse Oorlog
Na deze oorlog kreeg Japan Formosa (oude benaming voor Taiwan), en vestigde het zijn invloed in Korea en zuidelijk Mantsjoerije. -
Spaans-Amerikaanse Oorlog
Na deze oorlog kregen de Verenigde Staten niet alleen Cuba, maar ook Puerto Rico en de Filippijnen in bezit. -
Frankrijk sluit een geheim verdrag met Italië
Hoewel Italië al verbonden was aan Duitsland en Oostenrijk in de Triple Alliantie, sloot Frankrijk toch een verdrag met de Italianen die de 'strikste neutraliteit' verbond in geval van internationaal conflict. -
Groot-Brittannië en Frankrijk sluiten het Entente Cordiale
Groot-Brittannië koos voor een zogenaamde 'splendid isolation', waardoor ze buiten de conflicten zouden blijven van de Europese mogendheden. Dit veranderde echter toen Duitsland zijn vloot ging gaan uitbouwen en ging concurreren op zee, waar de Britse claim sterk was. De Britten kozen hierom dus toenadering tot de Fransen. -
Period: to
Russisch-Japanse Oorlog
Met zijn invloed in zuidelijk Mantsjoerije kwam Japan in het vaarwater van de Russen terecht, die ook controle over dit gebied wilden. Japan versloeg de Russen, tot grote verrassing van de Europeanen. De Russen moesten Port Arthur en Mantsjoerije verlaten. Korea werd nu officieel door de Japanners geannexeerd. -
Tsaar Nicolas II staat een grondwet en parlement (Doema) in Rusland toe
De tsaar ging aanvankelijk niet in op de vraag van democratisering. Uiteindelijk leidde dit tot protest waarop de tsaar een grondwet en het parlement, de zogenaamde Doema, toeliet. Hij bleef echter een persoonlijk bewind voeren. Er volgde nog protest, ook omwille van opeenvolgende misoogst en honger, die hij hardhandig liet neerslaan, o.m. Rode of Bloedige Zondag in 1905. -
Triple Entente
Eerder waren er diplomatieke spanningen tussen de Britten en de Russen. Groot-Brittannië sloot eerder in 1902 al een verdrag met Japan tegen Rusland. Frankrijk dat aan beiden verbonden was, bemiddelde voor een overeenkomst tussen beide mogendheden, hoewel dit voor de Duitsers onmogelijk leek omwille van de conflicten in Azië (o.a. Afghanistan). Verzoening kwam er echter wel, waardoor de Triple Entente tussen Groot-Brittannië, Frankrijk en Rusland tot stand kwam. -
Kongo-Vrijstaat wordt een Belgische kolonie
Onder buitenlandse druk, en vooral door wat missionarissen zagen in Kongo-Vrijstaat (katholieke missionarissen werden toegelaten moesten bovendien zwijgen over wanpraktijken). Het valt te nuanceren of er (vooral vanuit protestantse Engelse kant) oprecht opspraak was tegen de wreedheden van Leopold, of eerder een jaloerse reactie tegen de grote winsten die hij er opstreek met de (zo goed als) monopolie op rubber. De echte reden licht wellicht ergens in het midden. Belgisch-Congo was een feit. -
Lancering van het Ford T model
Door Henry Ford (USA). Was een pionier in de transportrevolutie op het land, dat vervoer losmaakte van de gebondenheid aan het spoorwegnet. -
Period: to
Eerste Balkanoorlog
De Balkanoorlogen worden gezien als de beginselen van de Eerste Wereldoorlog. Vooral nationalisme speelde hier een rol met niet in het minste het Servische nationalisme. Het Ottomaanse Rijk brokkelde alsmaar af, wat ook een grote rol speelde in de Balkan. Het resultaat van de Eerste Balkanoorlog was overwinning voor de Serviërs en de Bulgaren en uitbreiding van het grondgebied. -
Lopende band in Fordfabrieken
henry Ford (USA) was tevens pionier in een nieuwe productiewijze: de lopende band. Fordfabrieken hadden in 1913 een productietijd voor een auto van 93 minuten. Voordien was dit 14 uur. -
Tweede Balkanoorlog
De Serviërs hadden van oudsher banden met de Russen. Ze spreken beide een Slavische taal en hebben beide de Orthodoxe Kerk als godsdienst. Het was eigenlijk oorspronkelijk de bedoeling van Servië om gebied van Oostenrijk-Hongarije te winnen met Russische steun. Rusland had bovendien via Servië een toegang tot de Middellandse Zee. Resultaat van de Tweede Balkanoorlog betekende opnieuw winst voor Servië. -
Period: to
Eerste Wereldoorlog
Het grote conflict waarin de Centralen (de Triple Alliantie zonder Italië en met Bulgarije en het Ottomaanse Rijk) en de Geaillieerden (de Triple Entente met Servië en Italië (en later ook België)) het tegen elkaar opnemen. De Eerste Wereldoorlog was een totale oorlog, met inzet van alle mensen en middelen en een overschakeling van de economie naar een oorlogseconomie. -
Moord op Frans Ferdinand van Oostenrijk
Dit wordt traditioneel gezien als het startsein van WOI. Aanvankelijk begon het als de Derde Balkanoorlog, maar door de vele allianties die voordien werden gemaakt tussen de Europese mogendheden was er later sprake van een grote internationale oorlog die zich ook buiten de Balkan afspeelde. Deze oorlog was achteraf gezien onvermijdelijk aangezien de spanningen. De moord op Frans Ferdinand door Servisch nationalist, Gavrilo Princip, was echter een reden die dit uitlokte. -
De Duitsers trekken België binnen
Hoewel België neutraal wilde blijven tijdens WOI, schond Duitsland deze neutraliteit. Het was echter deel van het Schlieffenplan om de snelle inname van Frankrijk te garanderen. De Duitsers hadden de Belgische weerstand echter onderschat, waarop de oorlog kwam vast te zitten in een loopgravenoorlog. Ook de snelle Russische mobilisatie was iets wat de Duitsers hadden onderschat. -
Period: to
Eerste slag bij de Marne
Hier riepen de Fransen de Duitsers een halt toe en verhinderde hen Parijs in te nemen. Het Schlieffenplan was bij deze slechts deels gelukt. De volledige inname van Frankrijk was geen feit. -
Period: to
Slag aan de IJzer
De Duitsers werden definitief tegengehouden aan de IJzer in de Westhoek. Hier zal het westelijke front op Belgische bodem allesbepalend zijn voor de komende 4 jaar. Vele enorm bloederige veldslagen zullen worden uitgevochten. -
Period: to
Eerste slag bij Ieper
Rond Ieper zaten aan geallieerde zijde Franse en vooral Britse soldaten. Dit is een algemene benaming voor een reeks aan slagen in de Ieperboog: De eerste slag bij Langemark (21/10-23/10) (eigenlijk Bikschote, maar dit klonk te Brits voor de Duitsers, die het ook wel de 'kindermoord bij Langemark' noemden; slag bij Geluveld (29/10-31/10); tweede slag bij Langemark (10/11-11/11) en de slag bij de Nonnebossen (11/11) -
De Belgen laten de IJzer overstromen en roepen de Duitse opmars een halt toe
Op aanraden van de Nieuwpoortse schipper Hendrik Geeraert, zette het Belgische leger de sluizen in Nieuwpoort open waardoor de IJzer uit haar oevers trad en de Duitsers tegenhield verder op te rukken. -
Eerste Duitse chloorgasaanval
-
Period: to
Tweede slag bij Ieper
In deze reeks van slagen was er vooral Duitse overheersing, vooral door de eerste chloorgasaanval. De Duitsers rollen het geallieerde front deels op (23/04-03/05). De Britten trekken hierop terug (04/05 & 08/05). Hierop volgde de slag bij de Frezenberg (08/05-13/05) en de slag bij de Bellewaerdebrug (24/05). -
Period: to
Slag aan de Somme
-
Moord op Raspoetin
Raspoetin was een omstreden figuur in Rusland die erg dicht bij Tsaar Nicolaas II en zijn familie stond, en door vele gezien werd als een oorzaak van de wantoestanden om en rond de Russische monarchie. -
Russische revolutie
Er was onvrede in Rusland dat nog steeds een absolute vorst kende, nl. de tsaar. Er leefden ook veel verschillende etnische volkeren in Rusland die onderworpen waren aan russificatie en/of leefden in extreme armoede of zelfs nog lijfeigenschap (tot aan 1861). Er was een enorme kloof tussen adel & clerus en gewone volk. Ook de aanslepende Eerste Wereldoorlog was men beu. De drie grootste partijen waren de mensjewieken, sociaal-revolutionairen en bolsjewieken, allen socialistische groeperingen. -
Lenin keert terug naar Rusland
Lenin (RUS) was in ballingschap in Zwitserland en wiste met Duitse hulp (die het Russische regime wilde verzwakken) terug te keren naar Rusland. Hierdoor kende de voordien kleine groep van de bolsjewieken een opmars, kreeg de Revolutie een marxistisch karakter, en werd de burgerlijke revolutie (met de voorlopige regering aan het hoofd onder Kerenski en met toetreding van de mensjewieken en de sociaal-revolutionairen) een proletarische revolutie. Lenin uitte zijn ideologie in zijn aprilthesen. -
Eerste fase in de Russische Revolutie: de Februarirevolutie
17 februari volgens oude tijdrekening. Voedselprijzen stegen fel, in Sint-Petersburg was er steenkooltekort. Dit door WOI. Het volk kwam in opstand en het leger ging er muiterij plegen. De afgevaardigden van de Doema werden gedwongen een voorlopige regering op te stellen en de tsaar te doen aftreden. Ook arbeiders van Sint-Petersburg hadden een bestuursorgaan ontwikkeld. Een raad van arbeidersafgevaardigden of sovjet. Mensjevieken en sociaal-revolutionairen hadden hier de meerderheid. -
De Verenigde Staten verklaart Duitsland de oorlog
Hiervoor waren 2 redenen: Enerzijds de Duitse U-boten die Amerikaanse passagiersschepen aanvielen (vaak omdat deze ook wapens voor de Geallieerden vervoerden), en vooral omdat Frankrijk en Groot-Brittannië grote leningen had openstaan bij de VS van nog voor 1914. Geld dat de VS nooit terug zou zien, als Duitsland de oorlog zou winnen. -
Period: to
De mijnenslag
Gigantische reeks explosies tot stand gebracht door ondergrondse tunnels (mijnen) door de Britten, die de Duitse stellingen op de heuvelrug rond Ieper en Mesen de lucht in blies. Gevolg hiervan was de slag bij Mesen (07/06-14/06) -
Period: to
Derde slag bij Ieper
Eerste fase: slag bij Pilkem (31/07-02/08); verovering van de Westhoek (10/08); slag bij Langemark (16/08-18/08). Tweede fase: slag bij de Meenseweg (20/09-25/09); slag bij het Polygoonbos (26/09-03/10); slag bij Broodseinde (04/10); slag bij Poelkapelle (09/10); eerste slag bij Passendale (12/10). Derde fase: tweede slag bij Passendale (26/10-10/11). Deze reeks slagen waren extreem bloederig, met uiteindelijk niet veel terreinwinst. -
Tweede fase in de Russische Revolutie: de Oktoberrevolutie.
25 oktober, oude tijdrekening. Hoewel er algemene verkiezingen werden voorzien, was dit geen verzekering voor Lenin die de proletarische revolutie van Marx voor ogen had. De bolsjewieken namen de regering gevangen en grepen de macht. Lenin werd de nieuwe leider, bijgestaan door Trotski (minister van oorlog) en Stalin (verantwoordelijke voor nationale minderheden). Hierna zal nog een bloedige burgeroorlog volgen tussen de Witten en de Roden, die door de laatste in 1921 zal gewonnen worden. -
Spaanse griep
Een griepepidemie die in de winter van 1918 uitbrak en die (naast de Eerste Wereldoorlog toen) enorm veel doden eiste. -
Duitsland gaat de Weimar-republiek in
Een term die later pas gebruikt zou worden. Aanvankelijk stond het nog steeds gekend als het Deutsches Reich. De democratie zegevierde, maar grote economische crisis was een feit. Dit o.a. door het verdrag van Versailles, dat door de Duitsers het 'Diktat van Versailles' genoemd werd. -
Period: to
Het interbellum
Benaming voor de periode tussen de twee wereldoorlogen. Deze periode is kenmerkend als het definitieve bezwijken van de liberale samenleving van de 19de eeuw onder de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog & economische crisis, en een groeiende rol van volksmassa in cultuur, economie en politiek. Drie grote ideologische regimes kwamen naar voor: ofwel een aangepaste parlementaire democratie, een rechtse fascistische 'nieuwe orde' of een links communistisch regime. -
Vrede van Brest-Litovsk
Vredesverdrag tussen Duitsland en de toenmalige Sovjetunie. Rusland stond de Baltische staten aan Duitsland af. Dit werd later door het Verdrag van Versailles nietig verklaard. Er was een einde gekomen aan het oostelijke front van WOI. -
Period: to
Duitse lenteoffensief
Een laatste, maar hevige opmars van de Duitsers. -
Rusland wordt de Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek (RSFSR)
Lenin verandert officieel de (voorlopige) naam van de Russisch-communistische staat. -
Period: to
Britse ontzettingsgevechten
Gevechten die zullen leiden tot het bevrijdingsoffensief. -
Period: to
Bevrijdingsoffensief
Eerste fase (28/09-01/10). Tweede fase (14/10-17/10). Derde fase (31/10-11/11). -
Period: to
Bevrijdingsoffensief
Eerste fase (28/09-01/10). Tweede fase (14/10-17/10). Derde fase (31/10-11/11). -
Period: to
Bevrijdingsoffensief
Eerste fase (28/09-01/10). Tweede fase (14/10-17/10). Derde fase (31/10-11/11). -
Bevrijdingsoffensief aan de IJzer
Toen de Duitsers aan de verliezende kant waren kwamen ook de Belgische troepen aan de IJzer in actie. -
Duitse socialisten verdrijven keizer Wilhelm II
-
Wapenstilstand en einde Eerste Wereldoorlog
In een treinwagon in Compiègnes bij Versailles (want de Duitsers waren de mooie paleiszalen van de Fransen niet waard) werd de wapenstilstand door de Duitsers werd ondertekend. -
Oprichting van de Fasci di Combatimento in Italië
Opgericht door Benito Mussolini, was deze partij net als vele andere in Europa, tegen de democratie en de liberale politiek. -
Spartakisten- of Spartacusopstand in Duitsland
Net als de fascistische vleugel was ook de communistische zijde populair in bepaalde hoeken, later zullen ze toch het onderspit (serieus) moeten delven. De Communistishce Partij van Duitsland (KPD), o.l.v. Karel Liebknecht en Rosa Luxemburg kwam als links-radicalen in opstand. Het is door staatsgrepen zoals deze dat er politieke onrust heerste en de Duitse bevolking enerzijds het (voor hen nieuwe) democratische systeem in twijfel gingen trekken, en anderzijds schrik kregen van het 'rode gevaar'. -
Invoering van Algemeen Enkelvoudig Stemrecht in België
De BWP streefde al langer naar dit gebeuren. Het Algemeen Meervoudig Stemrecht was een eerste stap, maar lang nog niet voldoende naar een politiek systeem waarin de burgerij niet langer bevoorrecht werd. -
Frontbeweging en activisme in Vlaanderen
Na WOI was er een anti-Belgisch Vlaams-nationalisme, en een Belgisch-loyaal flamingantisme. Vlaams-nationalisme, politiek van aard, wortelde zowel in de frontbeweging als in het activisme. De eerste ontstond zoals de naam al zegt onder Vlamingen aan het front. Activisme ontstond in het bezette gebied en was de samenwerking van flaminganten met Duitse autoriteiten. De meeste binnen de Vlaamse beweging bleven hier echter buiten en richtten zich op de grote partijen voor een eentalig Vlaanderen. -
Coup van Loppem
In België werden de socialisten samen met de liberalen in de tot dan toe homogeen katholieke regering opgenomen en bleven in deze regering van nationale eenheid (Union Sacrée) tot 1921. Ze werden er zelfs de motor van en introduceerden in 1919 een eerste wettelijke vorm van sociaal overleg. Het toetreden van de socialisten en liberalen en de invoering van o.a. algemeen enkelvoudig stemrecht werd later de 'Coup van Loppem' genoemd onder Albert I -
Verdrag van Versailles
Europa was erg verarmd en lag in puin. De omslag van de oorlogseconomie naar een gewone economie was erg moeilijk. De échte winnaar van de oorlog waren de Verenigde Staten die nu de plaats van Europa als economische wereldleider innam. Toch kwamen de overwinnaars van de oorlog samen in Versailles (symbolisch voor de Duitsers) om wraak te nemen op voornamelijk Duitsland, dat bovendien niet aanwezig was op de conferentie. -
Oprichting van de Volkenbond
Dit gebeurde in Genève. Dit was een onrechtstreekse voorloper van de UN. Het was van de meet aan een mislukking. De VS wilde er geen lid van worden, en wilde verder met haar (welvarende) isolationistische koers. Ook de verliezers van de Eerste Wereldoorlog mochten geen lid worden van deze bond. -
Hitler wordt leider van de Deutsche Arbeiterpartei
De toen nog onbekende Adolf Hitler werd voorzitter van de Deutsche Arbeiterpartei, die in 1920 officieel de Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP) genoemd werd. -
Fascisme aan de macht in Italië
De naoorlogse periode wordt vaak gekenmerkt als periode van politieke chaos. In Italië leidde dit tot fascistische bewind onder Benito Mussolini. Fascisme was voor velen de oplossing voor alles waar democratie en het liberale systeem faalde. Bovendien zorgde volgens fascisten de democratie tussen (twee)strijd onder de bevolking. Ook voor communisten was democratie een falend systeem. Het Italiaanse fascisme was erg geografisch gericht, terwijl dat voor de Duitsers meer op het ras gericht was. -
De RSFSR wordt de Unie der Socialistische Sovjetrepublieken (USSR)
De Russisch-Communistische staat krijgt onder Lenin de definitieve naam en vorm. Toch verloopt het economisch niet zoals gepland. Er is een tijdelijke terugkeer naar privatisering onder de zogenaamde NEP (Nieuwe Economische Politiek) tot 1928. Lenin droomde van een communistische wereld en stichtte de Derde Communistische Internationale (Komintern). Zijn opvolger Stalin kiest voor de uitbouw van een nationaal communisme, en liet Lenins droom voor een internationaal communistische staat varen. -
Hitler organiseert een putsch in München, die mislukt.
Hierdoor belandde hij voor negen maanden in de gevangenis, waar hij het boek Mein Kampf schreef. -
Frankrijk en België bezetten het Duitse industriebekken van de Ruhr
Dit omdat Duitsland de (belachelijk hoge) herstelbetalingen niet terugbetaalde. De bezetting haalde niet veel uit en werd in 1924 beëindigd. -
Dood van Lenin
Na de dood van Lenin kwam er een strijd om de macht in de Sovjetrepubliek. Jozef Stalin kwam hierin als de sterkste man naar voren in 1928. -
Duitsland en Rusland treden toe tot de Volkenbond
Later stapte Duitsland dan weer uit de Volkenbond, samen met Italië en Japan doordat ze op de vingers werden getikt voor hun agressieve buitenlandse politiek. Ze sloten zo dialoog uit. -
Frankrijk en Duitsland komen tot akkoorden van Locarno
Mede dankzij het toedoen van de Volkenbond en buitenlandse ministers van beide landen. Duitsland erkende hierin de definitieve grenzen met Frankrijk en België en deed bij deze ook afstand van de claim op Elzas-Lotharingen. Ook de demilitarisering van het Rijnland werd een feit. -
België slaagt erin om de economie te stabiliseren
De regering doet dit met een muntstabilisatie (die een ferme devaluatie inhield). Er was weer een economische heropleving in België. Eind jaren '20 kon ook de gewone man van een zekere welvaart profiteren. -
Stalin komt aan de macht in de USSR
Aanvankelijk blijft hij het NEP communisme van Lenin voortzetten, maar in 1928 gaat Stalin weer volop voor de staatseconomie. Hij vestigt een dictatuur met een eenpartijstelsel. Hij collectiviseert ook de landbouw en industrie. Zo liet hij grondbezittende boeren (de 'koelakken') volledig elimineren. In zijn vijfjarenplan stelt hij wat de landbouw en industrie telkens moet opleveren in periodes van 5 jaar. Dit leidde tot grote gebreken en wantoestanden. -
August Borms haalt een spectaculaire tussentijdse verkiezingsoverwinning in Antwerpen
Hiermee werd het ongenoegen en ongeduld van de Vlaamsgezinde publieke opinie sterk duidelijk. De aanhang van de radicale Vlaams-nationalistische stroming groeide aan. Vooral de jonge generatie voelde er zich toe aangesproken. Bij een tussentijdse verkiezing in Antwerpen. De niet-verkiesbare activist August Borms haalde er een overweldigende overwinning. Hij zat bovendien bijna 10 jaar in de gevangenis. -
Beurscrash van Wall Street
Er was sprake van een overproductiecrisis. Hoewel de economie gedurende de jaren 20 (vooral in Amerika) sterk was (in Europa kwam dit, mede door Amerika, later op gang). De Amerikaanse economie ondervond concurrentie van de Europese, en ook na 1928 krom de wereldmarkt door toedoen van de USSR. Daarnaast gaf men kort gezegd ook leningen vrij zonder effectief bewijs van resultaat te hebben. De beurscrisis werd een bankencrisis en zo een wereldcrisis. -
De Frontpartij haalt een verkiezingsoverwinning in België
Opnieuw een teken van Vlaamse radicalisering. De partij ging van 6 naar 11 zetels. Na deze overwinning GING de regering maatregelen nemen voor de Vlaamse eisen. Zo werden bepaalde taaleisen ingewilligd. De universiteit van Gent werd eentalig Nederlands (1930), evenals het middelbaar onderwijs (1932), de administratie (1932) en het gerecht (1935) in Vlaanderen. De maatregelen waren voor velen echter te weinig en te laat en veel Vlaams nationalisten waren een radicalere koers gaan varen. -
Japan valt Mantsjoerije binnen
Japan wilde het machtigste land in de Stille Oceaan worden, en ging daarvoor ook een agressieve oorlogsvoering en bondgenootschappen met de asmogendheden (Duitsland & Italië (genoemd naar de as Berlijn-Rome) en nu dus ook Japan + hun bondgenoten en kolonies) aangaan. -
Kredit-Anstalt in Wenen, de belangrijkste bank in Europa, sluit haar deuren
Dit ten gevolge van de crisis uit de VS. Amerika voerde hierdoor een hevig protectionisme in (veel Europese landen zullen dit ook doen nadat de VS de leningen stopzette), en wilde de leningen die ze had gedaan aan Europa in WOI terug. Er volgde een stormloop naar (voornamelijk Duitse) banken, die een voor een failliet gingen. Werkeloosheid en sociale ellende vierden hoogtij. Het aantal werklozen in Duitsland steeg van 3 miljoen in 1930 naar meer dan 5 miljoen in 1932. -
Joris Van Severen sticht het Verdinaso in Vlaanderen
Verbond van Dietse Nationaal-Solidaristen. Dit was een politiek-militaire formatie die de revolutie van rechts in België wilde realiseren. Het Verdinaso weigerde uit principe deel te nemen aan verkiezingen. Vooral dan omdat het ronduit tegen de democratie was, en meer geloofde in een elitair geleide nationale staat waarin het gezag (in handen van de elite) zou worden gesteund door een combinatie van aristocratische en volkse principes. -
New Deal
Politiek programma onder president Franklin D. Roosevelt (USA). Het was gebaseerd op de gemengde economische visie van John Keynes. Het individu was volgens hem wel vrij om aan economisch liberalisme te gaan doen, maar de staat moest tussenkomen als hulp voor evenwicht tussen vraag en aanbod of grote wantoestanden. Zo moest men meer gaan uitgeven in tijden van crisis en spaarzaam zijn in economische bloei. Openbare infrastructuurwerken voldeden aan dit systeem en vangden ook werkeloosheid op. -
Nationaalsocialisme komt aan de macht in Duitsland
Duitsland, dat nog nooit democratie had gekend, was onbestuurbaar geworden, net als vele andere nieuwe Europese staten in Centraal- en Oost-Europa. Nationalistische en ideologische motieven speelden een rol. In veel landen, met niet in het minste Nazi-Duitsland, was een rechts-fascistische dictatuur oplossing voor welvaart. Ook Oostenrijk, Portugal en Griekenland, en later (1934) Estland, Letland, Bulgarije & Polen en nog later (1936) Spanje en nog later (1938) Roemenië kozen voor deze optie. -
Duitsland begint met haar herbewapening
Hitler laat het 'Diktat' van Versailles varen en begint met een grote uitbouw van Duitse wapens en het leger. -
De Frontpartij wordt de het Vlaams Nationaal Verbond
kort, het VNV. Van de meet af aan al een fascistische organisatie, onder leider Staf De Clerq. Tijdens WOII zou het zich volop tot het nationaalsocialisme bekennen en collaboreren met de Duitsers. -
Adolf Hitler wordt rijkskanselier van Duitsland
In eerste instantie was dit nog van de parlementaire staat Duitsland. Snel maakte hij er een eenpartijstaat van waarin hij zijn totalitair regime van de NSDAP kon vestigen. Later ging hij als de Duitse 'Führer' door het leven. -
Nacht van de lange messen
De S.A. (Sturmabteilungen, ook wel bruinhemden) waren de persoonlijke knokploegen van Hitler of het partijleger van de NSDAP die hem mede aan de macht hielpen. Tijdens deze nacht werden deze uitgeschakeld omdat Hitler er de controle over verloor. Hun functie werd overgenomen door de S.S. (Schutzenstaffeln, ook wel zwarthemden). -
Italië valt Abessinië, het huidige Ethiopië binnen
-
Rex wint ook aan populariteit op federaal vlak in België
Rex was een Franstalige fascistische federale partij, geleid onder Léon Degrelle. De beweging wortelde in de Katholieke Actie. Ze had vooral hoor bij de Franstaligen. Zo zei men dat de Waalse bevolking ook een Germaanse etnie was. In 1936 behaalde de partij een grote overwinning, naar 21 kamerzetels. Daarnaast ook het VNV 16 & de communisten 9. -
Hitler remilitariseert het Rijnland
-
Leopold III verklaart de strikte neutraliteit van België
Waar in 1920 België zich nog richtte op Frankrijk, o.a. met een geheim Frans-Belgisch militair akkoord, gingen in de loop van de jaren '30 steeds meer stemmen op voor een terugkeer naar een strikte neutraliteit. Dit verhinderde echter niet dat België opnieuw zou gezogen worden in een wereldoorlog in 1940 toen de Duitsers ook opnieuw België bezetten. -
Period: to
Spaanse Burgeroorlog
Een bloedige oorlog tussen links & rechts. Voor Nazi-Duitsland was dit een uitgerekende kans om haar militaire macht te 'testen' op het terrein. -
Duitse annexatie van Oostenrijk
Hitlers doel was om alle Duitstaligen te verenigen in een Groot Duits-Rijk (pangermanisme). Later ook Sudetenland (1939). Hij stelde Franse en Britse regeringsleiders gerust. Het zou hierbij blijven wat annexaties betrof. Hij streefde echter ook naar 'Lebensraum' (levensruimte) voor het Duitse volk in het oosten. (Polen en Sovjet-Unie). -
Hitler en Stalin sluiten het zogenaamde duivelspact
Om Lebensraum voor het Duitse volk te kunnen verkrijgen sluit Hitler een pact met Stalin (zijn aartsvijand) om samen Polen binnen te vallen en onder elkaar te verdelen. -
Duitsland valt Polen binnen
Deze daad wordt gezien als de start van de Tweede Wereldoorlog. De maat was vol voor Frankrijk en Groot-Brittannië. Beiden verklaarden Duitsland de oorlog. -
Period: to
Tweede Wereldoorlog
-
De USSR en de Verenigde Staten nemen deel aan de Tweede Wereldoorlog
-
Hitler voert een verrassingsoffensief tegen de USSR
De zogenaamde 'Operatie Barbarossa'. -
Aanval op Pearl Harbor
Door deze aanval van Japan kwamen de Verenigde Staten in de Tweede Wereldoorlog terecht. -
Endlösung door de nazi's
Waar eerst de optie was om de joden weg te sturen (die faalde door buitenlands asielbeleid en de latere Tweede Wereldoorlog, werd nu gekozen voor systematische vernietiging van de joden en andere ongewenste bevolkingsgroepen. Ze werden geregistreerd (o.a. met een Davidster), geïsoleerd (in getto's) en gedeporteerd naar werk- en uitroeiingskampen. Dit gebeuren zal later gekend staan als de Holocaust of Shoa. -
Slag om Guadalcanal
ook bekend onder de codenaam Operation Watchtower, leidde tot de verovering door Amerikaanse strijdkrachten van het door Japanners bezette eiland Guadalcanal (deel van de Britse Salomonseilanden in de Stille Oceaan). -
Tweede slag bij El Alamein
De Tweede Slag bij El Alamein vormde het keerpunt in de Noord-Afrikaanse Veldtocht en geldt samen met de Slag om Stalingrad en de Slag bij Midway als een van de belangrijke keerpunten tijdens de Tweede Wereldoorlog in het voordeel van de geallieerden. -
Slag om Koersk
Samen met bepaalde andere slagen (El Alamein, Stalingrad, ...) een keerpunt in WOII in het voordeel van de geallieerden. -
Slag om Stalingrad
Samen met bepaalde andere slagen (El Alamein, Koersk, ...) een keerpunt in WOII in het voordeel van de geallieerden. -
D-Day
Operatie Overlord was de codenaam voor de grootscheepse landing door de westerse geallieerden op de Normandische kust van het door Duitsland bezette West-Europa. -
Einde Tweede Wereldoorlog
In het westen was dit 08/05 (V-Day), voor het verre oosten 02/09. Dit punt wordt gezien als het einde van de moderne tijd. Mede door de aanvang van de Koude Oorlog en de intrede van de mens in het atoomtijdperk. Dit eindpunt is onder historici voor discussie vatbaar, aangezien vanaf ca.1960 de doorbraak van de computers en postindustriële revolutie ook als mogelijk einde van de moderne tijd beschouwd kan worden. -
Atoombom op Hiroshima
Door de Amerikaanse luchtmacht uitgevoerd. Op 6 augustus werd de Japanse havenstad Hiroshima gebombardeerd en op 9 augustus de stad Nagasaki. Kort daarna capituleerde het Japans Keizerrijk onvoorwaardelijk. Op 9 augustus werd een tweede atoombom op de stad Nagasaki gedropt. Deze gebeurtenissen worden traditioneel gezien als het einde van de Tweede Wereldoorlog. -
Oprichting Verenigde Naties
Een nieuwe wereldorganisatie werd opgericht. Opnieuw moest deze pogen oorlogen te voorkomen via dialoog. De VN werd meer slagkracht gegeven dan de Volkenbond in het interbellum. Alle landen ter wereld (ook de verliezers van de Tweede Wereldoorlog) werden er lid van, de VN kon bindende sancties uitvaardigen, en kreeg een eigen leger (de 'blauwhelmen') om afspraken te doen naleven. -
Proces van Nürnberg
Voor het eerst kwam er een internationaal strafhof tegen oorlogsmisdadigers die misdaden tegen de menselijkheid begingen. De nazileiders moesten na de Tweede Wereldoorlog terechtstaan in de processen van Nürnberg. Een aantal werd tot de doodstraf veroordeeld. -
Period: to
tweede Belgische schoolstrijd
Nasleep van de eerste schoolstrijd in 1879-1884.
