ARO MODERNOA ( ARITZ BASARRATE )

JOHANNES GUTENBERG

Feb 3, 1400

1400an Alemanian jaio zen.
Bere abizena Gensfleisch zen , baina berak aldatu zuen.
1448an inprenta asmatu zuen, liburuen kopiak egiteko metodo mekanikoa.
1468ko otsailaren 3an hil zen.

ALDAKETA KULTURALA

Dec 24, 1449

Johannes Gutenbergek asmatu zuen inprenta asmatu zuen eta hazi zen Errenazimentua.

LEONARDO DA VINCI

Apr 15, 1452

Florenzian jaio zen. Arkitektoa, eskultorea, margolaria eta asmatzailea izan zen.
Bere lanean artena " Mona Lisa", "El hombre de Vitrucio", "La ultima cena"...bereizten dute

COSTANTINOPLAKO GALTZEA

May 29, 1453

1543an Turkiarrek Kostantinopla konkistatu zuten.
Erdi Aroaren amaieran izan zen.

ERREGE- ERREGINA KATOLIKOAK

Aug 24, 1469

Isabel eta Fernando ezkontzean Gaztelako eta Aragoiko koroek bat egin zuten.
Haien erreinaldian , Errekonkista amaitu zen, 1492an.

MIGUEL ANGEL

Mar 6, 1475

Michelangelo Buonarroti Roman jaio zen.
Arkitektoa eta margolaria izan zen.
1535an Kapera Sixtinoa pintatu zuen.
1564ko otsailaren 18an hil zen.

AURRERAPENAK NABIGAZIOAN

Jan 5, 1482

Zenbait asmakuntza berrk (mapa portulanoek, astrolabioak eta iparrorratzak) segurtasun handiagoz nabigatzeko aukera eman zuten. Itsazontzi berriak bizkorragoak ziren bela handiei esker ,eta haien sotoetan, janarigehiago sartzen zen. Aurrerapen horiek aukera eman zuten bidaia luzeak egiteko , urruneko lurraldeekin merkataritzan aritzeko edo bide eta kontinente berriak aurkitzeko.

GAZTELANIAREN LEHEN GRAMATIKA

Feb 8, 1492

1492an ,Gaztelaniaren lehen gramatika argitayu zen, Antonio de Nebrija humanistak Idatzia.
Egileaak Elisabet I.ari eskaini zion liburua,kulturarekiko zuen interesagatik: erreginak zenbait hizkuntza zekizkien, errege-liburutegi bat sortu zuen, eta arte errenazentista eta goi-mailako ikasketak bultztu zituen.

GRANADAKO KONKISTA

Sep 24, 1492

Gaztelak Granada konkistatu zuen 1492an. Juduak kanporatzean,kristauen erlijio-batasuna sendotu zen.
Granada guerra militar kanpainak 1482 eta 1492 artean gertatu zena.
Gaztela eta, batez ere, Aragoi Mediterraneoan zehar hedatu ziren.
Gaztelak Kanariar uharteen konkista amaitu zuen, eta 1492an Amarikara iritsi zen.

AMERIKA AURKIKUNTZA

Oct 12, 1492

Kristobal Kolon nabigatzailea ur ezezagunerantz abiatu zen Errege-erregina Katolikoek emandako itsasontzi, tripulazioa eta materialekin. 70eguneko bidaliaren ondoren, Mundu Berria aurkitu zuen: AMERIKA

KOLONEN LEHEN BIDAIA

Oct 12, 1492

Kristobal Kolon 1492an Amerikara heldu zen, Bahamaseko irla batera , Guanahani deritzo.
Hiru itsasontiak eraman zituen: "La Niña" , "La Pinta ", eta "La Santa Maria".

KOLONEN BIGARREN BIDAIA

Sep 24, 1496

1493ko irailaren 24an Cadizetik irten zen eta azaroan Irla Deseada heldu zen.
Espainara 1496ko ekainaren 11n itzuli xen.

KOLONEN HIRUGARREN BIDAIA

May 30, 1498

Barramedako San Lucarretik irten zen , eta uztailaren amaieran Irla Trinidadera heldu zen.

KARLOS I.

Feb 24, 1500

Karlos Habsburgokoa Errege-erregina Katolikoen biloba zen, eta Gaztela eta Aragoiko koroen lurraldeak jaso zituen oinordetzan Joana I.a bere amarengandik.
Karlos Austriako etxeko enperadorearen biloba ere bazen, eta horregatik, Erdialdeko Europako zenbait lurralde jaso zituen oinordetzean.
1519an, Alemaniako enperadore hautatu zuten.
1558an hil zen.

KOLONEN LAUGARREN BIDAIA

May 11, 1502

Cadizetik irten zen.
Bidaia luzea eta gogorra izan zen ekaitzeagatik.

NAFARROA KONKISTA

Aug 24, 1512

1512an ,Gaztelak Nafarroa berengatu zuen bere koroako.
Konkista militarrak 1512 eta 1528 urteen artean egin zuen.

MUNDUAREN INGURUKO LEHEN BIRA

Sep 20, 1519

Amerikaren aurkikuntzaren ondoren,Ozeano Atlantikoaren eta Barearen arteko igarobidea bilatzan hasi ziren.1519an Magallanesek,Amerikaren hegoaldea inguratu eta Ozeano Barea heltzea lortu zuen,200 gizoneko tripuluazioarekin.Hala ere ,nabigatzailea Filipinetan hil zen, eta espedizioko beste gizon batek,Elkanok, eraman zuen espedizioa penintsulura, munduaren inguruko lehen bira egin ondoren.Tripulazio osotik,18k soilik lortu zuten bizirik itzultzea.

MONARKIA HISPANIKOA

Dec 24, 1519

Karlos Habsburgo (Katolikoen eta Austriako enperadorearen biloba zen)Erdialdeko Europako zenbait lurralde jaso zituen oinordetzan. Alemaniako enperadore hautatu zen.

TRENTOKO KONTZILIOA

May 24, 1545

Trentoko Kontzilioak Eliza Katolikoaren kontseiluak ecumenical baten aldiak disketuak garatu 1545 eta 1546. Lekua hartu Trentoko, hiri bat Italiako iparraldean gaur arteko hogeitabost saio doan hiri inperiala bat agintari bat izan zen, eta ondoren izan zen printze-apezpikuak.
Katolika erreforma izan zen.

FILlPE II.

Jan 15, 1556

1556.an ,Filipe II.ak aitaren lurraldeak jaso zituen oinordetzan, Alemaniako inperiora izan ezik. 1581etik aurrera ,Portugaleko errege ere izan zen.
Lurralde horiek monarkia hispanikaoren inperio handia osatu zuten.
1561ean Madrilen finkatu zuen hiriburutza.

LEPANTOKO GUDUA

Oct 7, 1571

Lepantoko Gudua itsas gudu bat gertatu zena , Navpaktos greziarra gertu.
Otomadar armadak borrokatu zuen Koalizio Katolikoarenbat, Liga Santua deitzen, Espainako Erresumaren osatutako aurka eta beste estatu batzuk.
Katolikoek, Jon Austriako buru, irabazleak izan zuen

DIEGO VELAZQUEZ

Jun 6, 1599

Velazquez,, Sevillan 1599ko ekainaren 6an jaio zen , eta Madrilean 1660eko abuztuaren 6an hil zen.
Erregearen pintorea izan zen.Filipe IV.aren erretratun zuen.
Velazquezek bere autorretratoa egiteko ispilu bat erabli zuen .
1656an "Meninak" pintatu zuen.

ERRENAZIMENTUA

Apr 24, 1600

XVI . mendea eta Errenazimentua. Grezia eta Erromarekiko interesa berpiztu zen eta monarkia autoritarioak eratu zuten.

ON KIXOTE MANTXAKOA

Aug 5, 1605

Miguel de Cervantesek 1605ean On Kixote mantxakoa idatzi zuen .
Miguel de Cervantes ,Madrilean 1547ko irailaren 29an jaio zen , eta 1616ko aprilean 22an hil zen.
Idazle oso famatua izan zen

FILIPE III

Mar 30, 1621

1598an jaio zen eta 1621 hil zen.
Filipe II.aren semea izan zen.
Espainako eta Portugaleko erregea izan zen 1598etik, bere hil zen arte.
"El Piadoso" ezaguna zen.

FILIPE IV

Mar 31, 1621

Madrilean 1605ean jaio zen, eta 1665ean hil zen.
Filipe III.aren semea izan zen.
1621ean Espainako erregea izendatu zuen.
"El Grande" ezaguna zen.

MONARKIA HISPANIKOAREN KRISIA

Dec 24, 1648

XVII. mendean, monarkia hispanikoak ekonomia-politika eta gizarte krisi larria izan zuen.
Erregeek boterea balidoen esku utzi zuten.
Monarkiak Portugal ,Holanda eta Europako beste lurralde batzuk galdu zituen Hogeita Hamar Urteetako Gerra.

KARLOS II

Jun 24, 1665

Madrilean 1661ean jaio zen, eta 1700ean hil zen.
1665 eta 1700 artean Espainako erregea izan zen.
Filipe.IV.ren semea izan zen.
"El Hechizado" ezaguna zen.

BARROKOA

May 24, 1700

XVII. mendea eta Barrokoa . Krisi-aldia da, baina kultura-garapena izugarria izan zen.

FELIPE V

Nov 16, 1700

FilipeV.an Frantzian 1700ean jaio zen eta Espanian 1746an hil zen.
Borboiko dinastiaren lehen erregean Espainian izan zen. Errege horrek monarkia absolutua ezarri zuen.
Bere mandatoa1700eko azaroaren 16an hasi zen , eta 1746ko amaitu zen.
Bere semeal Karlos III.a eta Fernando VI.a izan ziren.

UTRECHTEKO ITUNA

Apr 8, 1713

Utrechteko Ituna 1713an sinatu zen. Ondorengotza Gerra amaitu zuen.
Ondorengotza Gerra 1701ean hasi zen. Bertan,haurrik gabeko Karlos III.a hil zen.
Filipe V.an Borboikoa onartu zuten Espainako erregetzat,baina horren truke , errege berriak Europan zituen lurraldeakAustriaria laga zizkion, eta Menorca eta Gibraltar , berriz, Ingalaterrari.

BORBOITARRAK

Nov 24, 1713

Karlos II.ak Filipe V.a Borboikoa izendatu zuen.
1701ean Ondorengotza Gerra piztu zen, eta 1713an amaitu zuen Utrechteko Itunarekin.
Borboitarrek Espaina modernizatzeko erreformak egin zituzten.

DESPOTISMO ILUSTRATUA

Jan 5, 1715

Absolutistak izan arren,Borboitarrek espaina modernizatzeko erreformak egin zituzten,ideia ilustratuak aplikatuz. Ideia horiek kultura , zientzia eta aurrerapena hedatzeadefendatzen zuten.
Sistema horri(absolutismoa gehi zenbait gizarte-eta kultura-erreforma) despotismo ilustratua deritzo. karlos III.aizan zer horren albide argiena.

LURRUN_MAKINA ASMAKIZUNA

Jun 24, 1769

1769an James Wattek lurrun-makina asmatu zuen.
James ,Eskozian 1736an jaio zen ,eta ingleterran 1819 hil zen.
Horrela hazi zen iraultza industriala.

FRANCISCO DE GOYA

Apr 7, 1785

Francisco DE Goya izan zen Karlos III. erregearen pintorea.
Goya, Zaragozan 1746ko martxoaren 30an jaio zen , eta Frantzian (Burdeos) 1828ko apirilaren 16an hil zen.

ALDAKETA POLITIKOAK

Feb 5, 1789

Europako errege-erreginak lurralde- eta politika-botere handia lortu zuten ,armadak eta funtzionarien kopurua handitzeari esker. Monarkia autoritario horiek urre asko behar zuten boterean jarraitzeko, eta merkataritza eta lurralde berriak aurkitzea sustatu zituzten.

FRANTZIAKO IRAULTZA

Jun 5, 1789

Frantziako Iraultza , Borboitarren absolutismoaren amaiera Frantzian.
1789an hasi zen, eta 1799an Napoleon Bonapartearen kolpeta amaitu zuen.

ILUSTRAZIOA

Jun 24, 1800

XVIII. mendea eta Ilustrazioa. Monarkiak botere absolutua zuen , baina herrialdea modernizatzeko erreformak egin zituen.

KARLOS III.AK MADRILEN EGINDAKO OBRAK

Dec 24, 1800

XVIII: mendeari Argien Mendea esaten zaio, ilustratuek uste zutelako jakintza argia bezala zela jendearentzat,eta garapena bultztzen zuela. Pentsalari horiek aintzat hartzen zituzten zientziak-ezagutzak eta Antzinako Greziako eta Erromako jakintza.
Karlos III.ak monumentu eta eraikin asko eraiki zituen Madrilgo gortean, hiria dotoretzako.

GIZARTE ALDAKETAK

Mar 7, 1895

Gizarteak estamentutan banatuta jarraitzen zuen:pribilegiatuak (noblea eta kleroa) eta ez pribilegiatuak (gainerakoak: eskulangile,nekazari eta burgesak). Hala ere , Aro Modernoan , nobleek boterea galdu zuten monarkia autoritarioarkiko, eta burges batzuek dirutza irabazi eta nobleak baino aberatsagoak izatea lortu zuten.