Ο Ελληνισμός από τα μέσα του 18ου ως τις αρχές του 19ου αιώνα

Ιώσηπος Μοισιόδακας

1765

Το 1765 ο ηγεμόνας Γρηγόριος τον κάλεσε στην Μολδαβία για να συμβάλλει στο πρόγραμμα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που σχεδίαζε. O Μοισιόδακας κλήθηκε μετά από σύσταση του θεσσαλού λογίου και ιατρού Καραϊωάννη, λόγω των σπουδών του και της φήμης που είχε αποκτήσει μετά την έκδοση της Ηθικής Φιλοσοφίας του. Διορίστηκε φιλοσοφικός διδάσκαλος του νέου Γυμνασίου του Ιασίου, παρά άρνησή του, κάτι που έδειχνε την να αποδεσμευτεί από τις παραδοσιακές κοινωνικές εντάξεις και από τη διαιώνισή τους.

Κινήματα εναντίον της οθωμανικής κυριαρχίας

1770

Γύρω στις αρχές του 18ου αιώνα, οι Έλληνες στράφηκαν στη Ρωσία, που είχε στην περιοχή κοινά συμφέροντα με τα ελληνικά και ήταν ομόδοξη, ζητώντας τη βοήθειά της.Έτσι, το 1770 έγινε, με ρωσική υποκίνηση, ελληνική επανάσταση με κέντρο την Πελοπόννησο. Η κινητοποίηση, ωστόσο, των Ελλήνων δεν ήταν η απαιτούμενη, ενώ και ο μικρός αριθμός ρωσικών πολεμικών πλοίων που συμμετείχαν, με επικεφαλής τους αδερφούς Ορλόφ, αποδείχτηκε ανεπαρκής

Η διάκριση στο εμπόριο και οι οικονομικοί άλλα και κοινωνικοί μετασχηματισμοί

1774

Η επέκταση εμπορίου στην Ανατολή ενίσχυσε τις εμπορικές συναλλαγές της δυτικής Ευρώπης με την Οθωμανική αυτοκρατορία. Επίσης οι Έλληνες,οι Εβραίοι και οι Αρμένιοι διακρίθηκαν στο εμπόριο και στη ναυτιλία.. Ιδίως οι Έλληνες πλοιοκτήτες αξιοποίησαν τη ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), που επέτρεπε την ελεύθερη κίνηση πλοίων με ρωσική σημαία στα Στενά του Βοσπόρου. Τέλος, η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, η Σμύρνη και η Χίος εξελίχθηκαν σε σημαντικά εμπορικά κέντρα.

Δημήτριος Καταρτζής

1777

Ο Δημήτριος Φωτιάδης-Καταρτζής [1730 – 1807] ήταν Έλληνας συγγραφέας και δικαστής, μία από τις σημαντικότερες μορφές του νεοελληνικού διαφωτισμού. Είχε μεγάλο ενδιαφέρον και άποψη για την ελληνική γλώσσα, καθώς και για τη μόρφωση και την εκπαίδευση των νέων παιδιών. Αυτά τα δύο ενδιαφέροντα κυριαρχούν στο έργο του: Συνέταξε μία από τις πρώτες γραμματικές της σύγχρονης ελληνικής, ενώ τα κυριότερα έργα του έχουν παιδαγωγικούς στόχους. Επηρεάσθηκε από τον γαλλικό διαφωτισμό.

Ρήγας Βελεστινλής

Jun 24, 1798

Ο Ρήγας Βελεστινλής (1757-1798) πρότεινε, στη Νέα Πολιτική Διοίκηση, ένα έργο έντονα επηρεασμένο από τις ριζοσπαστικές ιδέες των Γάλλων Ιακωβίνων, τη δημιουργία μιας «Ελληνικής Δημοκρατίας» που θα απλωνόταν σε όλη τη Βαλκανική αντικαθιστώντας την Οθωμανική αυτοκρατορία και εξασφαλίζοντας ισονομία και ισοπολιτεία στους κατοίκους της. Ο Ρήγας δοκίμασε να εφαρμόσει τα σχέδιά του,αλλά προδόθηκε και πλήρωσε με τη ζωή του, αυτός και οι σύντροφοί του, το όραμά του.

Η σύγκρουση με τον Αλί

1803

Oι κάτοικοι του Σουλίου, αυτόνομης περιοχής στην Ήπειρο, συγκρούστηκαν με τον Αλί πασά των Ιωαννίνων, αλλά, παρά τον αγώνα που έκαναν, υποχρεώθηκαν το 1803 να εγκαταλείψουν την περιοχή.

Η αντιπαράθεση της Ορθόδοξης εκκλησιάς σχετικά με τον διαφωτισμό

1806

Η ορθόδοξη εκκλησία, που αναγνωριζόταν από την οθωμανική διοίκηση ως η ηγεσία χριστιανών,εναντιωνόταν στη διάδοση των διαφωτιστικών ιδεών επειδή θεωρούσε ότι μια επανάσταση θα
έθετε σε κίνδυνο την ίδια αλλά και τον λαό. Όμως, αυτό δεν εμπόδισε ορισμένους κληρικούς να υιοθετήσουν διαφωτιστικές αντιλήψεις.

Κλέφτες

1806

Κλέφτες, ονομάζονταν τα μέλη ένοπλων παράνομων ομάδων του βουνού, την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η κατάκτηση του ελλαδικού χώρου από τους Οθωμανούς ώθησε κάποιους από τους πληθυσμούς των πεδινών περιοχών στο να αποσυρθούν σε άγονες ορεινές περιοχές, προσπαθώντας να γλυτώσουν από τις συνέπειες της γειτνίασης με τουρκικά στρατιωτικά ή διοικητικά κέντρα.Στις καινούριες συνθήκες ζωής τους στο σκληρό αυτό περιβάλλον δημιουργήθηκε και η ψυχοσύνθεση του αντάρτη,

Ο Ανώνυμος συγγραφέας εμπνεόμενος από το όραμα του Ρήγα

1806

Το 1806, ο Ανώνυμος συγγραφέας του έργου Ελληνική Νομαρχία εμπνεόμενος από το όραμα του Ρήγα υποστήριξε με πάθος ότι οι Έλληνες πρέπει να αγωνιστούν μόνοι τους για την ελευθερία τους.

θέσεις που έχασαν με την κήρυξη της επανάστασης του 1821 και η αξία τους προς τον Ελληνισμό

1821

Οι Φαναριώτες, μάθαιναν ξένες γλώσσες, σπούδαζαν στη Δύση και πολλοί από αυτούς σταδιοδρομούσαν στην οθωμανική διοίκηση. Καταλάμβαναν, συχνά, υψηλές θέσεις στο οθωμανικό κράτος, και μάλιστα τον 18ο αιώνα διορίζονταν ηγεμόνες στις αυτόνομες παραδουνάβιες ηγεμονίες, τη Μολδαβία και τη Βλαχία, θέσεις που έχασαν με την κήρυξη της επανάστασης του 1821.

Προεστοί

1821

Οι προεστοί ήταν κοινοτικοί άρχοντες, οι επικεφαλής σε επίπεδο επαρχίας των ελληνικών χριστιανικών κοινοτήτων επί Τουρκοκρατίας.Οι προεστοί εκπροσωπούσαν τις χριστιανικές κοινότητες σε όλες τις σχέσεις που αφορούσαν την οθωμανική εξουσία· μεταξύ αυτών οι διοικητικές, οικονομικές και διαδικασίες τήρησης της τάξης. Είτε διορίζονταν από την οθωμανική διοίκηση είτε εκλέγονταν από τους δημογέροντες των κατά τόπους χωριών.

Νεοελληνικός Διαφωτισμός

1821

Με αφετηρία τις παροικίες, ο ελληνισμός ήρθε σε επαφή με τις ιδέες του Διαφωτισμού. Οι έμποροι και γενικότερα οι Έλληνες που ταξίδευαν στην Ευρώπη έγιναν οι φορείς διάδοσης αυτών των ιδεών στον ελλαδικό χώρο.Έτσι, γύρω στα μέσα του 18ου αιώνα, ένα κίνημα Ελλήνων, επιδιώκοντας τη διάδοση των διαφωτιστικών
ιδεών, αποσκοπούσε στην ιδεολογική προετοιμασία του αγώνα για την ελευθερία. Το κίνημα αυτό, που αναπτύχθηκε κυρίως στις παροικίες και σε ορισμένα από τα μεγάλα εμπορικά κέντρα του ελληνισμού.

Αρματολοί

1825

Οι αρματολοί ήταν ένοπλοι Χριστιανοί τους οποίους προσεταιρίζονταν οι οθωμανικές αρχές και τους ανέθεταν την τήρηση της τάξης σε μια περιοχή (αρματολίκι).

Αδαμάντιος Κοραής

1833

Ο Αδαμάντιος Κοραής (1748-1833), υποστηρικτής των φιλελεύθερων ιδεών της γαλλικής επανάστασης, θεωρούσε ότι οι Έλληνες, για να κερδίσουν την ελευθερία τους,θα έπρεπε πρώτα να μορφωθούν. Αν και διαφωνούσε με τον εξαρχαϊσμό της γλώσσας, δεν δεχόταν αυτούσια τη δημοτική, από την οποία, όπως πίστευε, έπρεπε να αφαιρεθούν κάποιες λαϊκές και ξένες λέξεις

Κωνσταντίνος Κούμας

1836

Ο Κωνσταντίνος Κούμας (Λάρισα, 1777 - Τεργέστη, 1836) υπήρξε Έλληνας διδάσκαλος του Γένους, πρωτεργάτης του νεοελληνικού διαφωτισμού, ιστορικός, φιλόσοφος και μεταφραστής λογοτεχνικών έργων.

Θεόφιλος Καΐρης

Jan 13, 1853

Ο Θεόφιλος Καΐρης (19 Οκτωβρίου 1784 - 13 Ιανουαρίου 1853) ήταν κορυφαίος νεοέλληνας διαφωτιστής, φιλόσοφος, διδάσκαλος του Γένους και πολιτικός.Το 1835 ο Βασιλέας Όθωνας τού απένειμε το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την προσφορά του την περίοδο του Αγώνα. Ο Καΐρης, όπως και ο άλλος διδάσκαλος του Γένους Θεόκλητος Φαρμακίδης, σε μία πράξη αποδοκιμασίας προς το καθεστώς της αντιβασιλείας των Βαυαρών δεν απεδέχθη την τιμή.