-
200
PTOLOMEO
Unibertsoaren lehenengo eredu kosmologikoa egin zuaen.
Ptolomeoren eredu geozentrikoaren arabera.
1-Lurra unibertsoaren zentroan dago.
2-Izarrak Lurraren inguruan bira egiten duen esfera handi batean finkatuta daude.
3-Eguzkiak, Ilargiak eta gainerako planetek orbita zirkularretan egiten duten bira Lurraren inguruan.
4-Planeten orbitak konplexuak dira: Lurrarekiko eszentrikoa den zirkunferentzia baten inguruko zirkuluak(epizikloak) egiten dituzte. Eredua, kritikak euki zituen. -
400
ARISTOTELES
(K.a. IV mendea) Bere uztez bi mundu zeuden.
-Ilargiz gaindiko mundua
-Ilargi azpiko mundua -
500
ANAXAGORAS
Anaxagorasek (K.a. VI. mendea) uste zuen eguzkia metal gorriz osaturik zegoela. Lurra esferikoa zela zioen, Ilargiaren faseen eta eklipseen zergatia azaldu zituen. -
585
TALES MILETIKOA
Tales Miletokoak , segurutik. K.a. 585 urteko eguzki-eklipsearen aurreikuspena egin zuen, Saros zikloa ezagutzen baitzuen; ziklo horren arabera, Eguzkiaren eta Ilargiaren eklipseak aldian behin errepikatzen dira, 242 ilargi-ziklotan behin -
Jan 1, 600
AINTZINAKO ZIBILIZAZIOAK
Irudipenezko interpretazioak eman zizkieten ikusitako fenomeno horiei: interpretazio horien arabera, astroak jainkoak ziren , meteorologia euren mendean zegoen, baita gizakien patua ere. Ez da erabilgarria inguruan dugun unibertsoa hobeto ezagutzeko . Horoskopoak egiten zuten , eta oraindik egunkarietan daukate bere lekua , baino egilearen asmakizunak dira , ez dira errealak . -
Jan 1, 1543
KOPERNIKO
Ptolomeoren ereduaren arazo naguziaz konturatu zen: astroen higiduraren erlatibitatea ez ulertzea.
Kopernikoren eredu heliozentrikoaren arabera:
1-Eguzkia geldi-geldi dago sistemaren erdian.
2-lurrak bi higidura ditu: errotaziozkoa. bere buruaren inguruan , eta translaziokoa, Eguzkiaren inguruan.
3-Ilargiak Lurraren inguruan egiten du bira.
4- Planetek distantzia desberdinetan egiten dute bira Eguzkiaren inguruan.
5-Izarren esfera geldi eta oso urrun dago. -
GALILEO
Kopermiko ez zuen behaketa bat egin , bere eredua ondo zegoen ote ikusteko. Baino Galileo bai egin zuen.
Hau aurkitu egin zuen:
-Ilargiak menduiak eta haranak dituela.Beraz astroak ez direla perfektua eta ez daudela eterrez opsatuata.
-Jupiterrek sateliteak dituela. Etahoriek eguzki-sistema txiki bat antzewra osatzen dutela. Jupiter erdian eta besteak horren inguruan biraka.
-Artizarrak aldiak dituela.Eguzkiaren inguruan egiten dutela bira. -
KEPLER
3 dira:
1-Planetek Eguzkiarekiko ibilbide eliptikoak egiten dituzte, fokuetariko batean.
2-Eguzkia planeta bakoitzarekin lotzen duen erradioak eremu berdinak betetzen ditu aldi berdinetan.
3-Bi planetaren eboluzio-aldiak (T) proportzionalak dira Eguzkiarekiko distantzien kuboekin. -
NEWTON
ZIENTZIA BATASUNARI BURUZKO LEHENENGO TEORIA.
Astroen higidura eta gauzek lurrazalean dutena lege berberek arautzen dituzte. -
EINZTEIN(1)ERLATIBITATE BEREZIAREN TEORIA.
Argia ulertzeko ,modu berria.
Espazioa eta denbora ulertzeko modu berria: espazioa-denbora.
Einsteinen dioskunak:
-Espazio-ontzi batean argiaren abiaduratik hubil dauden abiaduretan bidaiatuz gero, espazioa uzkurtu egiten da higiduraren norabidean.
-Aviadura handiagoan higitu ahala, denbora gelditzen doa.
-Material eta energia ulertzeko modu berria. -
EINSTEIN(2)ERLATIBITATEAREN TEORIA OROKORRA
Bertatik ondorioztatzen denez:
-Grabitateak eta azelerazioak efektu berberak sortzen dituzte.Horri baliokidetazun-printzipio esaten zaio.
-Gorputzek deformatu egiten dute inguruko espazio-debora, eta horien masa zenbat eta handiagoa izan , deformazioa ere handiagoa da. -
GAUR EGUNGO EREDU KOSMOLOGIKOA
Izarrek ez zirela finkoak. Ehunka sistema gurea bezalakoa daude. Izarrak eguzkiak zirela.
-Nebulosa btzuk izarrez osaturiko galaxia ziren, gurea bezalakoak.
-Unibertsoa ez da estatikoa, etengabe hedatzen ari baita
