1595-1774 Yılları Arasındaki Süreçte Meydana Gelen Başlıca Siyasi Gelişmeler

By BillurEren

  • Haçova Muharebesi

    Osmanlı ve Avusturya'nın( Harlsburglar) Orta Avrupa’da hakimiyet kurma çabaları; Eflak, Boğdan ve Erdel’de olmuş olan karışıklıklar ve sınır boylarındaki problemler sebebiyle çıkan savaş, Osmanlı'nın kazandığı son büyük meydan muharabesidir. 3.Mehmet döneminde yaşanan savaşın galibi Osmanlı'dır. Tımarlı sipahilerin Avrupa’nın tüfekli orduları karşısında yetersiz olduğunun farkına varılmıştır. Savaş meydanından kaçan askerler Celâlî gruplarına katılarak karışıklıklar çıkarmıştır.

  • Zitvatoruk Antlaşması

    Osmanlı'nın Celali isyanları, Avusturya’nın Macar İsyanı, doğuda İran savaşlarının devamı yüzünden Osmanlı ve Avusturya arasında imzalanmıştır. 1.Ahmet döneminde imzalanan antlaşmayla Avusturya Arşidükü protokol bakımından Osmanlı padişahına denk sayıldı ve Osmanlı Avusturya’ya karşı diplomatik üstünlüğünü ve mütekabiliyetini kaybetmiştir. Maddelere göre Osmanlı'ya Eğri, Kanije ve Estergon Avusturya'ya Yanıkkale ve Komarom paylaştırıldı. Avuaturya'nın Macaristan için ödediği vergi kaldırıldı.

  • Nasuh Paşa Antlaşması

    Osmanlı ve Safeviler(İran) arası imzalanmıştır. Osmanlı toprak kaybetmiştir, Amasya Barış Antlaşması'nın çizdiği sınırlar kabul edilmiştir. Dağıstan ve Şemhal'in Osmanlı egemenliğinde kalacağı ve Safevilerin Rus seferlerinde Osmnalı'ya yardım edeceği bildirilmiştir. 3. yılın sonunda Safeviler'in ödemeleri gereken harcı ödememeleri ile bozulmuştur. Ardından yaşanan savaşlar sonucu Serav Antlaşması imzalanmıştır.

  • Serav Antlaşması

    Serav Antlaşması
    Safevilerin Nasuh Antlaşması'na uymamaları sonucu yaşanan savaşlar neticesinde imzalanmıştır. I.Mustafa Dönemi'nde(Duraklama Dönemi) yapılan bir antlaşmadır. Maddeleri arasında Safevilerin haraç ödemesi, Osmanlı ve Safevilerin karşılıklı esirlerini bırakması, Ahiska ve Kars kaelerinin Osmanlı'da kalması ve Osmanlı'nın hakimiyetindeki Dağıstan beylerine saldırıda bulunmayacağı bulunmaktadır. Sonucunda Osmanlı ve Safevi arası 17 yıllık barış sağlanmıştır. Safevilerin harcı düşürülmüştür.

  • Hotin Anlaşması

    Osmanlı ve Lehistan arasında, 1620-1621 yıllarındaki savaşlar sonucu bir barış antlaşması olarak imzalanmıştır. Genç Osman dönemindeki Hotin Savaşı'nda, padişahın yağma yasağı getirmesi, motivasyonlarını kaybeden yeniçeriler tarafından önemsenmemiştir. Bu hareket ile ordu dolayısıyla bazı kayıplar verilmiştir. Bunun üzerine, Lehistan ile Hotin Antlaşması'nı yapılmıştır. Orduya tamamen güvenilmeyeceğinin anlaşılmıştır ve yeni askeri birlikler oluşturulmuştur.

  • Kasr-ı Şirin Antlaşması

    Günümüze kadar devam eden İran sınırlarının belirlendiği bu antlaşma Safeviler ve Osmanlı arasında imzalanmıştır. Safeviler ve Osmanlı arasındaki savaşlara son getirilmiştir. Antlaşmaya ileriki yıllarda eklenen bir madde olan ve İran sınırları içerisindeki hutbelerde Hz. Ebubekir, Hz.Osman, Hz.Ömer, Hz.Muhammet ve eşine lanet edilmemesi zorunlu kılınması Osmanlı'nın halifelik ünvanını korumuştur. Sınır sorununu geride bırakmak için sınır yakınlarına kale vs yapılması yasaklanmıştır.

  • Vasvar Antlaşması

    Uyvar kalesi Eflak ve Boğdan'ın güvenliği ve orta Avrupa’ya ulaşım için önemli bir noktaydı. Vasvar Antlaşması ile bu kale alınmıştır. Avusturyalı askerler ise Osmanlı'yı zorlayabildiklerini anlamışlardır. Antlaşma ile orta Avrupa’nın güvenliği sağlanmakla birlikte Osmanlı ekonomisi rahatlamıştır. Osmanlı Devleti tekrar orta Avrupa’nın hâkimi olmaya başlamıştır. Öte yandan, Avusturya yaklaşık bir süre toparlanamayacak şekilde hasar almıştır. Osmanlı kaleden gelen mallar ile zenginleşmiştir.

  • Girit'in Fethi

    Osmanlı, Venedik’in elinde bulunan Girit’i alarak Akdeniz'de tam anlamıyla hakimiyet kurmuştur. Venediklilerin Osmanlı gemilerine de saldırması da bu fethin sebepleri arasındadır. 1645’te kuşattığı Girit’i Köprülü Fazıl Ahmet Paşa 1669’da almıştır ki bu da 4.Murat dönemine denk gelmektedir. Kuşatmanın 24 yıl sürmesi Osmanlı'nın donanmasına gereken önemi vermediğine işaret etmektedir. Savaşın uzunluğundan Osmanlı maliyesi de olumsuz etkilenmiştir.

  • Bucaş Antlaşması

    Osmanlı bu antlaşma ile Batı’da son kez toprak kazanmış ve Batı’da en geniş sınırlara ulaşmıştır. Osmanlı'nın 1621 yılında çıktığı Lehistan seferinde yeniçerilerin düzensiz hareketleri yüzünden istenen sonuç alınamamıştır. Bunun üzerine 4.Mehmet döneminde Lehistan Osmanlı bölgesindeki Ukrayna kazaklarına saldırmıştır. Bu gelişmenin neticesinde Osmanlı Lehistan'a bir seer düzenlemiş ve 1672’de Bucaş Antlaşması imzalanmıştır.

  • Bahçesaray Antlaşması

    1678'de imzalanan Bahçesaray(Çehrin) Antlaşması ile Rusya’nın saldırısı ile başlayan savaşlar sona ermiştir.
    Osmanlı ve Rusya arasında imzalanan ilk antlaşmadır.
    1683’te Rusya’nın da içinde yer aldığı Kutsal ittifak devletlerine karşı olan savaş kaybedilince Karlofça
    Antlaşmasını imzalanmak zorunda kalınmıştır.

  • II. Viyana Kuşatması

    II. Viyana Kuşatması
    Avusturya, Orta Avrupa’da egemenlik kurmak için Macaristan’a hakim olmak istemekte ve Protestan olan Macaristan'ı baskılamaktaydı. Macarlar, bu baskı yüzünden ayaklanmış ve Osmanlı'dan yardım istemiştir. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa ve ordusu Viyana’yı kuşattı. Avusturya’nın yardımı üzerine oluşturulan Haçlı ordusunun savaşa katılmasıyla Osmanlı ordusu büyük bir yenilgi aldı. Avrupalılar, “Kutsal İttifakı” oluşturdular. Osmanlıların Avrupa’daki ilerleyişleri son buldu ve geri çekilme başladı.

  • Karlofça Antlaşması

    Karlofça Antlaşması
    Osmanlı'nın Avrupa’da büyük ölçüde toprak kaybettiği ilk antlaşmadır ve Gerileme dönemine geçilmiştir. Osmanlı ve Avusturya-Venedik-Lehistan arasında imzalanan antlaşmanın maddeleri arasında Mora Yarımadası, Dalmaçya kıyıları ve Ayamavra adası Venedik’e;
    Podolya ve Ukrayna Lehistan’a; Macaristan'ın çoğunluğu ve Erdel Avusturya’ya Avusturya kefilliği altında verildi. Avrupa, Osmanlı karşısında savunma durumundan saldırıya geçti. Türklerin Avrupa’daki ilerleyişi durdu ve geri çekiliş başladı.

  • İstanbul Antlaşması

    Rusya, Rus temsilicisinin yetkisi olmadığı için Karlofça antlaşmasını imzalayamamıştır. Dolayısıyla 1700 yılında İstanbul Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşmaya göre Azak kalesi, Rusya’ya bırakılmıştır ve Rusya artık İstanbul’da elçi bulundurabilecektir.

  • Prut Antlaşması

    1711'de Osmanlı ile Rusya arasında imzalanan bu antlaşmayla Karlofça ve İstanbul Antlaşmalarında “kaybedilen yerleri geri alma” düşüncesi peydah olmuştur. Maddelere göre Azak Kalesi, Osmanlılara geri verilecek ve Karadeniz türk gölü olarak kabul edilecektir, Rusların İstanbul’da bulunan elçilikleri geri çekilecektir, İsveç Kralı Şarl'ın ülkesine dönmesine izin vereceklerdi, Ruslar, Lehistan'ın içişlerine ve bağımsızlığına karışmayacaktır. Antlaşmadan kısa süre sonra Ruslar yine saldırmıştır.

  • Pasarofça Antlaşması

    Avusturya ve Osmanlı arasındaki Petervaradin Savaşı’nda yenilen Osmanlı Devleti’nin barış isteği üzerine imzalanmıştır. Osmanlı Devleti, “kaybettiği toprakları geri alma” umudunu yitirmiştir. Avrupa ile savaşını bir süre durduran Osmanlı Lale devrine girmiştir.

  • Patrona Halil İsyanı

    Bu isyan ile Lale Devri sona ermiştir.Ayrıca, Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’nın idamına ve III. Ahmet’in tahttan indirilmesine yol açmıştır. Lale Devrindeki lüksün halkın tepkisini çekmesi, savaşların başarısızlığı ve İran savaşlarının uzaması, devletin sorunlarla ilgilenmemesi batılılaşmanın başlaması, vergilerin ağırlaşması, işsizlik ve ekonomik çöküntü nedenleri arasındadır. Sadrazam ve bazı devlet adamları görevlerinden alındı. 3. Ahmet tahtan indirilmiş, 1.Mahmut’u padişah yapılmıştır.

  • Ahmet Paşa Antlaşması

    İran ve Osmanlı arasında imzalanmıştır. Bu barış antlaşması ile Aras Irmağı sınır belirlenmiştir; Dağıstan, Nahcıvan, Tiflis, Revan, Gence ve Şirvan Osmanlı'ya; Luristan, Erdelan, Tebriz ve Kirmanşah İran'a bırakılmıştır.

  • Belgrad Antlaşması

    Karadeniz’in Osmanlı’ya ait olduğunu belirten en son antlaşma olan Belgrad Antlaşması'nın imzalanması ile Rus-Avusturya ittifakı ile Osmanlı arasındaki savaşlar sona ermiştir. Osmanlı Devleti ile Rusya-Avusturya arasında imzalanan bu antlaşma ile Osmanlı’nın Avrupa’ya açılan kapısı Belgrad, tekrar ele geçmiş oldu. Osmanlı Devleti son kez Batı’da kazançlı bir antlaşma imzalamıştır.

  • Kapitülasyonların Sürekli Hale Gelmesi

    Fransızlara Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde verilen kapitülasyonlar 1.Mahmut Dönemi’nde sürekli hale getirildi. Bu şekilde Fransa, Doğu ticaretinde ve Osmanlı limanları
    arasındaki taşımacılıkta rakipsiz bir konuma geldi.

  • Kerden Antlaşması

    Osmanlı ve İran( Safevi) arasında 1.Mahmut döneminde imzalanan antlaşmada sınırlar pek az bir değişiklikle Kasr-ı Şirin Antlaşması'ndaki gibi kalmıştır, Osmanlı Afşar Hanedanlığı'nı tanımıştır. Osmanlı, İran'dan gelecek hacıların Mekke' ye gitmelerine izin vermiş, Osmanlı ve İran arasında karşılıklı konsolosluklar açılmış, Osmanlı Şii mezhebini tanımamayı kabul etmiştir. Bu antlaşmayla Safevi ve Osmanlı arasında 1742-1746 yıllarındaki savaşlar tamamen bitirildi. Uzun süre çatışma yaşanmadı.

  • Çeşme Baskını

    1770'de Ruslar tarafından Osmanlı donanması Çeşme'de yakılarak yok edilmiştir. 11 bine yakın Osmanlı denizci askeri şehit olmuştur. Osmanlı ordusundaki Hüsamettin Paşa'nın görevinden alınmasıyla göreve Cafer Bey getirilmiştir. Neticesinde Küçük Kaynarca antlaşması imzalanmıştır.

  • Küçük Kaynarca Antlaşması

    Osmanlı ve Rusya arasında imzalanan antlaşmada
    Kırım’a bağımsızlık verilmiş, Kırım hanları sadece dinî açıdan Osmanlı'ya bağlı kalmıştı. Bu şekilde Kırım elden çıkmıştır. Osmanlı'nın imzaladığı en ağır şartlı antlaşmalardan biridir. Rusya, Avrupa’nın en güçlü devletlerinden biri olmuştur. Rusya-Osmanlı sınırı Buğ Nehri olarak belirlenmiştir. Rusya, Karadeniz ve Akdeniz Türk sularında serbest ticaret yapma hakkına ve Fransa ile İngiltere’ye tanınan kapitülasyonlardan yararlanma hakkı kazanmıştır.

  • Kaynakça

    -Gündüz, Murat. “KIZILTEPE İBN-İ SİNA MESLEKİ VE TEKNİK ANADOLU LİSESİ TARİH - 11 DERS NOTLARI.” , ibnisina.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/47/07/751768/dosyalar/2019_10/04133409_TARIYH-11_DERS_NOTLARI_2019-2020.pdf. Accessed 8 Oct. 2023.
    -“Prut Antlaşması Nedir? Prut Antlaşması Tarihi, Maddeleri, Önemi ve Sonuçları Kısaca Özeti.” Hürriyet Ana Sayfa, www.hurriyet.com.tr/egitim/prut-antlasmasi-nedir-prut-antlasmasi-tarihi-maddeleri-onemi-ve-sonuclari-kisaca-ozeti-41802672. Accessed 8 Oct. 2023.

  • Kaynakça

    -Milliyet.com.tr. “Çeşme Baskını Nedir, Ne Zaman Olmuştur? Kısaca Önemi, Nedenleri Ve Sonuçları.” Milliyet, Milliyet, 29 Apr. 2023, www.milliyet.com.tr/egitim/cesme-baskini-nedir-ne-zaman-olmustur-kisaca-onemi-nedenleri-ve-sonuclari-6939160.
    -Osmanlı için son şans: İkinci Viyana Kuşatması. BilimveGelecek, https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2020/04/05/osmanli-icin-son-sans-ikinci-viyana-kusatmasi/. Accessed 8 Oct. 2023.

  • Kaynakça:

    -Www.sabah.com.tr. “Serav Antlaşması Maddeleri, Serav Antlaşması Sonuçları, Tarafları, Önemi ve Tarihi Ne, Neden ve Kimler Arasında İmzalandı - Son Dakika Haberi.” Sabah, www.sabah.com.tr, 25 Oct. 2022, www.sabah.com.tr/fotohaber/yasam/serav-antlasmasi-maddeleri-serav-antlasmasi-sonuclari-nedeni-taraflari-onemi-ve-tarihi-e1/4.

  • Kaynakça:

    -BURAN, Hasan. “Haçova Muharebesi Özet.” Tarih Portalı - Tarih Öğretmeni, 10 Feb. 2023, tarihportali.net/hacova-muharebesi-ozet.
    -BURAN, Hasan. “Zitvatorok Antlaşmasının Maddeleri ve Önemi.” Tarih Portalı - Tarih Öğretmeni, 10 Feb. 2023, tarihportali.net/zitvatorok-antlasmasinin-maddeleri-ve-onemi.
    -Çonoğlu, Bengisu. “Osmanlı-Safevi Savaşları (1578-1639) (Tarih Konu Anlatımı) - Ders: Tarih.” Ders, 30 Sept. 2020, derstarih.com/osmanli-safevi-savaslari-1578-1639/#Nasuh_Pasa_Antlasmasi.

  • Kaynakça

    -Www.sabah.com.tr. “Hotin Antlaşması Maddeleri - Hotin Antlaşması Önemi ve Sonuçları Neler, Kimler Arasında İmzalandı?” Sabah, www.sabah.com.tr, 7 Nov. 2022, www.sabah.com.tr/egitim/hotin-antlasmasi-maddeleri-hotin-antlasmasi-onemi-ve-sonuclari-neler-kiminle-imzalandi-e1-6183168.
    -Seçkin, Deniz. “Kasr-ı Şirin Antlaşması Nedir? Önemi ve Maddeleri - Ders: Tarih.” Ders, 30 Nov. 2021, derstarih.com/kasri-sirin-antlasmasi/.

  • Kaynakça:

    -Anafarta, Tarık. “Fetihlerden Savunmaya (Tarih Konu Anlatımı) - Ders: Tarih.” Ders, 30 Sept. 2020, derstarih.com/fetihlerden-savunmaya/.
    -Akagündüz, Ceren Melis. “Osmanlı Devleti’nde Kapitülasyonların Sürekli Hale Getirilmesi - Ders: Tarih.” Ders, 30 Oct. 2020, derstarih.com/kapitulasyonlarin-surekli-halegetirilmesi/#Kapitulasyonlarin_Surekli_Hale_Getirilmesi.

  • Kaynakça

  • Kaynakça

    -BURAN, Hasan. “Patrona Halil İsyanının Nedenleri Ve Sonuçları.” Tarih Portalı - Tarih Öğretmeni, 24 Jan. 2023, tarihportali.net/patrona-halil-isyaninin-nedenleri.
    -“Kerden Antlaşması Nedir? Kerden Antlaşması Tarihi, Maddeleri, Önemi ve Sonuçları Kısaca Özeti.” Hürriyet Ana Sayfa, www.hurriyet.com.tr/egitim/kerden-antlasmasi-nedir-kerden-antlasmasi-tarihi-maddeleri-onemi-ve-sonuclari-kisaca-ozeti-41802634. Accessed 8 Oct. 2023.

  • Kaynakça

    -Karlofça Antlaşması. HaberTurk, https://www.haberturk.com/karlofca-antlasmasi-onemi-maddeleri-ozellikleri-tarihi-ve-sonuclari-karlofca-antlasmasi-kimler-arasinda-hangi-padisah-doneminde-imzalandi-hteg-3483049. Accessed 8 Oct. 2023.
    -The Peace Negotiations- A Meeting At The Bridge Of Serves. Sabah, https://www.sabah.com.tr/fotohaber/yasam/serav-antlasmasi-maddeleri-serav-antlasmasi-sonuclari-nedeni-taraflari-onemi-ve-tarihi-e1/2. Accessed 8 Oct. 2023.