Özel Eğitimin Tarihçesi

Özel Eğitimin Tarihçesi

Period: 3000 BCE to 2500

Bu zaman çizelgesinde, engelli bireylere karşı çağlar içerisindeki tutumlar, davranışlar ve yenilikler ele alınmıştır.

İlk Çağda Engellilik

1000 BCE

İlk çağlarda engelli bireylerin bu farklı durumları hoşgörü ile karşılanmamıştır. Eski kabilelerinde sakat doğan çocukları babaları boğabilmekte, gerektiğinde çocuklarını asabilmekteydi. Bunları yapma sebepleri ise bu çocukların anne-babaların işlediği suçların cezası olarak hayata geldiğine inancıdır. Tanrıların öfkelerini üzerlerine çekmemek için de bu çocukları ortadan kaldırılmasını gerektiğini düşünmüşlerdir.

Aziz Basil

350 BCE

Engelli bireylere ilişkin ilk girişimlerin Anadolu Uygarlıklarından filizlendiği ve Kayseri yöresinde Aziz Basil'in ilk körler hastanesini açmasıyla başlamıştır.

Orta Çağ Engellilik

750

Orta Çağ’da ve özellikle Batı Avrupa’da engellilere yönelik kiliseler ve papazlar tarafından dini bir hareket başlatılmış ve acıma, merhamet, yardım içgüdüleriyle engelliler korunmaya çalışılmıştır. Buna karşın, bu dönemde nedeni bilinmeyen akıl ve ruh hastalıklarının doğaüstü güçlerden kaynaklandığı ve pek çok engelli insanın bu güçlerin etkisinde kaldıkları düşüncesiyle de “cadı” muamelesi gördüğü belirtilmektedir.

Enderun Mektebi

1455

Enderun Mektebi, üstün zekâlılar ile üstün yeteneklilerin eğitim gördükleri ve Osmanlı devletinin mülkî, idarî, diplomatik ve askeri kadrolarının yetiştirildiği Saray okuludur. Enderun’da Türkçe, Arapça, Farsça, Edebiyat, Tarih; Kur’an-ı Kerim, Tefsir, Hadis, Fıkıh ve Kelam bilimler okutulmaktaydı. Beden eğitimi ve Sanat eğitimi de verilirdi.

İlk İşitme Engelliler Okulu

1755

Abbe de L'Epee, Paris’te işitme engelli çocukların eğitimi için dünyada ilk devlet okulu olarak anılan Nationale des Sourds-Muets Enstitüsü’nü kurmuştur. Abbé de L’Epée bir din adamı ve sağırların ilk eğitimcisidir.

Genç Körler Ulusal Enstitüsü

1784

Görme yetersizliğine sahip bireyler için bilinen ilk sistemli eğitim çalışmaları Fransa’da Valentin Hauy’la (1745 – 1822) başlamıştır. Valentin Hauy, Paris’te Genç Körler Ulusal Enstitüsü’nü kurmuştur. Görme engelli öğrencileri akranlarından ayırmak istemeyen Hauy, okula gören öğrencileri de alarak bir tür kaynaştırma uygulaması yapmıştır.

Jean-Marc Gespard Itard

1789

Itard ‘ın Fransa’nın Aveyron ormanlarında bulunan 12 yaşındaki zihinsel engelli Victor isimli çocuğunu eğitmeye başlaması özel eğitim alanındaki ilk bireysel çalışma olarak kabul edilmektedir.

Fransa'da görme engelliler için ilk zorunlu okul kurulmuştur.

1793

Braille Alfabesi

1821

Louis Braille tarafından geliştirilmiş ve görme engellilerin okuyup yazmaları için kullanılan ilk alfabedir. Braille alfabesi; iki kolon taşıyan dikdörtgen düzen üzerine dizilmiş altı kabartılmış noktadan oluşur. Braille yazım sistemi, karakterleri dünyada ilk kez ikili şema ile gösteren yazı sistemidir.

Perkins Görme Engelliler Okulu

Mar 2, 1829

İlk yatılı görme engelliler okuludur. Okul ilk olarak New England Asylum for the Blind olarak adlandırılmıştır. Kurucusu Samuel Gridley Howe'dir.

Virginia Sağır ve Körler Okulu (Virginia School for the Deaf and Blind)

1839

ABD, Staunton'da açılmıştır. Bu kurum, sağır ve kör öğrencileri birleştiren ilk okuldur.

Gallaudet Üniversitesi

Apr 8, 1864

Dünyadaki işitme engellilerin ileri eğitimine yönelik ilk okuldur. Tüm programların ve hizmetlerin işitme engelli öğrencilere özel olarak tasarlandığı tek yüksek öğretim kurumu olmaya devam etmektedir.

Alexander Graham Bell

1876

A. Graham Bell’in telefonu icat etmesi, işitme engellilerin eğitimde işitme araçlarını kullanmaya başlamasını sağlamıştır.

İstanbul Ticaret Mektebi

Sep 30, 1889

Türkiye'de özel gereksinimli bireylerin sistematik ve bilinçli bir şekilde eğitilmesine yönelik bilinen ilk çabalardan biri İstanbul'da Grati Efendi tarafından Ticaret Mektebi'nin bir bölümünde işitme yetersizliği olan çocuklara yönelik sağlanan eğitimdir. Bir yıl sonra aynı okulda görme yetersizliği olan çocuklar için de bir bölüm eklenmiştir.

Maria Montessori

1899

Montessori, yapılandırılmış eğitim materyallerini ilk defa zihinsel engelli çocukların eğitimi için geliştirmiş ve kullanmıştır.

Alfred Binet

1905

Fransız psikolog olan Binet, zekayı ölçebilecek ilk standart gelişimsel değerlendirme ölçeğini oluşturmuştur. Oluşturduğu zeka testi hem üstün yetenekli çocukların hem de zihinsel engelli bireylerin tespit edilmesinde kullanılmıştır. Binet ayrıca öğrencisi Theodore Simon ile zeka yaşı kavramını oluşturmuştur.

İzmir Sağır-Dilsiz ve Körler Okulu

1921

İzmir’de bir dernek tarafından kurulan okul 1951 yılına kadar Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'na bağlı olarak çalışmıştır. Okul 1951 yılında TBMM tarafından çıkarılan bir yasayla Milli Eğitim Bakanlığına devredilmiştir. Aynı tarihte görme yetersizliği olan öğrencilerin eğitimi Ankara'da bir binaya taşınmıştır.

Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi

1923

Türkiye Cumhuriyeti'nde uluslararası nitelikte Cenevre Çocuk Hakları Bildirgesi imzalanması özel eğitim açısından önemli bir adım olarak kabul edilir. Cenevre Bildirgesi’nde; çocukların doğal biçimde gelişmesine olanak sağlanması, hasta çocukların tedavi edilmesi, terk edilmiş çocukların korunması, felaket anında yardımın öncelikle çocuğa yapılması, çocukların her türlü istismara karşı korunması ve kardeşlik duyguları içinde eğitilmeleri gerektiği belirtilmiştir.

Doçent Doktor Mitat Enç

1952

Mitat Enç, 1952 yılında Gazi Üniversitesi'nde Özel Eğitim Bölümünü kurmuştur. Aynı yılın başında Altınokta Körler Eğitim ve Kalkındırma Derneği'ni (ANKEK)kurmuştur. 1958-60 arasında Ortadoğu Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nin kurucu dekanlığına atanmıştır. 1960'ta MEB Talim Terbiye Kurulu üyeliğine tayin edilmiştir.1965'te Ankara Üniversitesi'nde kurulan Eğitim Fakültesi'ne geçerek Özel Öğretim Bölümü'nü kurmuştur.

Rehberlik ve Araştırma Merkezi (RAM)

1955

Rehberlik Araştırma Merkezleri, özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitsel değerlendirme, tanılama, izleme ve yönlendirme hizmetlerini yürüterek birey için en az sınırlandırılmış eğitim ortamını öneren, birey ve ailesine destek eğitim ile rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri sunan Milli Eğitim Bakanlığa bağlı kurumlardır

Türkiye Cumhuriyeti 1961 Anayasası

1961

1961 Anayasası ile özel eğitime gereksinimi olan bireylerin hakları devlet tarafından garanti altına alınmıştır. Anayasanın 50. maddesinde “devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır” hükmü bulunmaktadır.

Tüm Engelli Çocuklar için Eğitim Yasası

1975

Tüm engelliler için Eğitim Yasası ile engelli çocuklara verilen hizmetin tek bir çatı altında toplanması kararlaştırılmıştır. Devlet okullarının bütün engelli öğrencilere hizmet edebilecek şekle getirilmesi, ayırımcı olmayan bir değerlendirme süreci, bireyselleştirilmiş eğitim, aile katılımı ve uygun yöntemleri içeren temel ilkeler de bu yasada yer almaktadır.

Engelli Bireylerin Eğitim Yasası-IDEA

Nov 29, 1975

Engelli Eğitim Yasası (IDEA) bireyleri, Amerika Birleşik Devletleri'nde özel eğitim gerektiren engelli öğrenciler için hak ve düzenlemeleri özetleyen federal yasadır. IDEA’nın en önemli hükmü, yetersizliği olan ve 3-21 yaş aralığındaki bütün öğrencilere engeli ve cinsiyetine bakılmaksızın en az kısıtlayıcı ortamda uygun ve parasız özel eğitim ve ilgili hizmetleri alma hakkı sunmasıdır. 2004 yılında yeniden güncellenmiş ve onaylanmıştır.

Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu

Oct 12, 1983

Bu Kanun, Türkiye'nin Millî Eğitim Bakanlığına bağlı özel eğitim kurumlan ile özel eğitime muhtaç çocukları kapsar. Amacı; özel eğitime muhtaç çocukların, Türk Millî Eğitim sistemini düzenleyen genel esaslar doğrultusunda eğitilmeleri, iş ve meslek sahibi yapılmaları, çevre ve topluma uyum sağlamalarıyla ilgili esasları düzenlemektir.

Dünya Engelliler Günü

Dec 3, 1992

Birleşmiş Milletler tarafından 1992 yılından bu yana 3 Aralık'ta kutlanan uluslararası bir farkındalık günüdür.

Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP)

2000

Özel eğitim gerektiren birey için geliştirilmiştir. BEP'in Amacı:
Çocuğun eğitsel değerlendirmesini yaparak, tüm gelişim alanlarındaki güçlü ve zayıf yönlerini ve gereksinimlerini belirlemek; aynı zamanda çocuğun tüm gelişim alanlarında sahip olduğu becerileri dikkate alarak uygun eğitim ortamlarına yerleştirmek ve çocukların uygun eğitim almalarını sağlamaktır.

Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmenliği

Jan 18, 2000

Türkiye'de 23937 sayılı Resmi Gazete 'de yayınlanan yönetmenliğin amacı; özel eğitim gerektiren bireylerin, Türk Milli Eğitiminin genel amaçları ve genel ilkeleri doğrultusunda, genel ve mesleki eğitim görme haklarını kullanabilmelerini sağlamaya yönelik usul ve esasları düzenlemektir.

Özürlüler Kanunu

Jul 1, 2005

Bu Kanunun amacı; özürlülüğün önlenmesi, özürlülerin sağlık, eğitim, rehabilitasyon, istihdam, bakım ve sosyal güvenliğine ilişkin sorunlarının çözümü ile her bakımdan gelişmelerini ve önlerindeki engelleri kaldırmayı sağlayacak tedbirleri alarak topluma katılımlarını sağlamak ve bu hizmetlerin koordinasyonu için gerekli düzenlemeleri yapmaktır.

Türk İşaret Dili

2012

Türk İşaret Dili sözlüğü işitme engelli öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla Millî Eğitim Bakanlığı tarafından Türk İşaret Dili Sözlüğü hazırlanmıştır. Sözlük’te 1986 kelime ve deyim yer almaktadır.