Prekursorzy i twórcy psychologii na tle rewolucji naukowej 2025HMP

Leonardo da Vinci (1452–1519)

Period: 1452 to 1519

Dzieło: "Codex Leicester" (1506–1510), "Traktat o malarstwie"
Narodowość: włoska
Opis: Malarz, wynalazca, inżynier, anatom, architekt, naukowiec. Jego prace w zakresie anatomii były niezwykle zaawansowane, przeprowadzał liczne sekcje zwłok, dokumentując szczegółowe rysunki ludzkiego ciała. Da Vinci interesował się także fizyką, mechaniką, hydrauliką, a jego wynalazki wyprzedzały swoje czasy. Jego podejście łączyło sztukę i naukę, co miało ogromny wpływ na rozwój wielu dziedzin.

Mikołaj Kopernik (1473–1543)

Period: 1473 to 1543

Dzieło: "O obrotach sfer niebieskich" (1543)
Opis: Przełomowa teoria heliocentryczna, zmieniająca obraz wszechświata.

Andreas Vesalius (1514–1564)

Period: 1514 to 1564

Dzieło: "De humani corporis fabrica" (1543)
Narodowość: flamandzka (belgijska)
Opis: Jeden z najważniejszych anatomów w historii, twórca nowoczesnej anatomii. Jego praca De humani corporis fabrica stała się fundamentem w badaniach nad strukturą ciała ludzkiego, rewolucjonizując nauki medyczne. Vesalius był pierwszym, który dokładnie opisał układ kostny i mięśniowy, korygując błędne przekonania, które utrzymywały się przez wieki, w tym błędy Galena.

Galileo Galilei (1564–1642)

Period: 1564 to 1642

Dzieło: "Sidereus Nuncius" ("Wiadomość o gwiazdach") (1610)
Narodowość: Włoch
Opis: Włoski astronom i fizyk, pionier metodyki naukowej, twórca teleskopu, który dokonał wielu odkryć astronomicznych, takich jak fazy Wenus, cztery największe księżyce Jowisza. Jego prace miały fundamentalne znaczenie dla rozwoju nauk ścisłych, w tym metodologii, która miała duży wpływ na rozwój psychologii eksperymentalnej w późniejszych wiekach.

Johannes Kepler (1571–1630)

Period: 1571 to 1630

Dzieło: "Harmonices Mundi" (1619)
Opis: Prawo ruchu planet oraz teoria eliptycznych orbit.

René Descartes (1596–1650)

Period: 1596 to 1650

Dzieło: "Rozprawa o metodzie" (1637)
Opis: Metoda naukowa i filozoficzna podstawa nowoczesnej nauki.

Anton van Leeuwenhoek (1632–1723)

Period: 1632 to 1723

Dzieło: "Micrographia"
Narodowość: holenderska
Opis: Pionier w zakresie mikroskopii, odkrył mikroorganizmy, bakterie i krwinki czerwone. Jego prace przyczyniły się do rozwoju mikroskopii jako narzędzia w naukach przyrodniczych, a także miały fundamentalne znaczenie w rozwoju biologii i mikrobiologii.

John Locke (1632–1704)

Period: 1632 to 1704

Dzieło: "An Essay Concerning Human Understanding" (1690)
Narodowość: angielska
Opis: Uznawany za ojca nowoczesnego liberalizmu i empiryzmu. Locke twierdził, że umysł człowieka jest jak "tabula rasa" (czysta karta), na której doświadczenie zapisuje wszelką wiedzę. Jego prace na temat naturalnych praw człowieka i teorii rządu miały wpływ na rozwój myśli politycznej i były inspiracją dla rewolucji amerykańskiej i francuskiej.

Isaac Newton (1642–1727)

Period: 1642 to 1727

Dzieło: "Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica" (1687)
Opis: Prawa ruchu i prawo powszechnego ciążenia.

Carl Linnaeus (1707–1778)

Period: 1707 to 1778

Dzieło: "Systema Naturae" (1735)
Narodowość: szwedzka
Opis: Systematyka biologiczna, klasyfikacja gatunków.

David Hume (1711–1776)

Period: 1711 to 1776

Dzieło: "A Treatise of Human Nature" (1739–1740)
Opis: Empiryzm, teoria poznania, rozważania o naturze ludzkiego umysłu.

Jean-Jacques Rousseau (1712–1778)

Period: 1712 to 1778

Dzieło: "Le Contrat Social" (1762)
Opis: Teoria umowy społecznej, demokratyczne zasady rządzenia.

Immanuel Kant (1724–1804)

Period: 1724 to 1804

Dzieło: "Krytyka czystego rozumu" (1781)
Opis: Rozwój filozofii krytycznej, teoria poznania i etyki.

Antoine Lavoisier (1743–1794)

Period: 1743 to 1794

Dzieło: "Traité Élémentaire de Chimie" (1789)
Narodowość: francuska
Opis: Ojciec współczesnej chemii, prawo zachowania masy.

Joseph Gall (1758–1828)

Period: 1758 to 1828

Dzieło: "Anatomie et Physiologie du Système Nerveux" (1822)
Narodowość: Niemiec
Opis: Twórca frenologii, badał zależność między kształtem czaszki a cechami osobowościowymi oraz zdolnościami intelektualnymi. Choć jego teoria została później odrzucona, jego prace stanowiły ważny krok w badaniach nad funkcjonowaniem mózgu i rozwojem neuropsychologii.

Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770–1831)

Period: 1770 to 1831

Dzieło: "Fenomenologia ducha" (1807)
Opis: Dialektyka, rozwój idei i historii.

James Mill (1773–1836)

Period: 1773 to 1836

Dzieło: "Analysis of the Phenomena of the Human Mind" (1829)
Narodowość: szkocka
Opis: Filozofem i historyk. Wpłynął na rozwój empiryzmu, psychologii i teorii politycznych. Ponieważ próbował wyjaśnić ludzkie zachowanie przy użyciu metodologii empirycznej. "Analysis of the Phenomena of the Human Mind" było jednym z pierwszych systematycznych prób wyjaśnienia funkcjonowania umysłu w sposób materialistyczny. Ojciec Johna Stuarta Milla.

Ernst Weber (1795–1878)

Period: 1795 to 1878

Dzieło: "De Tactu" (1834)
Narodowość: niemiecka
Opis: Wprowadzenie prawa Webera – zależności między percepcją bodźców a ich intensywnością.

G.T. Fechner (1801–1887)

Period: 1801 to 1887

Dzieło: "Elemente der Psychophysik" (1860)
Narodowość: niemiecka
Opis: Twórca psychofizyki, badał zależności między bodźcami fizycznymi a ich percepcją.

John Stuart Mill (1806–1873)

Period: 1806 to 1873

Dzieło: "A System of Logic" (1843), "On Liberty" (1859), "Utilitarianism" (1863)
Narodowość: angielska
Opis: Kluczowa postać w rozwoju liberalizmu i utilitaryzmu. Rozwinął teorię utilitaryzmu, argumentując, że działania powinny być oceniane na podstawie ich zdolności do przynoszenia największego dobra dla największej liczby ludzi. W swoich pismach stawiał również silny nacisk na obronę praw jednostki, zwłaszcza w kontekście równości kobiet i wolności osobistej.

Charles Darwin (1809–1882)

Period: 1809 to 1882

Dzieło: "O powstawaniu gatunków" (1859)
Opis: Teoria ewolucji przez dobór naturalny.

Charles Darwin (1809–1882)

Period: 1809 to 1882

Dzieło: "On the Origin of Species" (1859)
Narodowość: Brytyjczyk
Opis: Twórca teorii ewolucji, badał wpływ doboru naturalnego na rozwój gatunków, w tym ewolucję ludzkich cech psychologicznych.

Hermann von Helmholtz (1821–1894)

Period: 1821 to 1894

Dzieło: "On the Sensations of Tone" (1863)
Narodowość: niemiecka
Opis: Prace nad percepcją, zmysłami, teorią widzenia, badania nad mechanizmami fizjologicznymi zmysłów.

Francis Galton (1822–1911)

Period: 1822 to 1911

Dzieło: "Hereditary Genius" (1869)
Narodowość: brytyjska
Opis: Twórca psychologii różnic indywidualnych, badał dziedziczność, statystykę.

James Clerk Maxwell (1831–1899)

Period: 1831 to 1899

Dzieło: "A Treatise on Electricity and Magnetism" (1873)
Narodowość: szkocka
Opis: Zjednoczenie elektryczności, magnetyzmu i światła w jedną teorię.

Wilhelm Wundt (1832–1920)

Period: 1832 to 1920

Dzieło: "Principles of Physiological Psychology" (1874)
Narodowość: niemiecka
Opis: Uważany za ojca psychologii eksperymentalnej, założył pierwszy laboratorium psychologii w Lipsku, badając percepcję, świadomość i reakcje na bodźce.

William James (1842–1910)

Period: 1842 to 1910

Dzieło: "The Principles of Psychology" (1890)
Narodowość: amerykańska
Opis: Jeden z ojców psychologii jako nauki, twórca pragmatyzmu, rozwinął teorię funkcjonalizmu.

Stanley Hall (1844–1924)

Period: 1844 to 1924

Dzieło: "Adolescence" (1904)
Narodowość: amerykańska
Opis: Pierwszy prezes Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego, pionier w badaniach nad rozwojem dzieci i młodzieży.

Iwan Pawłow (1849–1936)

Period: 1849 to 1939

Dzieło: "Warunkowanie klasyczne" (1903)
Narodowość: rosyjska
Opis: Twórca teorii warunkowania klasycznego, badania nad odruchami warunkowymi.

Sigmund Freud (1856–1939)

Period: 1856 to 1939

Dzieło: "Interpretacja snów" (1900)
Opis: Rozwój psychoanalizy i teorii nieświadomości.

Marie Curie (1867–1934)

Period: 1867 to 1934

Dzieło: "Recherches sur les Substances Radioactives" (1898)
Narodowość: polska
Opis: Odkrycie polonu i radu, badania nad promieniotwórczością.

John B. Watson (1878–1958)

Period: 1878 to 1958

Dzieło: "Behaviorism" (1924)
Narodowość: amerykańska
Opis: Twórca behawioryzmu, który promował badanie zachowań, a nie wewnętrznych procesów psychicznych.

Albert Einstein (1879–1955)

Period: 1879 to 1955

Dzieło: "Zur Elektrodynamik bewegter Körper" (1905)
Opis: Teoria względności, E = mc².

Melanie Klein (1882–1960)

Period: 1882 to 1960

Dzieło: "The Psycho-Analysis of Children" (1932)
Narodowość: austriacka / brytyjska
Opis: Rozwinęła teorię psychologii obiektów, wprowadziła pojęcie depresyjnej i paranoidalnej pozycji.

Niels Bohr (1885–1962)

Period: 1885 to 1962

Dzieło: "Model atomowy Bohr" (1913)
Narodowość: duńska
Opis: Model atomu, rozwój teorii kwantowej.

Anna Freud (1895–1982)

Period: 1895 to 1982

Dzieło: "The Ego and the Mechanisms of Defence" (1936)
Narodowość: austriacka
Opis: Psychoanaliza, rozwój koncepcji mechanizmów obronnych.

Jean Piaget (1896–1980)

Period: 1896 to 1980

Dzieło: "The Language and Thought of the Child" (1923)
Narodowość: szwajcarska
Opis: Psychologia rozwoju, opracował teorię etapów rozwoju poznawczego.

Lev Vygotsky (1896–1934)

Period: 1896 to 1934

Dzieło: "Thought and Language" (1934)
Narodowość: rosyjska
Opis: Teoria rozwoju poznawczego, znaczenie języka i interakcji społecznych w rozwoju.

Werner Heisenberg (1901–1976)

Period: 1901 to 1976

Dzieło: "Zasada nieoznaczoności" (1927)
Narodowość: niemiecka
Opis: Fundamenty mechaniki kwantowej.

Carl Rogers (1902–1987)

Period: 1902 to 1987

Dzieło: "On Becoming a Person" (1961)
Narodowość: amerykańska
Opis: Jeden z głównych przedstawicieli psychologii humanistycznej, rozwinął teorię samorealizacji i terapii skoncentrowanej na kliencie.

Erik Erikson (1902–1994)

Period: 1902 to 1994

Dzieło: "Childhood and Society" (1950)
Narodowość: amerykańska (urodzony w Niemczech)
Opis: Rozwinął teorię psychospołecznych etapów rozwoju, badał tożsamość i kryzysy rozwojowe.

Konrad Lorenz (1903–1989)

Period: 1903 to 1989

Dzieło: "King Solomon's Ring" (1952)
Narodowość: austriacka
Opis: Twórca etologii, badał zachowanie zwierząt, zwłaszcza zjawisko imprintingu.

B.F. Skinner (1904–1990)

Period: 1904 to 1990

Dzieło: "The Behavior of Organisms" (1938)
Narodowość: amerykańska
Opis: Twórca behawioryzmu operacyjnego, rozwijał teorię uczenia się przez wzmocnienia.

Mary Ainsworth (1913–1999)

Period: 1913 to 1999

Dzieło: "Patterns of Attachment" (1978)
Narodowość: amerykańska
Opis: Psychologia rozwoju, teoria przywiązania, badała więzi między dziećmi a ich opiekunami.

Albert Bandura (1925–2021)

Period: 1925 to 2021

Dzieło: "Social Learning Theory" (1977)
Narodowość: kanadyjska
Opis: Twórca teorii uczenia się społecznego, eksperyment z lalką Bobo, wpływ obserwacji na zachowanie.

Otto Kernberg (1928–)

Period: 1928 to 2025

Dzieło: "Borderline Conditions and Pathological Narcissism" (1975)
Narodowość: amerykańska (urodzony w Austrii)
Opis: Psychoterapia, teoria osobowości borderline, prace nad narcyzmem.

Irvin Yalom (1931–)

Period: 1931 to 2025

Dzieło: "Existential Psychotherapy" (1980)
Narodowość: amerykańska
Opis: Psychoterapia egzystencjalna, badania nad śmiercią, wolnością i absurdalnością życia.

Peter Fonagy (1952–)

Period: 1952 to 2025

Dzieło: "Attachment Theory and Psychoanalysis" (2001)
Narodowość: Brytyjczyk (pochodzenia węgierskiego)
Opis: Twórca teorii mentalizacji, badał zjawisko więzi przywiązaniowych oraz jej rolę w rozwoju psychologicznym i interakcjach międzyludzkich.