-
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ 1904-1908: ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ
Το βιβλίο του Ίδα έχει σελίδες εικονικώτατα περιγραφικές μα διήγημα δεν είναι. Κάποτε υψώνεται με τα φτερά του λυρισμού μα τραγούδι δεν είναι. Ο Αλέξης, η Αγνή, ο Καπετάν Ζέζας, ο Βούλγαρος μέσα στη φυλακή, ένας δεσπότης, ένας προεστός, οι ραγιάδες και οι μάρτυρες, οι "κ ο μ ί τ ε ς" και οι φονιάδες που μας παρουσιάζονται μέσα στα φύλλα του, είναι και ήρωες, είναι και πρόσωπα τραγικά μα το βιβλίο του δεν είναι δράμα. Ίωνα Δραγούμη, Μαρτύρων και ηρώων αίμα, έκδ Γ΄,1941.Βιβλιοκριτική του Κ.Παλαμά. -
Period: to
ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ 20ου ΑΙ. ΜΕ ΟΧΗΜΑ ΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Η χρονογραμμή αυτή είναι η ματιά των ανθρώπων-λογοτεχνών που είτε έζησαν οι ίδιοι τα γεγονότα που αφηγούνται είτε τα βίωσαν ως αυτόπτες μάρτυρες είτε τα άκουσαν ή τα διάβασαν. Κοινό τους σημείο η ανάγκη να καταγράψουν τα συμβάντα του χρόνου για να μη λησμονηθούν, η ανάγκη να εξωτερικεύσουν και να μοιραστούν συναισθήματα και σκέψεις.
Τα κειμενικά είδη είναι το ιστορικό μυθιστόρημα ή διήγημα, η μαρτυρία, το ντοκουμέντο, -
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ 1904-1908: ΕΥΓΕΝΙΑ ΦΑΚΙΝΟΥ
"Εκείνη τη χρονιά, το 1904, περάσανε απ' το χωριό κάτι παλικάρια με μαύρες στολές. Πηγαίνανε για Μακεδονία. Θα μπαίνανε κρυφά να πολεμήσουν τους κομιτατζήδες. Ο αρχηγός τους, ο καπετάν Μίκης Ζέζας, γύρευε ντόπιους για οδηγούς. Θα μπαίνανε από μονοπάτια στη Μακεδονία, γιατί οι Τούρκοι που την κρατάγανε δεν αφήνανε Ρωμιούς να μπούνε.Τον καπετάν-Ζέζα, άλλοι τον ξέρανε σαν Παύλο Μελά".
Ευγενία Φακίνου, Το έβδομο ρούχο, Καστανιώτης, Αθήνα 1983, -
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ 1904-1908:ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΔΕΛΤΑ
www.youtube.com/watch?v=xIfXeBPY5I8' >Η ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΔΕΛΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ</a>Στην τουρκοκρατούμενη Μακεδονία των αρχών του 20ού αιώνα (Οκτώβριος 1906 - Ιούνιος 1907), παρακολουθούμε τη ζωή και τις περιπέτειες των ανταρτών μέσα και γύρω από τον βάλτο της λίμνης των Γιαννιτσών. Εκεί, Έλληνες και Βούλγαροι πολεμούν ανελέητα για το ποιος από τους δύο θα επικρατήσει στην περιοχή, κάτω από τη μύτη των οθωμανικών στρατευμάτων που κάνουν τα στραβά μάτια.
Πηνελόπη Δέλτα, Στα μυστικά του βάλτου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1977 -
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1912-1913: ΦΡΕΝΤΥ ΓΕΡΜΑΝΟΣ
"Ο δεκανέας Δραγούμης στάθηκε, σε στάση προσοχής, εμπρός στη Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης.
Είχε τρεις μέρες να κοιμηθεί - και να φάει άλλες τόσες! Πώς μπορείς να κοιμηθείς και να φας τέτοιες ώρες; Ήταν 27 του Οχτώβρη του 1912. Πριν λίγες ώρες είχε μπει, με τους πρώτους Έλληνες στρατιώτες, στην ελεύθερη Θεσσαλονίκη!
«Τι περιμένεις;» του είπε ο λοχαγός Θανάσης Εξαδάκτυλος που στεκόταν δίπλα του.
Ο Δραγούμης τον κοίταξε χωρίς να καταλαβαίνει". Φρέντυ Γερμανός, Η εκτέλεση, Κάκτος, Αθήνα 1995. -
ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ 1912-1913: ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ
"Τον Σεπτέμβριο έγινε γενική επιστράτευση. Κυβέρναγε ο Βενιζέλος και είχε συνεννοηθεί με Βουλγάρους και Σέρβους να κηρύξουν τον πόλεμο στην Τουρκία. Εγώ ήμουν αγύμναστος, κινδύνευα τώρα. Και η γυναίκα μου ήταν βαρεμένη στο πρώτο μας παιδί.Σε καμιά δεκαριά μέρες κηρύχτηκε ο πόλεμος. Μπήκε ο στρατός μας στη Θεσσαλονίκη. Άρχισαν να βαράνε οι καμπάνες. Αλλά είχε γίνει πρώτα το Σαραντάπορο, είχαν πέσει κορμιά".
Θανάσης Βαλτινός, Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη: Βαλκανικοί-'22, Ωκεανίδα, Αθήνα 2000. -
Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ Α΄ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ 1917-1918: ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ
Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΠΑΠΑΡΟΥΝΑ ΤΟΥ ΜΥΡΙΒΗΛΗ ΣΕ ΚΟΜΙΚ"Κείνη την ώρα έτυχε να πηδήξει μέσα στο χαράκωμα κι ο λοχίας ο Κωστούλας και κάηκε.Τόνε θάψαμε στο ίδιο μέρος που βρέθηκε, σ' ένα λάκκο, αντάμα με το φραντσέζο και με τρεις βουλγάρους. Πολλές μέρες ύστερα, σαν περνούσα από κει κι ένιωθα το χώμα να λαστιχάρει κουφωτό κάτω απ' τα προσεχτικά πόδια μου, ένα κρύο φύσημα περνούσε ως μέσα μου".
Στράτης Μυριβήλης, Η ζωή εν τάφω. Το βιβλίο του πολέμου, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1999. -
Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ Α΄ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ 1917-1918: Ι.Μ.ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
"Μια εφημερίδα ήταν απλωμένη μπροστά του: «Οι εύζωνοι εις την Πόλιν. Ελληνικός στρατός εις τον άγιον Στέφανον και τας Μετράς. -Η κατοχή επεκτείνεται. Καταλήψεις, παρελάσεις, ζητωκραγαί.Την άλλη μέρα η Αθήνα παραφρονούσε. Ανακωχή. Ο κόσμος ξεχυνόταν στους δρόμους".
Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Αστροφεγγιά. Η ιστορία μιας εφηβείας, Αστήρ, Αθήνα 1971. -
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ: ΚΟΣΜΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ
ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΚΟΣΜΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ"από τα σπίτια ολόγυρα στ' Αλάνι βγάζανε μόμπιλα και τα στοιβάζανε καταμεσής, σωροί σωροί, ανθρώποι χειρονομούσανε κι ανοιγοκλείνανε το στόμα τους μα δεν έβγαινε μιλιά, ούλα πνιμένα μέσα στο ρόχο της φωτιάς μην τρέχεις, είπε η Κατερίνα, το παιδί - τη σήκωσα στα χέρια βαρεμένη πέντε μηνώ". Κοσμάς Πολίτης, Στου Χατζηφράγκου. Τα σαραντάχρονα μιας χαμένης πολιτείας, επιμ. Peter Mackridge, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2007. -
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ 1922-1925: ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕΖΗΣ
ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ: ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕΖΗΣ"Είμαστε ένα τάγμα εργατικό. «Αμελέ ταμπουρού.» Τα τάγματα των στρατιωτικών αιχμαλώτων είναι χώρια από μας. Αυτοί περνούν καλύτερα. Εμείς είμαστε ένα καθαρό τάγμα σκλάβων.Η πιο σκληρή δουλειά είναι στα πολεμοφόδια που φέρνουν τα τρένα. Μικρές κάσες οβίδες, κι απόξω η σημείωση: «92 κιλά». Τα κουβαλούσαμε απ' το σταθμό στη μεγάλη αποθήκη που είναι ίσαμε ένα μίλι αλάργα. Ζευγάρια-ζευγάρια".
Ηλίας Βενέζης, Το νούμερο 31328. Το βιβλίο της σκλαβιάς., Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 1998. -
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ 1922-1925 :ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ
Ο Μανόλης Αξιώτης είναι ένας αγρότης από το χωριό Κιρκιντζέ της Μικράς Ασίας. Από τον αυτοβιογραφικό λόγο του Αξιώτη πληροφορούμαστε ότι θα γνωρίσει τα τρομερά Αμελέ Ταμπουρού, δηλαδή τα καταναγκαστικά τάγματα εργασίας, με τα οποία οι Τούρκοι ήθελαν να κάμψουν το φρόνημα του ελληνικού στοιχείου και ταυτόχρονα να εξοντώσουν τον αντρικό πληθυσμό.
Δ.Σωτηρίου, Ματωμένα χώματα, εκδ. Κέδρος, 1962 -
ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ-ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ 1922-1925: ΣΤΡΑΤΗΣ ΔΟΥΚΑΣ
Είναι μια από τις πιο δραστικές αφηγήσεις της περιπέτειας όσων δεν μπόρεσαν να διαφύγουν έγκαιρα από τη μικρασιατική ακτή το 1922. Ο αιχμάλωτος Νικόλας Κοζάκογλου (ή Καζάκογλου) αφηγείται τις περιπέτειές του έως τη διάσωσή του ο ίδιος στον συγγραφέα, το 1925, σε ένα χωριό της Κατερίνης.Στρατής Δούκας, Ιστορία ενός αιχμαλώτου, α΄έκδ. 1929. -
ΠΟΛΕΜΟΣ 1940-ΑΛΒΑΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ: ΠΑΥΛΟΣ ΜΑΤΕΣΙΣ
"Είκοσι έξι κάνουμε πρεμιέρα, σημειώνω εγώ θρίαμβο ως κόρη ορφανής, είκοσι οχτώ ξεσπάει ο πόλεμος, λες και μου έκαναν σαμποτάζ παιδί μου. Παίρνουν φαντάρο αμέσως και τον Ζαμπάκη, σκοτώθηκε προτού φτάσει στο μέτωπο, τον επάτησε μουλάρι, πάνε οι παραστάσεις, αναστέλλεται η καριέρα μου. Βρήκαμε την ώρα, ως έθνος, να πούμε το σκασμένο το όχι, για να μου κόψουνε την τύχη εμένα. Τέλος πάντων, προηγείται η πατρίς, αν και αόρατη..."Παύλος Μάτεσις, Η μητέρα του σκύλου, Καστανιώτης, Αθήνα 2003. -
ΠΟΛΕΜΟΣ 1940-ΑΛΒΑΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΠΕΡΑΤΗΣ
"Σήκωσα το κεφάλι μου για να δω. Περνούσαν, μόλις λίγο πιο πάνω απ' τις πλάτες μου, γρήγορα, σφυριχτά, σαν πουλιά και σαν πολύ μεγάλες μαύρες πεταλούδες μαζί, μ' ένα παράξενο κι ιλιγγιώδικο στριφογύρισμα γύρω στον άξονά τους, σα να θέλανε με το ράμφος τους να πιάσουν την ουρά τους. Σκύψτε! Πέστε κάτω, κύριε Ανθυπασπιστά!» μου φωνάξαν άγρια δυο μεταγωγικοί που 'ταν πιο πέρα. «Σκύψτε! Τα θραύσματα περνούν από πάνω σας! Ελάτε γρήγορα εδώ!» Γιάννης Μπεράτης, Το πλατύ ποτάμι, Ερμής, Αθήνα 1992. -
ΚΑΤΟΧΗ-ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ 1941-1944: ΑΛΚΗ ΖΕΗ
Όταν οι Ιταλοί έφτασαν στο κατώφλι της Ελλάδας, ο Πέτρος ήταν εννιά χρονών, Δε διστάζει να ξεκινήσει έναν μεγάλο περίπατο, μια βόλτα στην Αθήνα της Κατοχής, στα δύσκολα εκείνα χρόνια της πείνας, των συσσιτίων, του φόβου, των διωγμών, ώσπου παίρνει μέρος και στην Αντίσταση.
Άλκη Ζέη, Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου, εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα 2010. -
ΚΑΤΟΧΗ-ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ 1941-1944: ΖΩΡΖ ΣΑΡΗ
Αθήνα, περίοδος Κατοχής. Η δεκαεξάχρονη Ζωή προσπαθεί να καταλάβει γιατί ο πόλεμος, γιατί οι θάνατοι, γιατί η κατάκτηση της χώρας από τους Ναζί, γιατί η πείνα και οι κακουχίες. Και σιγά σιγά, θα αρχίσει να αντιδρά με τις μικρές της δυνάμεις ώστε να επιστρέψει στην Ελλάδα η πολυπόθητη ελευθερία.
Ζωρζ Σαρή, Όταν ο ήλιος, εκδ. Πατάκη, Αθήνα 2012. -
ΛΗΞΗ ΚΑΤΟΧΗΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ 1944: ΑΛΚΗ ΖΕΗ
ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ: ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΚΠΟΜΠΗ ΤΗΣ ΕΡΤ"Πενήντα μία μέρες που τέλειωσε ο πόλεμος, πενήντα μία μέρες που κράτησε η απελευθέρωση. Πενήντα νύχτες είχα την ελπίδα να περάσω έστω και μία μόνο ολόκληρη με τον Αχιλλέα. Τριάντα τρεις νύχτες τις πέρασα πλάι του. Όσο κράτησαν οι μάχες του Δεκέμβρη μετά την απελευθέρωση. Ο καινούργιος πόλεμος με τους Εγγλέζους. Από τη μια κρατούσε το χέρι μου κι από την άλλη το όπλο". Άλκη Ζέη, Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, Κέδρος, Αθήνα 2008. -
ΛΗΞΗ ΚΑΤΟΧΗΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΑΝΑ 1944: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΤΖΙΑΣ
"Ο ταγματάρχης έκοβε στροφές στα τακούνια του.
—Ο βασιλιάς είναι βλάκας, μουρμούριζε ολοένα. Ο καινούργιος όμως συνομιλητής δεν έχει την ίδια γνώμη.
—Ω, μα τι φταίει! Τι φταίει! Η αιωνία γηραιά Αλβιών. Τα παιχνίδια της αλεπούς. Ναι, αλλά εμάς μας πουλήσαν πάλι και το κεφαλάκι μας τα πληρώνει. Αμάν, πότε θα βάνουμε μυαλό εμείς οι Ρωμιοί, να σκεφτούμε κάποτε και λίγο ρωμαίικα".
Αλέξανδρος Κοτζιάς, Πολιορκία, Κέδρος, Αθήνα 1986. -
ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1945-1949: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΑΤΖΗΣ
"Ξεχυθήκανε μπρος, σαν ένα κοπάδι λαχταρισμένα ζώα. Σέρνονταν όλοι, σέρνοντας ο ένας τον άλλον. Δεν πηγαίνανε πια πουθενά. Ο κόσμος, επανάσταση, διαταγές, πόλεμος, ο στρατός, τα φυλάκια, κορφή, σωτηρία, όλα-όλα είχαν τελειώσει στην άκρη εκείνου του δάσους που βούλιαζε. Ουρλιάζοντας πίσω τους, ένας άσπρος θάνατος τους κυνήγαγε.." Δημήτρης Χατζής, Ανυπεράσπιστοι. Διηγήματα, Το Ροδακιό, Αθήνα 2000 -
ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1945-1949: ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ
"Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΟΥ":ΑΠΟ ΕΚΠΟΜΠΗ ΤΗΣ ΕΡΤ"Πήραν τον κατήφορο κατά κει που 'σκασε η χειροβομβίδα. Τους έφερα στη μπούκα μου και τράβηξα. Ο άντρας κοντοστάθη, σήκωσε τα χέρια σα να μην το περίμενε κι έπεσε μπρούμυτα. Δίπλα του έπεσε και το 'να παιδί. Το άλλο γύρισε να φύγει λαφιασμένο. Του έριξα και το κράτησα. Σηκώθηκα ορθός και τους ξανάριξα. Στάθηκα λίγο να ανασάνω. Τους είδα έτσι ξαπλωταριά καλά καλά κι ένιωσα μια άγρια μοναξιά να ξεπηδάει από μέσα μου". Θανάσης Βαλτινός, Η κάθοδος των εννιά, Άγρα, Αθήνα 1992. -
ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ 1967-1973: ΖΩΡΖ ΣΑΡΗ
"Εδώ στην Αθήνα όλα άλλαξαν. Ο Πέτρος έφυγε. Η Κατερίνα είναι φυλακή επειδή ήθελε να διώξει τη δικτατορία... Ο Αντρέας είναι ο πιο καλός μου φίλος. Αυτός όμως όλο κλαίει επειδή ο μπαμπάς του και η μαμά του είναι στη Γυάρο. Δεν κλαίει μόνο, αλλά και βρίζει δυνατά και θα πάει να σκοτώσει τον Παττακό..."
Ζωρζ Σαρή, Τα γενέθλια, Κέδρος, Αθήνα 1989. -
ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ 1973: ΜΑΡΩ ΔΟΥΚΑ
"Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΟΥ":ΕΚΠΟΜΠΗ ΕΡΤ"Έχομε πληροφορηθεί ότι άρχισαν να κινούνται τανκς με κατεύθυνση το Πολυτεχνείο, ωστόσο πιστεύομε ότι πρόκειται για εκφοβισμό και τρομοκρατία. Τ' ασφυξιογόνα που έριξαν ήταν η απόδειξη πως έχουν χάσει την ψυχραιμία τους. Ήθελαν να πανικοβάλουν και να διαλύσουν τις χιλιάδες του κόσμου που μας παραστέκονταν.Οι διαδόσεις μάς ενθαρρύνουν ότι άρχισαν να δημιουργούνται εστίες αντιπερισπασμού".
Μάρω Δούκα, Αρχαία σκουριά, Κέδρος, Αθήνα 1979.
